Nadgodziny powstałe podczas pracy w porze nocnej

W zeszłym miesiącu wypracowałem godziny nadliczbowe, pracując w porze nocnej. Pracodawca powiedział, że w zamian za nadgodziny może udzielić mi czasu wolnego. Czy za nadgodziny powstałe w porze nocnej przysługuje jakikolwiek dodatek do wynagrodzenia?

Jan, Katowice

Zdarza się, że pracownik świadczy pracę w nadgodzinach przypadających w nocy. W tej sytuacji otrzyma wyższe wynagrodzenie.

Dodatek za pracę w nocy

Zgodnie z art. 151⁷ Kodeksu pracy pora nocna obejmuje 8 godzin między godzinami 21:00 a 7:00. Decyzję w sprawie umiejscowienia pory nocnej w podanym przedziale czasowym podejmuje pracodawca. Informacja o porze nocnej obowiązującej w danym zakładzie powinna być zawarta w układzie zbiorowym pracy bądź regulaminie pracy.

Pracownikowi wykonującemu pracę w porze nocnej przysługuje dodatek do wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w nocy w wysokości 20% stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę. Nie ma jednak przeszkód, aby wymieniona stawka została ustalona na wyższym poziomie przez regulacje wewnątrzzakładowe.

Aby obliczyć dodatek za pracę nocną, należy:

• obliczyć wymiar czasu pracy dla poszczególnych miesięcy;

• minimalne wynagrodzenie podzielić przez wymiar czasu pracy w danym miesiącu;

• uzyskany wynik pomnożyć przez 20%.

W artykule Praca w porze nocnej a dodatkowe wynagrodzenie przedstawiono wysokość dodatku w poszczególnych miesiącach.

Przykład 1.

Pan Jan w lutym 2023 roku (20 dni roboczych) przepracował 25 godzin w porze nocnej. Ile wynosi dodatek?

Dodatek wyniesie: 3490,00 zł / 160 godz. x 20% x 25 godzin = 109,00 zł.

Nadgodziny powstałe w porze nocnej

Pracownik pracujący ponad obowiązujące normy wykonuje pracę w godzinach nadliczbowych. Kodeks pracy stanowi, że praca w godzinach nadliczbowych będzie możliwa i zgodna z prawem w razie:

• konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii;

• szczególnych potrzeb pracodawcy.

Pracą w nadgodzinach nie będzie odpracowanie zwolnienia od wykonywania obowiązków, jakie zostało pracownikowi udzielone na jego pisemny wniosek w celu załatwienia swoich spraw osobistych.

Przepisy prawa pracy wskazują, w jaki sposób zrekompensować pracownikowi pracę w nadgodzinach. W zależności od potrzeb pracownika może on wybrać jedną z dwóch możliwości:

• dodatki do wynagrodzenia – jeden za pracę w nocy, a drugi za pracę w godzinach nadliczbowych w nocy albo

• dodatek za pracę w nocy i czas wolny za pracę w godzinach nadliczbowych w nocy.

Wysokość dodatku za nadgodziny

Wysokość dodatków za powstałe nadgodziny określa Kodeks pracy. Zgodnie z art. 151¹ kp pracownikowi pracującemu w godzinach nadliczbowych przysługują dodatki do wynagrodzenia. Ich wysokość zależy od różnych czynników, przy czym:

• 100% wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających:

• w nocy,

• w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy,

• w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub w święto zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy;

• 50% wynagrodzenia przysługuje za nadgodziny przypadające w każdym innym dniu niż określony powyżej.

Dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych przysługuje w momencie przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu wykonywania obowiązków w przyjętym okresie rozliczeniowym. Bazą do szacowania dodatku tego rodzaju jest wynagrodzenie pracownika wynikające z jego osobistego zaszeregowania określonego stawką godzinową lub miesięczną. Jeśli taki składnik nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania – 60% wynagrodzenia.

Przykład 2.

Pan Karol otrzymuje wynagrodzenie brutto w wysokości 4000,00 zł. 2 lutego 2023 roku miał zaplanowane 10 godzin w harmonogramie, ale w związku z potrzebą pracodawcy został dłużej o 2 godziny i przypadały one już w porze nocnej. Pracownik nie otrzymał czasu wolnego za te 2 godziny do końca okresu rozliczeniowego. Jaką kwotę należy mu wypłacić?

