Opieka na dziecko do lat 14 a plan urlopów

Pracodawca podczas tworzenia planu urlopów na nowy rok zasugerował, abym podjęła decyzję o sposobie wykorzystywania przysługującej mi opieki na dziecko do lat 14. Według przełożonego opieka na dziecko powinna zostać uwzględniona w planie urlopów. Czy muszę już na początku roku podejmować takie decyzje?

Malwina, Tarnobrzeg

Pracownikowi, który wychowuje przynajmniej jedno dziecko w wieku do lat 14, przysługują w roku kalendarzowym 2 dni lub 16 godzin zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Czy opieka na dziecko powinna zostać uwzględniona w planie urlopów? Odpowiadamy poniżej.

Czym jest plan urlopów?

Obowiązkiem pracodawcy jest udzielenie pracownikowi urlopu w tym roku kalendarzowym, w którym pracownik nabył do niego prawo. Dlatego niezależnie od liczby zatrudnianych pracowników ma on obowiązek tworzenia planu urlopów. Jednak zgodnie z art. 163 § 11 Kodeksu Pracy (dalej kp) obowiązek ten nie dotyczy pracodawców, u których:

• nie działa zakładowa organizacja związkowa i pracodawca sam może zrezygnować z planu urlopów,
• działała organizacja związkowa i wyraziła ona zgodę na brak planu urlopów.

Plan urlopów to dokument, w którym powinno się uwzględniać wszystkie urlopy wypoczynkowe przewidziane u pracodawcy w danym roku kalendarzowym, czyli urlop:

• do którego pracownik nabywa prawo z początkiem roku kalendarzowego (art. 152 § 1 kp),
• z tytułu „pierwszej pracy” (art. 153 kp),
• uzupełniający (art. 158 kp),
• zaległy – niewykorzystany w latach poprzednich (art. 168 kp).

Co do zasady w planie urlopów nie uwzględnia się dni urlopu „na żądanie” pracownika (art. 167(2) kp).

Plan urlopów powinien być ustalany na podstawie wniosków pracowników, ale w taki sposób, aby został zapewniony normalny tok pracy (art. 163 kp). To oznacza, że wnioski pracowników nie są wiążące dla pracodawcy, a ich nieuwzględnienie nie wymaga uzasadnienia. Pracodawca musi jednak rozpatrzyć wnioski pracowników w sytuacji, gdy:

• wnioskują oni o urlop wypoczynkowy, bezpośrednio po urlopie macierzyńskim (art. 163 § 3 kp),
• korzystają z urlopu „na żądanie”,
• młodociani pracownicy uczęszczający do szkoły mają z tego tytułu ferie szkolne.

Podczas tworzenia planu należy uwzględnić wypoczynek pracownika trwający co najmniej 14 dni (art. 162 kp) oraz termin na wykorzystanie urlopu zaległego.

Przepisy nie określają terminu, w jakim powinien być sporządzony plan urlopów. Uznaje się jednak, że powinno to nastąpić najpóźniej 31 grudnia roku poprzedzającego, ponieważ pracownik już od 1 stycznia może korzystać z przysługującego mu urlopu.

Co do zasady plan urlopów jest wiążący dla pracownika i pracodawcy. W związku z tym jest on źródłem zobowiązania pracodawcy do udzielenia urlopu we wskazanym terminie i stanowi podstawę roszczenia o wykonanie tego obowiązku. Ważne jest jednak to, że nie stanowi on bezwzględnego obowiązku i możliwe jest przesunięcie urlopu wypoczynkowego.

Opieka na dziecko

Art. 188 § 1 kp określa, że pracownikowi wychowującemu przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat przysługuje w ciągu roku zwolnienie od pracy w wymiarze 16 godzin albo 2 dni, za które zachowuje on prawo do wynagrodzenia. Z tego uprawnienia może skorzystać tylko jeden z rodziców lub opiekunów dziecka.

Co ważne, tzw. opieka na dziecko nie przysługuje odrębnie na każde dziecko w wymiarze 2 dni lub 16 godzin. Pracownik mający np. troje dzieci do lat 14 może w roku kalendarzowym wykorzystać jedynie 2 dni lub 16 godzin tego zwolnienia.

Pracownik może zadecydować, czy opiekę na dziecko chce wykorzystywać przeliczeniu na dni, czy godziny. O sposobie wykorzystania informuje pracodawcę w pierwszym wniosku o udzielenie opieki, złożonym w danym roku kalendarzowym (art. 188 § 2 kp).

Opieka na dziecko w planie urlopów

Obecnie obowiązujące przepisy Kodeksu pracy nie określają jednoznacznie trybu, w jakim powinna zostać udzielona pracownikowi ta forma zwolnienia od pracy. Jednak zgodnie ze stanowiskiem Głównego Inspektoratu Pracy z 14 lipca 2017 r., zobowiązanie pracowników do wskazania terminów, w których zamierzają korzystać z omawianego wolnego, stoi w sprzeczności z celem tego uprawnienia. Wynika to z faktu, że celem opieki na dziecko do lat 14 jest ułatwienie godzenia obowiązków rodzinnych i zawodowych pracownikom, którzy opiekują się dzieckiem. W związku z powyższym ujęcie terminów wykorzystania opieki na dziecko w planie urlopów sporządzanym na początku roku może prowadzić do naruszenia przepisów o uprawnieniach pracowników związanych z rodzicielstwem.

Decyzja o sposobie wykorzystania opieki na dziecko

Pracodawca nie ma prawa wymagać od wskazania sposobu wykorzystania zwolnienia od pracy w celu opieki na dziecko. Decyzję taką pracownik podejmuje, składając pierwszy wniosek o wolne tego typu w tym roku kalendarzowym i sposób ten determinuje rodzaj wykorzystania opieki w dalszej części roku aż do jego końca. Zmiana sposobu wykorzystania zwolnienia opieki może nastąpić dopiero w następnym roku kalendarzowym. Pracownik może w tym zakresie wybrać wariant najkorzystniejszy dla siebie.

Większość pracodawców ma obowiązek tworzenia planów urlopowych. Jednak nie planują oni wszystkich dni wolnych pracownika. W planie nie uwzględnia się urlopu na żądanie oraz 2 dni opieki na dziecko.