Uprawnienia dawcy krwi

Pracownikom oddającym krew przepisy prawa gwarantują szereg uprawnień ułatwiających udział w procedurze krwiodawstwa. Realizacja części z nich spoczywa na pracodawcach. Na jakie przywileje mogą liczyć dawcy krwi? Odpowiedź na te pytania znajdziesz poniżej.

Zasada dobrowolnego i bezpłatnego oddawania krwi

W myśl art. 3 ust. 1 Ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 roku o publicznej służbie krwi krwiodawstwo jest oparte na zasadzie dobrowolnego i bezpłatnego oddawania krwi i jej składników.

Dawcy krwi przysługuje tytuł „Honorowy Dawca Krwi”, natomiast w zależności od ilości oddanej krwi można otrzymać tytuł „Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi” I, II lub III stopnia. Nadaje go Polski Czerwony Krzyż, co zostaje potwierdzone wydaniem legitymacji i stosownej odznaki, a odznakę „Honorowy Dawca Krwi – Zasłużony dla Zdrowia Narodu” otrzymuje się ponadto przez ministra właściwego do spraw zdrowia.

Wśród uprawnień przysługujących dawcom krwi wymienić można te, których realizację musi zapewnić pracodawca zatrudniający pracownika-dawcę krwi, tj.:

• zwolnienie od pracy
• i wynagrodzenie

oraz pozostałe uprawnienia.

Zwolnienie od pracy

Jak stanowi art. 9 ust. 1 pkt 1 ustawy, pracodawca ma obowiązek zapewnić zatrudnionemu u niego pracownikowi będącemu dawcą krwi zwolnienie od pracy oraz zwolnienie od wykonywania czynności służbowych w dniu, w którym oddaje krew i na czas okresowego badania lekarskiego dawców krwi na zasadach określonych w odrębnych przepisach.

Podobne brzmienie ma § 12 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 roku w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy. Zgodnie z tym przepisem pracodawca ma obowiązek zwolnić od pracy pracownika będącego krwiodawcą na czas oznaczony przez stację krwiodawstwa w celu oddania krwi. Pracodawca jest również zobligowany zwolnić od pracy pracownika będącego krwiodawcą na czas niezbędny do przeprowadzenia zaleconych przez stację krwiodawstwa okresowych badań lekarskich, jeżeli nie mogą być one wykonane w czasie wolnym od pracy.

W sytuacji ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii dawcy krwi, który oddał krew lub jej składniki, w tym osocze po chorobie COVID-19, przysługuje prawo do zwolnienia od pracy, z tym że wymiar zwolnienia od pracy oraz zwolnienia od wykonywania czynności służbowych należy się w dniu, w którym pracownik oddał krew lub jej składniki, a także w dniu następnym. Dokumentem poświadczającym to uprawnienie jest zaświadczenie wydane przez regionalne centrum krwiodawstwa i krwiolecznictwa, Wojskowe Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa lub Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa utworzone przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych (art. 9a ust. 1 pkt 1 ustawy).

Przykład 1.

Pracownik oddał osocze po chorobie COVID-19 w czwartek, korzystając w tym dniu ze zwolnienia od pracy. Cały następny dzień – piątek – jest dla tego pracownika dniem wolnym od pracy.

Zachowanie prawa do wynagrodzenia

Jak stanowi § 16 ust. 1 rozporządzenia, za czas zwolnienia od pracy pracownik-dawca krwi zachowuje prawo do wynagrodzenia ustalonego w sposób określony w przepisach wydanych na podstawie art. 297 Kodeksu pracy, czyli w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 roku w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy.

Zgodnie z § 5 ust. 1 wspomnianego rozporządzenia przy ustalaniu wynagrodzenia za czas zwolnienia od pracy oraz za czas niewykonywania pracy, gdy przepisy przewidują zachowanie przez pracownika prawa do wynagrodzenia, stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop, z tym że składniki wynagrodzenia ustalane w wysokości przeciętnej oblicza się z miesiąca, w którym przypadło zwolnienie od pracy lub okres niewykonywania pracy.

Pozostałe uprawnienia dawcy krwi

Dawcy krwi przysługuje:

• zwrot kosztów przejazdu do jednostki organizacyjnej publicznej służby krwi na zasadach określonych w przepisach w sprawie diet i innych należności z tytułu podróży służbowych na obszarze kraju – koszt przejazdu ponosi jednostka organizacyjna publicznej służby krwi;
• posiłek regeneracyjny od stacji krwiodawstwa o wartości kalorycznej określonej w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 26 listopada 2004 roku w sprawie wartości kalorycznej posiłku regeneracyjnego przysługującego dawcy krwi.

W przypadku ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii dawcy krwi, który oddał co najmniej 3 donacje krwi lub jej składników, w tym osocze po chorobie COVID-19, przysługuje ulga w wysokości 33% na przejazdy w komunikacji krajowej środkami publicznego transportu zbiorowego:

• kolejowego w 1. i 2. klasie pociągów osobowych i pospiesznych oraz autobusowego w komunikacji zwykłej i przyspieszonej,
• kolejowego w 2. klasie pociągów innych niż osobowe i pospieszne

– na podstawie biletów jednorazowych.

Dawca krwi, któremu przysługuje ulga na przejazd, jest obowiązany do uiszczenia dopłaty w wysokości stanowiącej różnicę między należnością za pełnopłatny przejazd w klasie 1. a należnością za pełnopłatny przejazd w klasie 2. Wspomniana ulga na przejazdy przysługuje na podstawie zaświadczenia potwierdzającego co najmniej 3 donacje, wydanego przez regionalne centrum krwiodawstwa i krwiolecznictwa, Wojskowe Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa lub Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa utworzone przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych. Koszt ulgi ponosi budżet państwa.

Warto też odnotować, że publiczna służba krwi zapewnia anonimowość dawcy krwi. Oznakowanie opakowań krwi i opakowań składników krwi nie może zawierać danych umożliwiających identyfikację dawcy krwi przez biorcę krwi lub inną osobę albo jednostkę organizacyjną inną niż jednostka organizacyjna publicznej służby krwi. Nie dotyczy to pobrania autologicznego, czyli pobrania krwi lub jej składników od danej osoby z przeznaczeniem do przetoczenia wyłącznie tej osobie lub innego u niej zastosowania.

 W przedstawionych wyżej uprawnieniach dawców krwi można dostrzec aspekt motywujący – zachętę do krwiodawstwa. Omówione unormowania zmierzają bowiem do ograniczenia różnego rodzaju utrudnień i uciążliwości organizacyjnych oraz ekonomicznych, które mogłyby wiązać się z procesem oddawania krwi.