Kwotę do wypłaty należy obliczyć następująco:

• za nadgodziny przypadające w nocy: 

• 4000,00 zł / 160 godz. = 25,00 zł

• 25,00 zł x 2 godz. = 50,00 zł

• 25,00 x 100% x 2 godz.= 50,00 zł

• 50,00 zł + 50,00 zł = 100,00 zł

• dodatek za pracę w nocy:

• 3490,00 zł / 160 godz. x 20% x 2 godz. = 8,72 zł

Pan Karol otrzyma 100,00 zł + 8,72 zł = 108,72 zł

W przypadku pracy na część etatu w umowie powinna zostać ustalona dopuszczalna liczba godzin ponad określony wymiar czasu pracy, które nie są traktowane jako godziny nadliczbowe.

Przykład 3.

Pan Miłosz zatrudniony na 1/2 etatu otrzymuje 2000,00 brutto, pracuje 5 dni w tygodniu po 4 godziny dziennie. W umowie pracownika zawarto następujący zapis: „Praca powyżej 7 godzin na dobę w przyjętym okresie rozliczeniowym będzie skutkowała obowiązkiem wypłaty dodatku do wynagrodzenia w wysokości określonej w art. 151¹ § 1 kp”. 4 lutego pan Miłosz pracował 8 godzin, z czego 4 godziny przypadały na porę nocną. Pracownik nie dostał czasu wolnego za nadgodziny do końca okresu rozliczeniowego. Jakie otrzyma wynagrodzenie za te 4 godziny?

Oznacza to, że praca nadliczbowa w 5., 6. i 7. godzinie będzie skutkowała wypłatą wynagrodzenia ponadwymiarowego (normalne wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych):

• 2000,00 zł / 80 godz. = 25,00 zł

• 25,00 zł x 3 godz. = 75,00 zł

Praca powyżej 7. godziny nadliczbowej będzie wymagała, obok normalnego wynagrodzenia, zapłaty dodatku za nadgodziny:

• 2000,00 zł / 80 godz. = 25,00 zł

• 25,00 zł x 1 godz. = 25,00 zł 

• 25,00 zł + (25,00 zł x 100%) = 50,00 zł

Dodatek za godziny nocne zostanie wypłacony za 4 godziny:

• 3490,00 zł / 160 godz. x 20% x 4 godz. = 17,44 zł

Pan Miłosz otrzyma 75,00 zł + 50,00 zł + 17,44 zł = 142,44 zł

Rekompensata za nadgodziny

W zamian za nadgodziny powstałe podczas pracy w porze nocnej pracownik może odebrać czas wolny. W przypadku gdy czas wolny udzielany jest na pisemny wniosek pracownika, za każdą godzinę nadliczbową powstałą podczas pracy w porze nocnej przysługuje godzina czasu wolnego. Jednak kiedy udzielenie czasu wolnego następuje z inicjatywy pracodawcy, to jedna godzina pracy nadliczbowej w nocy wynosi 1,5 godziny czasu wolnego. W sytuacji odebrania czasu wolnego za pracę w nadgodzinach pracownikowi nie przysługuje za nie dodatek.

Przykład 4.

Pan Karol z przykładu 2. na swój wniosek 6 lutego 2023 roku wyszedł 2 godziny wcześniej (odebrał nadgodziny). Jaką kwotę należy wypłacić?

Kwotę do wypłaty trzeba obliczyć następująco:

• dodatek za pracę w nocy:

• 3490,00 zł / 160 godz. 20% x 2 godz. = 8,72 zł

Pan Karol otrzyma 8,72 zł.

Natomiast nadgodziny zostały zrekompensowane czasem wolnym, w związku z czym pan Karol nie otrzyma za nie dodatku.

Bez względu na to, w jakiej formie zostaną odebrane nadgodziny powstałe podczas pracy w porze nocnej, pracownikowi zawsze przysługuje dodatek za pracę w nocy. Jego wysokość stanowi 20% stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia.