System równoważnego czasu pracy - zasady

Aktualnie jestem zatrudniony na umowę o pracę na czas nieokreślony na pełny etat. Jestem w pracy od poniedziałku do piątku od 8:00 do 16:00. Pracodawca jednak zapowiedział, że ma zamiar wprowadzić system równoważnego czasu pracy. Proszę o informację, co to dla mnie oznacza – boję się, że będę musiał pracować więcej, czy pracodawca nie musi dać mi podwyżki?

Kamil, Zgierz

System czasu pracy to zbiór norm regulujący czas pracy w zakładzie. System równoważnego czasu pracy jest uważany za jedną z najbardziej elastycznych form jego normowania. Może być stosowany w zakładzie pracy wtedy, gdy jest to podyktowane rodzajem pracy lub jej organizacją.

Popularne systemy czasu pracy

System czasu pracy to inaczej sposób uregulowania dobowego i tygodniowego wymiaru oraz rozkładu czasu pracy w danym okresie rozliczeniowym. Kodeks pracy wyróżnia następujące systemy czasu pracy:

• podstawowy system czasu pracy,
• równoważny system czasu pracy,
• pracę w ruchu ciągłym,
• przerywany system czasu pracy,
• zadaniowy system czasu pracy,
• weekendowy.

Do najbardziej popularnych systemów czasu pracy należy system równoważny oraz podstawowy. System podstawowy zakłada pracę z 8-godzinną normą dobową i przeciętnie 40-godzinną normę tygodniową w pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy. Co ważne, norma czasu pracy została ustalona na poziomie przeciętnie 40 godzin. Oznacza to, że pracownik może wykonywać pracę dłużej niż 40 godzin w tygodniu, pod warunkiem jednak, że w innym tygodniu norma tygodniowa będzie krótsza i w przyjętym okresie rozliczeniowym taka przeciętna norma nie będzie dłuższa niż 40 godzin. System równoważny zakłada możliwość przedłużenia doby pracowniczej, a więc pozwala na większą swobodę pracodawcy w kreowaniu czasu pracy pracownika.

System równoważnego czasu pracy pracy w świetle przepisów

Równoważny system czasu pracy pozwala pracodawcy na wydłużenie dobowego wymiaru czasu pracy do 12 godzin na dobę. Nie oznacza to, że pracownik będzie musiał więcej pracować. Przedłużenie to odbywa się bowiem kosztem skróconego lub wolnego dnia pracy kiedy indziej, który pracownik może sobie „odebrać”. Równoważny czas pracy pozwala również na wydłużenie okresu rozliczeniowego, który przeważnie wynosi 1 miesiąc, lecz w przypadkach uzasadnionych może wynieść nawet do 4 lub do 12 miesięcy. Dla pracownika oznacza to tyle, że np. wszystko, co w lutym wypracował powyżej normy, pracodawca może mu oddać dopiero w maju (przy czteromiesięcznym okresie rozliczeniowym).

Wydłużony czas pracy

Wprowadzając system równoważnego czasu pracy, dobową normę czasu pracy pracodawca może wydłużyć nawet do 16 godzin – w przypadku pracowników pracujących przy dozorze urządzeń, bądź do 24 godzin pracy na dobę – jeżeli przedmiotem umowy o pracę jest pilnowanie mienia lub ochrona osób, jednak w tym przypadku okres rozliczeniowy nie może być dłuższy niż 1 miesiąc.

Wprowadzenie równoważnego czasu pracy nie oznacza, że pracownicy nie mogą pracować 8 godzin. Zdarza się tak, że pomimo wprowadzenia tego systemu, praca nadal odbywa się po 8 godzin dziennie, a pracodawca jedynie zabezpiecza się na wypadek sytuacji wymagającej wydłużenia czasu pracy.

Wprowadzenie równoważnego systemu czasu pracy

Pracodawca może wprowadzić system równoważnego czasu pracy właściwie w każdym terminie i nie potrzebuje na to zgody pracowników – chyba że w organizacji działają związki zawodowe. W takim przypadku należy uzgodnić z organizacją związkową zmianę w regulaminie pracy – tak jak zresztą każdą modyfikację – gdyż właśnie w tym dokumencie pracodawca zapisuje, jaki system czasu pracy obowiązuje w zakładzie pracy.

Zmiany w regulaminie wchodzą w życie w terminie 14 dni od daty ogłoszenia ich pracownikom, w sposób przyjęty zwyczajowo w zakładzie pracy. Wprowadzenie równoważnego czasu pracy nie łączy się z koniecznością dodatkowego wynagradzania pracowników, ponieważ nie generuje większej liczby godzin pracy, a wpływa jedynie na jej organizację.

System równoważny podczas epidemii

Podczas epidemii koronawirusa pracodawcy otrzymali dodatkowe prawo, a mianowicie mogą skorzystać z wydłużonego do 12 miesięcy okresu rozliczeniowego i równoważnego czasu pracy (bez konieczności spełnienia przesłanek z Kodeksu pracy).

Oznacza to, że pracodawcy mają możliwość przedłużenia dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej jednak niż do 12 godzin, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 12 miesięcy. Co bardzo ważne z perspektywy pracownika – dopuszczalne jest ograniczenie nieprzerwanego odpoczynku:

• z 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego do 8 godzin (nie mniej),
• z 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku tygodniowego na 32 godziny (nie mniej).

Przedłużony dobowy wymiar czasu pracy jest równoważony krótszym dobowym wymiarem czasu pracy w niektórych dniach lub dniami wolnymi od pracy.

Równoważny system czasu pracy polega na możliwości wprowadzenia przedłużonej dobowej normy czasu pracy, jeżeli rodzaj pracy lub szczególna organizacja uzasadniają takie przedłużenie. Pracownik w rozliczeniu globalnym powinien mieć zachowaną przeciętną 40-godzinną normę tygodniową. Pracodawca ma za zadanie zrównoważyć wymiar pracy dobowej poprzez skrócenie wymiaru czasu pracy w innych dniach tego samego okresu rozliczeniowego lub udzielenie pracownikowi dni wolnych od pracy.