Praca w czasie upałów - kiedy pracownik może jej odmówić?

Jestem zatrudniony jako pracownik produkcji. Nasza firma wykonuje części do samochodów, pracujemy na wielkiej hali. Temperatura w lecie sięga czasami 35 stopni. Wykonywanie pracy przez 8 godzin w takich warunkach jest bardzo uciążliwe. Czy praca w czasie upałów w miejscach, gdzie panują wysokie temperatury, nie jest traktowana jako praca w warunkach szkodliwych dla zdrowia?

Jan, Bogatynia

Pracodawca ma względem pracowników wiele obowiązków, w tym te związane z bezpieczeństwem i zdrowiem. Praca w czasie upałów może być powodem złego samopoczucia, a w konsekwencji obniżać wydajność zatrudnionych. Pracodawca jest więc zobligowany zapewnić pracownikom odpowiednie warunki pracy w upał. Co więcej, jest odpowiedzialny za zachowanie właściwych warunków higieniczno-sanitarnych przygotowywania oraz spożywania posiłków i napojów w trakcie upału i nie tylko.

Jakie warunki musi zapewnić pracodawca?

Kodeks pracy nakłada na pracodawcę obowiązek respektowania praw pracowników w zakresie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Pracodawca powinien podjąć niezbędne działania mające na celu minimalizowanie czynników narażenia na wysokie temperatury. Pierwszym i bardzo ważnym działaniem pracodawcy powinno być zapewnienie w czasie upałów zimnych napojów. Nie zawsze jednak jest to konieczne – aby taki obowiązek występował, temperatura w otwartej przestrzeni musi przekraczać 25ºC. Natomiast jeśli w biurze lub innej zamkniętej przestrzeni temperatura przekracza 28ºC, wówczas konieczne jest zapewnienie napoi, które powinny być dostępne w ciągu całego dnia pracy w takiej ilości, aby była wystarczająca i zaspokajała bieżące potrzeby.

Dodatkowo zgodnie ze stanowiskiem Państwowej Inspekcji Pracy w przypadku osób wykonujących prace brudzące na otwartej przestrzeni w wysokiej temperaturze bez dostępu do bieżącej wody pracodawca musi zapewnić do celów higienicznych co najmniej 90 litrów wody dziennie. Oprócz kwestii zapewnienia odpowiedniego nawodnienia pracodawcy mogą poprawić komfort pracy w firmie poprzez stosowanie klimatyzatorów, wentylatorów czy rolet zaciemniających. Jeśli u pracodawcy występuje klimatyzacja, to zatrudniający jest też odpowiedzialny za jej serwis, czyli odgrzybianie i czyszczenie.

Kiedy pracownik może odmówić pracy?

Jeśli praca w wysokiej temperaturze stanowi zagrożenie dla życia bądź zdrowia pracowników, wówczas mogą oni odmówić wykonywania swoich obowiązków.

Szczególnie uprzywilejowane są w takim przypadku dwie grupy, czyli młodociani i kobiety w ciąży. Według przepisów osoby, które nie ukończyły 18. roku życia, nie powinny pracować w temperaturach wyższych niż 30ºC. Praca w czasie upałów może być również uciążliwa dla pracownic ciężarnych, które mogą poinformować pracodawcę o fakcie niestawienia się w pracy w czasie najgorętszych dni. Co ważne, to w ocenie pracownika leży osąd, czy warunki są dla niego niebezpieczne i powodują jakiekolwiek zagrożenie. Co do zasady za czas niewykonywania pracy z powodów wymienionych powyżej przysługuje standardowe wynagrodzenie.

Warto wiedzieć, że pracą w warunkach szczególnie uciążliwych będzie wykonywanie obowiązków w temperaturze:

• powyżej 25 stopni na otwartych przestrzeniach;
• powyżej 28 stopni w pomieszczeniach zamkniętych.

W przypadku kiedy pracownik stwierdzi, że warunki pracy podczas upału zagrażają jego zdrowiu i życiu, ma prawo żądać od swojego pracodawcy dostarczenia zimnych napojów. Kiedy ten odmawia ich dostawy, pracownik nie ma związanych rąk. Poza odmową pracy ma prawo zgłosić problem w Państwowej Inspekcji Pracy. Pracodawca za takie zaniedbania może zostać pociągnięty do odpowiedzialności finansowej, czyli obarczony grzywną lub nawet mandatem karnym. Stanowi o tym Kodeks pracy, a dokładniej artykuł 283 kp, który określa: „Kto, będąc odpowiedzialnym za stan bezpieczeństwa i higieny pracy albo kierując pracownikami lub innymi osobami fizycznymi, nie przestrzega przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, podlega karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł”.

Upał w pracy – na co uważać?

Upał w pracy może mocno dawać się we znaki. Należy bardzo uważać, aby nie doprowadzić do odwodnienia organizmu. Warto kontrolować stan temperatury pomieszczenia, a stanowiska pracy trzeba zabezpieczyć przed niekontrolowanym nagrzewaniem, jak i napływem zimnego powietrza. Upał może spowodować liczne zagrożenia zdrowotne dla pracowników, na przykład:

• odwodnienie,
• wyczerpanie cieplne,
• udar cieplny.

Choć takie sytuacje wydają się skrajne, warto pamiętać, że w takim przypadku osobę poszkodowaną należy odpowiednio zabezpieczyć, czyli najlepiej położyć w zacienionym miejscu i podać płyny. Najlepiej, aby była to woda lub woda lekko posolona, co pomoże wyrównać utratę elektrolitów w organizmie.

Skrócenie normy czasu pracy

Pomiary wskaźników mikroklimatu są realizowane przez odpowiednie laboratoria. Powinny być one wykonywane raz na rok lub raz na dwa lata. Jeśli wykonane pomiary wykażą, że w danym zakładzie panuje tzw. mikroklimat gorący, pracodawca powinien obniżyć jego poziom i może to zrobić poprzez skrócenie czasu pracy pracowników. Są to już sytuacje skrajne i pomimo skrócenia czasu w pracy w powyższym przypadku wynagrodzenie pracownika powinno pozostać bez zmian.

Praca w czasie upałów – podsumowanie

Praca w czasie upałów może powodować dyskomfort, dlatego też obowiązkiem pracodawcy jest zapewnienie odpowiednich warunków pracy. Aby praca w czasie upałów była możliwa, przede wszystkim zatrudniający powinien zagwarantować swoim pracownikom zimne napoje, które będą dostępne przez cały czas ich pracy bez ograniczeń. W przypadku kiedy pracownik osądzi, że warunki pracy zagrażają jego zdrowiu lub życiu, może odmówić pracy oraz żądać dostarczenia zimnych napojów. Jeśli pracodawca odmawia zaopatrzenia i w sposób rażący w dalszym ciągu nie wywiązuje się z obowiązków, sprawę można przekazać do Państwowej Inspekcji Pracy.