Nadgodziny powstałe podczas pracy w porze nocnej
W zeszłym miesiącu wypracowałem godziny nadliczbowe, pracując w porze nocnej. Pracodawca powiedział, że w zamian za nadgodziny może udzielić mi czasu wolnego. Czy za nadgodziny powstałe w porze nocnej przysługuje jakikolwiek dodatek do wynagrodzenia?
Jan, Katowice
Zdarza się, że pracownik świadczy pracę w nadgodzinach przypadających w nocy. W tej sytuacji otrzyma wyższe wynagrodzenie.
Dodatek za pracę w nocy
Zgodnie z art. 1517 Kodeksu pracy pora nocna obejmuje 8 godzin między godzinami 21:00 a 7:00. Decyzję w sprawie umiejscowienia pory nocnej w podanym przedziale czasowym podejmuje pracodawca. Informacja o porze nocnej obowiązującej w danym zakładzie powinna być zawarta w układzie zbiorowym pracy bądź regulaminie pracy.
Pracownikowi wykonującemu pracę w porze nocnej przysługuje dodatek do wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w nocy w wysokości 20% stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę. Nie ma jednak przeszkód, aby wymieniona stawka została ustalona na wyższym poziomie przez regulacje wewnątrzzakładowe.
Aby obliczyć dodatek za pracę nocną, należy:
- obliczyć wymiar czasu pracy dla poszczególnych miesięcy;
- minimalne wynagrodzenie podzielić przez wymiar czasu pracy w danym miesiącu;
- uzyskany wynik pomnożyć przez 20%.
W artykule Praca w porze nocnej a dodatkowe wynagrodzenie przedstawiono wysokość dodatku w poszczególnych miesiącach.
Przykład 1.
Pan Jan w grudniu 2022 roku (20 dni roboczych) przepracował 25 godzin w porze nocnej. Ile wynosi dodatek?
Dodatek wyniesie: 4300,00 zł / 160 godz. x 20% x 25 godzin = 134,50 zł.
Nadgodziny powstałe w porze nocnej
Pracownik pracujący ponad obowiązujące normy wykonuje pracę w godzinach nadliczbowych. Kodeks pracy stanowi, że praca w godzinach nadliczbowych będzie możliwa i zgodna z prawem w razie:
- konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii;
- szczególnych potrzeb pracodawcy.
Pracą w nadgodzinach nie będzie odpracowanie zwolnienia od wykonywania obowiązków, jakie zostało pracownikowi udzielone na jego pisemny wniosek w celu załatwienia swoich spraw osobistych.
Przepisy prawa pracy wskazują, w jaki sposób zrekompensować pracownikowi pracę w nadgodzinach. W zależności od potrzeb pracownika może on wybrać jedną z dwóch możliwości:
- dodatki do wynagrodzenia – jeden za pracę w nocy, a drugi za pracę w godzinach nadliczbowych w nocy albo
- dodatek za pracę w nocy i czas wolny za pracę w godzinach nadliczbowych w nocy.
Wysokość dodatku za nadgodziny
Wysokość dodatków za powstałe nadgodziny określa Kodeks pracy. Zgodnie z art. 1511 kp pracownikowi pracującemu w godzinach nadliczbowych przysługują dodatki do wynagrodzenia. Ich wysokość zależy od różnych czynników, przy czym:
- 100% wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających:
- w nocy,
- w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy,
- w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub w święto zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy;
- 50% wynagrodzenia przysługuje za nadgodziny przypadające w każdym innym dniu niż określony powyżej.
Dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych przysługuje w momencie przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu wykonywania obowiązków w przyjętym okresie rozliczeniowym. Bazą do szacowania dodatku tego rodzaju jest wynagrodzenie pracownika wynikające z jego osobistego zaszeregowania określonego stawką godzinową lub miesięczną. Jeśli taki składnik nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania – 60% wynagrodzenia.
Przykład 2.
Pan Karol otrzymuje wynagrodzenie brutto w wysokości 6000,00 zł. 2 grudnia 2024 roku miał zaplanowane 10 godzin w harmonogramie, ale w związku z potrzebą pracodawcy został dłużej o 2 godziny i przypadały one już w porze nocnej. Pracownik nie otrzymał czasu wolnego za te 2 godziny do końca okresu rozliczeniowego. Jaką kwotę należy mu wypłacić?
