Czas pracy a konieczność przemieszczania się

Pomimo popularyzacji pracy zdalnej, potrzeba mobilności jest wpisana w kanon pracy wielu branż. Pytania jednak wciąż rodzi czas pracy pracownika w kontekście konieczności przemieszczania się, a także prawne rozróżnienia takich aspektów jak podróż służbowa, czy pozostawanie w dyspozycji pracodawcy.

Czas pracy - definicja

Czas pracy został zdefiniowany w art. 128 k.p. Czasem pracy jest czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy. Warto zauważyć, że czas pracy nie jest tym samym, co czas rzeczywistego wykonywania pracy określonej w umowie, ale obejmuje również okresy nieświadczenia pracy, w których pracownik "pozostaje w dyspozycji" pracodawcy.

Zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 21 marca 2018 r.  III AUa 2547/16 : „Pozostawanie w dyspozycji pracodawcy - to stan fizycznej obecności w zakładzie pracy lub innym miejscu, które w zamyśle pracodawcy jest wyznaczone (przeznaczone) do wykonywania pracy”.

Przykład: Czasem pracy kierowcy jest nie tylko czas prowadzenia pojazdu, ale również czas pozostawania przez niego w dyspozycji pracodawcy i gotowości do świadczenia pracy. Tym samym, przerwy między kursami nie mogą podważać wykonywania przez kierowcę w tym charakterze pracy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Stanowią one bowiem integralną część pracy kierowcy i jako takie, podlegają zaliczeniu do jego obowiązków pracowniczych.

Podróż służbowa a przemieszczanie się 

Bardzo często dochodzi do błędów w zakresie interpretacji pojęcia przemieszania się a podróży służbowej i ich wpływu na uprawnienia pracownicze.

Zgodnie z treścią art. 77⁵ K.p. pracownikowi w związku z wykonywaniem podróży służbowej przysługują należności na pokrycie kosztów związanych z podróżą służbową.

Pomimo, że przedstawiciele pracowników czy związki zawodowe wielokrotnie podnosili ten problem, to dotychczas ustawodawca nie zdecydował się zaliczyć podróży służbowej do czasu pracy. Jednym z argumentów z jakim można się spotkać się jest to, że pojazd nie stanowi miejsca wykonywania pracy. Dodatkowo wśród przeciwników zaliczenia podróży służbowej do czasu pracy,  panuje pogląd, iż podczas wykonywania podróży pracownik nie świadczy pracy oraz nie pozostaje w dyspozycji pracodawcy, a nadto nie może być spełniony element kontroli pracownika przez pracodawcę. Wobec czego, podróż służbowa jest traktowana jako droga do wykonywania pracy.

Nie można też tracić z pola widzenia, że czasokres podróży służbowej nie tylko nie jest wliczany do czasu pracy, ale także nie jest traktowany jako okres odpoczynku. Wynika z tego, że okres podróży służbowej, jest traktowany jako kategoria pośrednia między czasem pracy a czasem odpoczynku, z kolei utratę czasu wolnego na wykonywanie podróży służbowej mają rekompensować diety.

Warunki wypłacania należności z tytułu podróży służbowej pracownikowi, o ile nie są to pracownicy państwowej lub samorządowej jednostki sfery budżetowej, określa się w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie wynagradzania albo w umowie o pracę.

Dotyczy to w szczególności takich pracowników, którzy pracują w terenie, tzw. pracowników mobilnych, w tym choćby przedstawicieli handlowych, dla których przemieszczanie się stanowi istotny element szeroko rozumianego procesu pracy. Ujęcie przemieszczania się jako elementu wykonywania pracy, powoduje, że jest ono zaliczane do czasu pracy.

Warto również zwrócić uwagę, że dla zakwalifikowania poruszania się do czasu pracy, nie jest ważne jakim środkiem transportu pracownik się przemieszcza. Może to być własny pojazd czy też udostępniony przez pracodawcę, a także transport o charakterze publicznym (pociąg, metro, autobus). Ponadto nie odgrywa także żadnej roli fakt, że podczas takiego przemieszczania pracownik, słucha muzyki, czyta książkę w pociągu czy w autobusie a nawet śpi. 

Najnowsze orzecznictwo, a mianowicie wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 lutego 2021 r. III PSKP 4/21, wskazuje wprost, że „jeżeli immanentną cechą obowiązków pracowniczych jest bezpośredni kontakt z kontrahentem, co wiąże się z obowiązkiem przejazdu pracownika do siedziby tego kontrahenta (innego miejsca spotkania), to nie można uznać, że pracownik mobilny, prowadząc samochód służbowy, nie pozostaje w dyspozycji pracodawcy, nie wykonując w tym czasie obowiązków służbowych, gdyż w ramach obowiązków powierzonych pracownikowi mieszczą się tylko czynności ściśle związane z zakresem jego obowiązków”.

Podobnie jeśli mamy do czynienia z pracownikiem, który musi poświęcić czas na przemieszczanie się po terenie zakładu pracy w celu wykonania kolejnych czynności pracowniczych wynikających z nałożonych na niego obowiązków, to czas ten również wlicza się do czasu pracy.

Przytoczone orzecznictwo ma nie tylko wymiar krajowy, ale także europejski. O tym, że przemieszczanie jest wliczane do czasu pracy, wypowiadał się także Trybunał Sprawiedliwości.  

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy, Dz.U.2020.1320 t.j.

Materiał opracowany przez zespół „Tak Prawnik”.

Właścicielem marki „Tak Prawnik” jest BZ Group Sp. z o.o.