Honorowi dawcy krwi - nowe przywileje

Krew jest najcenniejszym darem, jaki można przekazać drugiej osobie. Dlatego tak ważne jest propagowanie informacji o możliwości oddawania jej i uratowania dzięki temu życia innego człowieka, który będzie jej potrzebował. Aby zachęcić osoby do dzielenia się krwią, przewidziano określone uprawnienia, o czym mowa poniżej.Co zyskują dawcy krwi? Przecztaj. 

Tytuły przyznawane dawcom krwi

Z chwilą pierwszego oddania krwi lub jej składnika osoba otrzymuje tytuł Honorowego Dawcy Krwi i legitymację to potwierdzającą, wydaną przez jednostkę organizacyjną publicznej służby krwi, w której dawca krwi oddał krew lub jej składniki. 

Tytuł Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi III stopnia i brązowa odznaka honorowa Zasłużony Honorowy Dawca Krwi III stopnia przysługuje w przypadku kobiet, które oddały w dowolnym okresie co najmniej 5 litrów krwi lub odpowiadającą tej objętości ilość jej składników, oraz mężczyznom, którzy oddali w dowolnym okresie co najmniej 6 litrów krwi lub odpowiadającą tej objętości ilość jej składników.

Tytuł Zasłużony Honorowy Dawca Krwi II stopnia i srebrna odznaka honorowa Zasłużony Honorowy Dawca Krwi II stopnia przysługuje kobiecie, która oddała w dowolnym okresie co najmniej 10 litrów krwi lub odpowiadającą tej objętości ilość jej składników, oraz mężczyznom, którzy oddali w dowolnym okresie co najmniej 12 litrów krwi lub odpowiadającą tej objętości ilość jej składników.

Tytuł Zasłużony Honorowy Dawca Krwi I stopnia i złota odznaka honorowa Zasłużony Honorowy Dawca Krwi I stopnia przysługuje kobietom, które oddały w dowolnym okresie co najmniej 15 litrów krwi lub odpowiadającą tej objętości ilość jej składników, oraz mężczyznom, którzy oddali w dowolnym okresie co najmniej 18 litrów krwi lub odpowiadającą tej objętości ilość jej składników.

Dawcy, który oddał co najmniej 20 litrów krwi lub odpowiadającą tej objętości ilość jej składników, mogą być nadawane ordery i odznaczenia oraz odznaka Honorowy Dawca Krwi – Zasłużony dla Zdrowia Narodu. Odznakę nadaje minister właściwy do spraw zdrowia na wniosek.

Refundacja leków dla krwiodawców

Jednym z uprawnień, jakie przysługują osobom, które mają tytuł Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi i przedstawią potwierdzającą ten tytuł legitymację, jest częściowo odpłatne lub bezpłatne, zaopatrzenie w leki objęte wykazem produktów refundowanych oraz leków, które zasłużony honorowy dawca krwi może stosować.

Inne uprawnienia dawców krwi

Poza tym zasłużonemu honorowemu dawcy krwi i honorowemu dawcy krwi przysługują następujące uprawnienia:

• zwolnienie od pracy oraz zwolnienie od wykonywania czynności służbowych w dniu, w którym oddaje krew, oraz w dniu następnym, a także na czas okresowego badania lekarskiego dawców krwi;
• zwrot utraconego zarobku;
• zwrot kosztów przejazdu do jednostki organizacyjnej publicznej służby krwi;
• posiłek regeneracyjny.

Posiłki regeneracyjne dla dawców krwi

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 listopada 2004 roku w sprawie wartości kalorycznej posiłku regeneracyjnego przysługującego dawcy krwi określa wartość kaloryczną posiłku regeneracyjnego przysługującego zasłużonemu honorowemu dawcy krwi lub honorowemu dawcy krwi, oddającemu: 1 jednostkę krwi pełnej, 2 jednostki osocza metodą konwencjonalną, 3 jednostki osocza metodą automatyczną, 1 lub 2 jednostki koncentratu krwinek czerwonych, 1 jednostkę koncentratu krwinek płytkowych lub 1 jednostkę koncentratu granulocytarnego uzyskanych podczas zabiegu aferezy na poziomie 4500 kcal (18 840 kJ). Wartość kaloryczna posiłku regeneracyjnego poziomie 4500 kcal (18 840 kJ) dotyczy także dawcy krwi poddanemu zabiegowi uodpornienia lub innym zabiegom w celu uzyskania osocza lub surowic diagnostycznych.

Udzielanie zwolnienia od pracy dawcom krwi

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 roku w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy nakazuje pracodawcy zwolnić od pracy pracownika będącego krwiodawcą na czas oznaczony przez stację krwiodawstwa w celu oddania krwi. 

Pamiętać należy, że pracownik-dawca krwi powinien uprzedzić pracodawcę o tym fakcie i przewidywanym okresie nieobecności w pracy, gdyż przyczyna tej nieobecności jest z góry wiadoma i możliwa do przewidzenia. Jeżeli wewnętrzne przepisy prawa pracy obowiązujące u danego pracodawcy nie określają sposobu zawiadomienia pracodawcy o przyczynie nieobecności pracownika w pracy, zawiadomienia tego pracownik dokonuje: 

• osobiście lub przez inną osobę lub 
• telefonicznie, lub
• za pośrednictwem innego środka łączności, lub 
• drogą pocztową, przy czym za datę zawiadomienia uważa się wtedy datę stempla pocztowego.