Kwotę do wypłaty należy obliczyć następująco:
za nadgodziny przypadające w nocy:
- 6000,00 zł / 160 godz. = 37,50 zł
- 37,50 zł x 2 godz. = 75,00 zł
- 37,50 zł x 100% x 2 godz.= 75,00 zł
- 75,00 zł + 75,00 zł = 150,00 zł
dodatek za pracę w nocy:
4300,00 zł / 160 godz. x 20% x 2 godz. = 10,76 zł
Pan Karol otrzyma 150,00 zł + 10,76 zł = 160,76 zł
W przypadku pracy na część etatu w umowie powinna zostać ustalona dopuszczalna liczba godzin ponad określony wymiar czasu pracy, które nie są traktowane jako godziny nadliczbowe.
Przykład 3.
Pan Miłosz zatrudniony na 1/4 etatu otrzymuje 2000,00 brutto, pracuje 5 dni w tygodniu po 2 godziny dziennie. W umowie pracownika zawarto następujący zapis: „Praca powyżej 7 godzin na dobę w przyjętym okresie rozliczeniowym będzie skutkowała obowiązkiem wypłaty dodatku do wynagrodzenia w wysokości określonej w art. 151¹ § 1 kp”. 4 grudnia pan Miłosz pracował 8 godzin, z czego 4 godziny przypadały na porę nocną. Pracownik nie dostał czasu wolnego za nadgodziny do końca okresu rozliczeniowego. Jakie otrzyma wynagrodzenie za te 4 godziny?
Oznacza to, że praca nadliczbowa w 5., 6. i 7. godzinie będzie skutkowała wypłatą wynagrodzenia ponadwymiarowego (normalne wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych):
- 2000,00 zł / 40 godz. = 50,00 zł
- 50,00 zł x 3 godz. = 150,00 zł
Praca powyżej 7. godziny nadliczbowej będzie wymagała, obok normalnego wynagrodzenia, zapłaty dodatku za nadgodziny:
- 2000,00 zł / 40 godz. = 50,00 zł
- 50,00 zł x 1 godz. = 50,00 zł
- 50,00 zł + (50,00 zł x 100%) = 100,00 zł
Dodatek za godziny nocne zostanie wypłacony za 4 godziny:
4300,00 zł / 160 godz. x 20% x 4 godz. = 21,52 zł
Pan Miłosz otrzyma 150,00 zł + 100,00 zł + 21,52 zł = 271,52 zł
Rekompensata za nadgodziny
W zamian za nadgodziny powstałe podczas pracy w porze nocnej pracownik może odebrać czas wolny. W przypadku gdy czas wolny udzielany jest na pisemny wniosek pracownika, za każdą godzinę nadliczbową powstałą podczas pracy w porze nocnej przysługuje godzina czasu wolnego. Jednak kiedy udzielenie czasu wolnego następuje z inicjatywy pracodawcy, to jedna godzina pracy nadliczbowej w nocy wynosi 1,5 godziny czasu wolnego. W sytuacji odebrania czasu wolnego za pracę w nadgodzinach pracownikowi nie przysługuje za nie dodatek.
Przykład 4.
Pan Karol z przykładu 2. na swój wniosek 6 grudnia 2024 roku wyszedł 2 godziny wcześniej (odebrał nadgodziny). Jaką kwotę należy wypłacić?
Kwotę do wypłaty trzeba obliczyć następująco:
dodatek za pracę w nocy:
4300,00 zł / 160 godz. 20% x 2 godz. = 10,76 zł
Pan Karol otrzyma 10,76 zł.
Natomiast nadgodziny zostały zrekompensowane czasem wolnym, w związku z czym pan Karol nie otrzyma za nie dodatku.
Bez względu na to, w jakiej formie zostaną odebrane nadgodziny powstałe podczas pracy w porze nocnej, pracownikowi zawsze przysługuje dodatek za pracę w nocy. Jego wysokość stanowi 20% stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia.