Poradnik Pracownika
Header oprogramowania dla biur rachunkowych Header oprogramowania dla biur rachunkowych Header oprogramowania dla biur rachunkowych

Czas pracy niepełnoetatowców - jak go wyliczyć?

Podczas omawiania warunków umowy o pracę z nowym pracodawcą określamy, czy dojdzie do zatrudnienia w pełnym, czy niepełnym wymiarze czasu pracy. Chcąc poprawnie zaplanować czas pracy niepełnoetatowców należy wziąć pod uwagę szereg uwarunkowań z tym związanych. I tu pojawia się pytanie – w jaki sposób określa się czas pracy niepełnoetatowców? Jakie zasady obowiązują takie osoby przy wypracowywaniu godzin nadliczbowych? Omawiamy najważniejsze zagadnienia tematu.

Czas pracy niepełnoetatowców

Zgodnie z art. 128 Kodeksu pracy czas pracy to okres, w którym pracownik pozostaje do dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do jej wykonywania. Czas pracy niepełnoetatowców jest zależny od wymiaru etatu podanego w umowie. Z kolei przy określaniu wymiaru czasu pracy, pracodawca ma obowiązek uwzględnić ujęte w przepisach prawa normy czasu pracy.

Norma czasu pracy dla niepełnoetatowców

Norma czasu pracy określa maksymalną liczbę godzin, jaką pracownik może przepracować z uwzględnieniem obowiązujących przepisów Kodeksu pracy.

Normy czasu pracy nie są równoznaczne pojęciu czasu pracy. Nie są one również zależne od wymiaru etatu.
Normy czasu pracy dla niepełnoetatowca są takie same jak dla osoby zatrudnionej na pełen etat.

Kodeks pracy określa normy czasu pracy w sposób następujący:

  • dobowa – czas pracy nie powinien przekraczać 8 godzin na dobę,
  • średniotygodniowa – czas pracy nie powinien przekraczać w przyjętym okresie rozliczeniowym 40 godzin na tydzień,
  • łączna tygodniowa – czas pracy obejmujący pracę w normalnym czasie pracy i w godzinach nadliczbowych nie powinien przeciętnie przekraczać 48 godzin na tydzień.

W Kodeksie pracy zostały uwzględnione wyjątki określające pomniejszone normy czasu pracy. Dotyczą one m.in. osób niepełnosprawnych czy młodocianych. Normy te zostały określone w trosce o dobro pracowników, jak i w celu ograniczenia nadmiernego wykorzystywania ich w ramach realizacji pracy w godzinach nadliczbowych.

Czas pracy niepełnoetatowców – określenie wymiaru czasu pracy

Wymiar czasu pracy określa planowaną liczbę godzin, jaką pracownik powinien przepracować w danym okresie rozliczeniowym. Jego ustalenie umożliwi na późniejszym etapie poprawnie rozliczyć czas pracy niepełnoetatowców. W art. 130 kp wyjaśniono, w jaki sposób należy wyliczyć obowiązujący pracownika wymiar czasu pracy przypadający na dany okres rozliczeniowy. Metoda obliczeniowa ujęta w przepisie odnosi się zarówno do osób zatrudnionych na pełen etat, jak i jego część. Przy określaniu wymiaru czasu pracy dla niepełnoetatowców należy jedynie pamiętać o jego zmniejszeniu w stosunku do części etatu, jaki obowiązuje danego pracownika.

Wyliczeń dokonuje się w sposób następujący:

  • należy pomnożyć 40 godzin przez liczbę tygodni przypadających w okresie rozliczeniowym,
  • następnie trzeba dodać do otrzymanej liczby godzin iloczyn 8 godzin i liczby dni pozostałych do końca okresu rozliczeniowego, przypadających od poniedziałku do piątku,
  • potem konieczne jest obniżenie wymiaru czasu pracy o 8 godzin za każde święto występujące w okresie rozliczeniowym i przypadające w innym dniu niż niedziela. Jeżeli takie święto w danym okresie rozliczeniowym nie występuje, pomijamy ten krok,
  • w przypadku niepełnoetatowców otrzymaną liczbę należy pomnożyć przez ułamek określający część etatu.

Przykład 1.

Do firmy Ołówkowo.pl w marcu została przyjęta pani Marzena. Podpisała ona umowę o pracę na ¾ etatu. Jej wymiar czasu pracy w marcu wynosi:
(4 tygodnie x 40 godzin pracy)
+ (3 dni wychodzący poza pełne tygodnie, przypadające w przedziale poniedziałek piątek x 8 godzin pracy) 
- 0 dni świątecznych 
= 184 godzin do przepracowania

184 godzin x ¾ etatu = 138 godzin do przepracowania w ramach wymiaru czasu pracy.

Rozkład czasu pracy niepełnoetatowca

Czas pracy niepełnoetatowców może zostać zorganizowany w sposób stały lub zmienny. 

Po określeniu przez pracodawcę wymiaru godzin do przepracowania musi on ustalić rozkład czasu pracy pracowników – w tym czas pracy niepełnoetatowców. Jeżeli rozkład czasu pracy niepełnoetatowca jest stały, pracodawca nie musi sporządzać żadnych harmonogramów. Przy zmiennym rozkładzie obowiązek ten jest podtrzymany.

Stały rozkład czasu pracy

Stały rozkład przewiduje pracę niepełnoetatowca w tych samych dniach i w takim samym wymiarze dobowym.

Przykład 2.

Pan Jacek jest zatrudniony na ¼ etatu. W informacji pracowniczej widnieje zapis, że swoją pracę będzie wykonywał w dniach od poniedziałku do piątku po 2 godziny na dobę. 

Zmienny rozkład czasu pracy

Zmienny rozkład czasu pracy rządzi się innymi prawami. Rozkład ten może przewidywać pracę np. tylko w niektóre dni tygodnia i dodatkowo w różnym wymiarze dobowym, w ramach obowiązujących pracownika norm czasu pracy.

Przykład 3.

Pani Joanna poprosiła swojego pracodawcę o zmniejszenie jej wymiaru czasu pracy z pełnego etatu na ½, ze względu na sytuację rodzinną. Pracodawca zgodził się na zmianę warunków pracy i w drodze komunikacji z panią Joanną ustalił, że będzie ona wykonywała swoją pracę w poniedziałki i wtorki po 8 godzin dziennie, od godziny 8.00 do 16.00, a w piątki po 4 godziny, w przedziale czasowym 12.00–16.00.

Planowany czas pracy pracownika musi być uzależniony od wymiaru jego etatu z uwzględnieniem panujących norm czasu pracy.

Czas pracy niepełnoetatowców – zmiana systemu czasu pracy

Zmiana systemu czasu pracy niepełnoetatowców jest możliwa. W przypadku zatrudnienia takiej osoby w innym systemie czasu pracy niż podstawowy np. w równoważnym, dopuszcza się wydłużenie wymiaru dobowego czasu pracy nawet do 24 godzin (tylko w wyjątkowych sytuacjach np. pilnowanie mienia, zazwyczaj wymiar ten zostaje wydłużony do 12 godzin). Praca taka jest wtedy równoważona poprzez skrócenie dobowego wymiaru czasu pracy w innych dniach pracujących.

Godziny ponadwymiarowe a nadliczbowe

W sytuacji przepracowania przez niepełnoetatowców większej liczby godzin niż zostało to przewidziane w kontekście obowiązującego ich wymiaru czasu pracy, możemy mieć styczność z godzinami ponadwymiarowymi lub nadliczbowymi.

Godziny ponadwymiarowe

Są to takie godziny, które wykraczają poza określony wymiar czasu pracy niepełnoetatowców, ale nie są jeszcze godzinami nadliczbowymi. Strony stosunku pracy mają swobodę podjęcia decyzji, jakie godziny wedle ich uznania będą klasyfikowane jako ponadwymiarowe, czyli zwiększające czas pracy niepełnoetatowców. Przyjmuje się natomiast, że swoboda ta ogranicza się do godzin wykraczających poza określony w umowie wymiar etatu niestanowiący godzin nadliczbowych, za które już odgórnie z ramienia prawa przysługuje dodatek.

Określenie godzin ponadwymiarowych musi zostać ujęte w umowie o pracę osoby, której limit ten dotyczy. Dopiero po zawarciu takiego zapisu w umowie, pracownikowi będzie należał się dodatek do wynagrodzenia za pracę w godzinach ponadwymiarowych.

Godziny nadliczbowe

Są to godziny, które pracownik przepracował ponad obowiązującą go normę czasu pracy. Przy założeniu ustanowionego podstawowego systemu czasu pracy, praca w godzinach nadliczbowych dla niepełnoetatowca zacznie się po przekroczeniu 8 godzin pracy na dobę lub 40 godzin tygodniowo w okresie rozliczeniowym.

Święto w sobotę a czas pracy niepełnoetatowców

Co do zasady niepełnoetatowcom nie należy się dodatkowy dzień wolny za święto wypadające w sobotę. Wynika to z faktu, że liczba dni wolnych, których źródłem jest święto przypadające w danym okresie rozliczeniowym, zawiera się w wymiarze godzin do przepracowania. Oznacza to, że już na etapie ustalania indywidualnego wymiaru czasu pracy dla niepełnoetatowca ten wymiar powinien zostać pomniejszony o dzień świąteczny. Taki przypadek podkreśla dodatkowo istotność ustalania odrębnych rozkładów (harmonogramów) czasu pracy. Szczególnie ważne jest to w przypadku osób wykonujących pracę tylko w wybrane dni tygodnia.