Wynagrodzenie za pracę dawcy krwi za czas zwolnienia od pracy

Pracownik będący krwiodawcą zwolniony na czas oznaczony przez stację krwiodawstwa w celu oddania krwi lub na czas niezbędny do przeprowadzenia zaleconych przez stację krwiodawstwa okresowych badań lekarskich, jeżeli nie mogą one być wykonane w czasie wolnym od pracy, zachowuje prawo do wynagrodzenia ustalonego w sposób określony dla wynagrodzenia za urlop, z tym że składniki wynagrodzenia ustalane w wysokości przeciętnej oblicza się z miesiąca, w którym przypadło zwolnienie od pracy lub okres niewykonywania pracy.

Przykład 1.

Czy odmawiając panu Tomaszowi prawa do wolnego i wpisując dwie nieusprawiedliwione nieobecności w pracy z jednoczesnym pozbawieniem prawa do wynagrodzenia za ten czas, pracodawca postąpił w sposób zgody z prawem, jeśli Pan Tomasz przedstawił zaświadczenie o tym, że 15 kwietnia 2024 roku oddał krew, a tym samym miał prawo do dnia wolnego 15 i 16 kwietnia 2024 roku z zachowaniem prawa do wynagrodzenia?

Zachowanie pracodawcy w tej sytuacji narusza prawo. Pan Tomasz powinien mieć dwa dni wolnego z zachowaniem wynagrodzenia. 

Zwrot kosztów dojazdu

Jeśli chodzi zwrot krwiodawcy kosztów przejazdu do jednostki organizacyjnej publicznej służby krwi, to ponosi je ta jednostka. Odbywa się to na zasadach określonych w przepisach w sprawie diet i innych należności z tytułu podróży służbowych na obszarze kraju. Istotne tutaj są indywidualne uregulowania obowiązujące w poszczególnych centrach krwiodawstwa i krwiolecznictwa.

Uprawnienie dla dawcy krwi rzadkich grup i poddawanego uodpornieniu

Szczególne uprawnienia przewidziane zostały dla dawców krwi rzadkich grup i dawców krwi, którzy przed pobraniem krwi lub jej składników zostali poddani zabiegowi uodpornienia lub innym zabiegom wykonywanym w celu uzyskania osocza lub surowic diagnostycznych. Takim osobom przysługuje rekompensata pieniężna za niedogodności związane z koniecznością stawienia się na każde żądanie jednostki organizacyjnej publicznej służby krwi w celu oddania krwi lub jej składników lub poddania się zabiegowi uodpornienia lub innym zabiegom wykonywanym w celu uzyskania osocza lub surowic diagnostycznych. 

Uprawnienia do zniżki na transport zbiorowy

Wyjątkowo dodatkowe uprawnienia dla dawców krwi przewidziano w przypadku ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii. W takich sytuacjach honorowemu dawcy krwi, który oddał co najmniej 3 donacje krwi lub jej składników, w tym osocze po chorobie COVID-19, przysługuje ulga w wysokości 33% na przejazdy – na podstawie biletów jednorazowych w komunikacji krajowej środkami publicznego transportu zbiorowego: kolejowego w 1. i 2. klasie pociągów osobowych i pospiesznych oraz autobusowego w komunikacji zwykłej i przyspieszonej, a także kolejowego w 2. klasie pociągów innych niż osobowe i pospieszne.

W tej sytuacji honorowy dawca krwi korzystający z przejazdu kolejowego w 2. klasie pociągów innych niż osobowe i pospieszne uiszcza dopłatę w wysokości stanowiącej różnicę między należnością za pełnopłatny przejazd w klasie 1 a należnością za pełnopłatny przejazd w klasie 2.

Świadczenia zdrowotne i usługi farmaceutyczne dla dawców krwi

Osoby posiadające tytuł Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi, które przedstawią legitymację Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi oraz dawcy krwi, którzy oddali co najmniej 3 donacje krwi lub jej składników, w tym osocza po chorobie COVID-19, mają szczególne uprawnienia do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej oraz z usług farmaceutycznych udzielanych w aptekach poza kolejnością.

Ulga podatkowa dla dawców krwi

Dawcy krwi mają prawo do ulgi w podatku, jeżeli uzyskują dochody opodatkowane według skali podatkowej lub zryczałtowanym podatkiem dochodowym od przychodów ewidencjonowanych. 

Wspomnieć należy, że obecnie prowadzone są prace nad nowym projektem ustawy dotyczącej krwiodawstwa. Jedno jest pewne – dotychczasowe uprawnienia dawców krwi zostaną w niej utrzymane, a być może zostaną jeszcze rozszerzone. Ostateczny kształt ustawy nie został jeszcze uchwalony.

Podsumowując, dawcy krwi mogą liczyć na szczególne uprawnienia, które zostały im zagwarantowane w przepisach prawa. Uprawnienia te mają nawet wpływ na wysokość płaconych podatków. Z uwagi na to, że krew jest najcenniejszym darem, warto dzielić się nią i oddawać je na potrzeby krwiodawstwa.