Zaszczepiony pracownik a bonusy i dni wolne – czy to zgodne z prawem?

Szczepienie na COVID-19 nie jest na ten moment obowiązkowe. Pracodawcy mogą jednak zachęcać swoich pracowników do szczepień oraz prowadzić kampanie informacyjne. Czy zachęta może mieć formę premii lub nagrody? Co może zyskać zaszczepiony pracownik? W artykule wyjaśniamy szczegóły!

Szczepienie jest nieobowiązkowe

Póki co szczepienie na COVID-19 jest w Polsce nieobowiązkowe, nie ma więc przymusu, aby przyjąć szczepionkę, a co za tym idzie – nie można wymagać od pracowników, by ci się zaszczepili. Pracodawcy mogą jednak zachęcać do szczepień, prowadząc kampanie promujące oraz informacyjne. Jeśli natomiast chodzi o wszelkie benefity, w tym dodatkowe dni wolne, to nie wszystkie działania będą odbierane przez Państwową Inspekcję Pracy jako prawidłowe. Warto pamiętać, że pracownik powinien mieć zapewnioną równość w zatrudnieniu i nie można go w żaden sposób dyskryminować. Nagradzanie pracowników za zaszczepienie się może być w niektórych przypadkach przejawem dyskryminacji.

Zaszczepiony pracownik a dyskryminacja

Kodeks pracy w aspekcie równego traktowania pracowników jest bezwzględny. Wszyscy pracownicy powinni być traktowani jednakowo, a wszelkie objawy dyskryminacji muszą być niwelowane.

Jak już wcześniej wspomniano, szczepienie na COVID-19 jest nieobowiązkowe, stąd też jakakolwiek gratyfikacja dla zaszczepionego pracownika może być objawem dyskryminacji.

Nagrody i premie za szczepienie

Wielu pracodawców, mając jak najlepsze intencje i działając w dobrej wierze, wprowadziło liczne benefity i nagrody za zaszczepienie się. Działania te okazały się jednak dość kontrowersyjne, szczególnie dla pracowników, którzy nie mogą się zaszczepić np. z powodów zdrowotnych. Należy bowiem zauważyć, że fakt nagradzania za zaszczepienie może nosić znamiona dyskryminacji. Państwowa Inspekcja Pracy nie odniosła się wprost do szkodliwości takich praktyk. PIP wyszedł ze stanowiskiem, że szczepienia na COVID-19 są celowe i zasadne jest jak najszersze poddawanie się pracowników szczepieniom. Instytucja ta przypomniała jednak, że zgodnie z obowiązującymi przepisami mają one charakter dobrowolny. Oczywiście pracodawcy mogą zachęcać pracowników do poddania się szczepieniom, w szczególności organizując punkty szczepień w zakładach pracy lub przyznając pracownikom dodatkowe dni wolne na szczepienie.

Należy zauważyć, że choć PIP jednoznacznie nie zakazuje, aby zaszczepiony pracownik otrzymał specjalną nagrodę lub benefity, to przypomina przy tym o konieczności traktowania pracowników w sposób równy i niedyskryminujący. Praktycy podkreślają, że w takiej sytuacji pracownicy niezaszczepieni mogą występować z roszczeniami. Może to mieć miejsce zwłaszcza w przypadku, kiedy bonusy lub inne nagrody mają znaczącą wartość.

Wypłacanie świadczeń pieniężnych, naliczanie dodatkowych dni urlopowych, gratyfikacje i wyjazdy na szkolenia dla pracowników poddających się szczepieniom to zachowania pracodawcy, które mogą być obciążone sporym ryzykiem.

Podobnie stosowanie kar dla pracowników, którzy nie chcą tego zrobić – nagany, kary finansowe czy nawet rozwiązanie stosunku pracy z powodu braku szczepienia – są niedopuszczalne i nie powinny mieć miejsca w zakładach pracy.

Dzień wolny za szczepienie

Jak już wspomniano, poprawne jest udzielenie dnia wolnego pracownikom, którzy chcą się zaszczepić. Tutaj stanowisko PIP jest bezsprzeczne. Dzień wolny za szczepienie jest uzasadniony – zaszczepiony pracownik często miewa gorsze samopoczucie po tym zabiegu. Dzień wolny za szczepienie to również zapewnienie bezpieczeństwa w zakładzie pracy. W maju 2021 roku do Sejmu trafił poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Nie został on na ten moment podpisany, jednak przewiduje dzień wolny za szczepienie:

„1. Pracownikowi przysługuje dzień wolny od pracy w dniu wykonania szczepienia ochronnego przeciwko COVID-19 na podstawie skierowania, jeżeli przedstawi pracodawcy skierowanie najpóźniej w dniu poprzedzającym dzień wykonania szczepienia ochronnego przeciwko COVID-19.

2. Pracownikowi za dzień wolny od pracy, o którym mowa w ust. 1, przysługuje wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną.

3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio do przyjmujących zlecenie, o których mowa w tytule XXI ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2020 r. poz. 1740, 2320)”. 

Choć do tej pory projekt nie został zatwierdzony, to pracodawcy zawsze mogą działać na korzyść swoich pracowników i udzielać dnia wolnego z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.

Cel dnia wolnego za szczepienie

Potrzeba zapewnienia dnia wolnego za szczepienie wynika z chęci zagwarantowania bezpieczeństwa zdrowotnego wszystkich obywateli. Szczepienie, choć ma charakter dobrowolny, często odbywa się w godzinach pracy, zaś po samym szczepieniu mogą wystąpić niedogodności zdrowotne. Dzień wolny na szczepienie ułatwia więc pracownikom przejście przez ten proces. Pracodawcy powinni wykazać się odpowiedzialnością i udzielać dnia wolnego na szczepienie. Z doniesień medialnych wynika, że zdarzają się przypadki utrudniania szczepień przez pracodawców. Takie praktyki nie powinny mieć miejsca – argumentacja, że szczepienie jest dobrowolne, wydaje się mało przekonująca.

Bonusy i dni wolne dla zaszczepionych pracowników – podsumowanie

Pracodawca nie może ani karać, ani nagradzać za zaszczepienie się, bowiem takie działania są dyskryminujące, a w skrajnych przypadkach pracownik może pozwać swojego pracodawcę do sądu. Pracodawca może jednak – a nawet powinien – zapewnić dzień wolny na szczepienie. Jest to prawidłowa praktyka, ponieważ gwarantuje pracownikowi komfort na dzień szczepienia, zaś pracodawca ma pewność, że podnosi higienę i bezpieczeństwo pracy w swoim zakładzie.