Rodzaje umów i ich charakterystyka – część 1.

Kandydat poszukujący nowej pracy przy kontakcie z potencjalnym pracodawcą zazwyczaj już na wstępnym etapie rekrutacji weryfikuje, jakie warunki pracy i płacy zostaną mu zaproponowane. Do warunków pracy zalicza się między innymi rodzaj umowy, na podstawie której będzie świadczona praca. Od rodzaju dokumentu, jaki podpisze nowy pracownik z pracodawcą, będzie zależało wynagrodzenie, zakres odpowiedzialności czy chociażby zakres ubezpieczeniowy. Czym różnią się od siebie poszczególne rodzaje umów? Na co warto zwrócić uwagę przy zawieraniu danej umowy? Wyjaśniamy w artykule.

Rodzaje umów – podstawowy podział

Polskie prawo zakłada możliwość nawiązania współpracy między stronami na podstawie różnego rodzaju umów. Jest ich wiele, natomiast obserwacja rynku pracy pozwala określić podstawowe i najczęściej wykorzystywane.

Rodzaje umów można podzielić m.in. na te, których ramy prawne określone są przez:

• Kodeks pracy, do których zaliczamy:
• umowę o pracę na czas nieokreślony,
• umowę o pracę na czas określony;
• umowę o pracę na okres próbny;
• Kodeks cywilny, do których zaliczamy m.in:
• umowę zlecenie;
• umowę o dzieło;
• ustawę Prawo Przedsiębiorców, do którego zaliczamy:
• kontrakt B2B (z ang. business-to-business).

Czym charakteryzują się poszczególne rodzaje umów? Ich specyfika znacznie się od siebie różni, dlatego warto przeanalizować każdą z przytoczonych wyżej umów.

Umowa o pracę

Pomimo iż rodzajów umów o pracę mamy kilka, to nie licząc pewnych rozbieżności, posiadają one podstawowe wspólne założenia.

Współpraca w ramach umowy o pracę opiera się na nawiązaniu stosunku pracy.

Umowa o pracę charakteryzuje się bardziej ścisłą relacją z pracodawcą niż w przypadku innego rodzaju umów. Pracownik zobowiązany jest do wykonywania pracy zgodnie z przepisami określonymi w Kodeksie pracy.

W ramach umowy o pracę pracownik zyskuje:

• stabilność zatrudnienia:
• gwarantowane przepisami prawa okresy wypowiedzenia;
• określone limity czasowe i ilościowe obowiązywania umów o pracę na czas określony (po przekroczeniu limitu pracownik automatycznie przechodzi na umowę na czas nieokreślony);
• zagwarantowaną kwotę minimalnego wynagrodzenia za pracę;
• regularność wypłat (co miesiąc);
• świadczenia z tytułu ubezpieczeń ZUS społecznych oraz zdrowotnego;
• dodatkowe prawa i świadczenia gwarantowane przez Kodeks pracy, np.:
• urlop wypoczynkowy, wychowawczy itd.;
• określone normy czasu pracy;
• ochronę zatrudnienia pracownika w trakcie usprawiedliwionej nieobecności;
• zakaz dyskryminacji;
• dodatkowe świadczenia finansowe, np. odprawy pieniężne czy ekwiwalent za urlop.

Umowa o pracę na okres próbny

Kodeks pracy opisuje różne rodzaje umów o pracę, w tym umowę na okres próbny. Czas obowiązywania tej umowy nie może wykroczyć poza 3 miesiące, chyba, że strony umowy uwzględnią zapis o możliwości przedłużenia umowy o czas usprawiedliwionej nieobecności pracownika. Dodatkowo długość umowy na okres próbny powinien zależeć od czasu trwania umowy, którą pracodawca ma zamiar zaproponować pracownikowi po zakończeniu okresu próbnego.

Okres wypowiedzenia umowy na okres próbny wynosi:

• 3 dni robocze, jeśli umowa nie przekracza 2 tygodni;
• 1 tydzień, jeśli umowa jest dłuższa niż 2 tygodnie;
• 2 tygodnie, jeśli umowa wynosi 3 miesiące.

Umowę o pracę na okres próbny może wypowiedzieć zarówno pracodawca, jak i pracownik.

Umowa o pracę na czas określony

Umowy na czas określony mogą być zawierane pomiędzy daną firmą a pracownikiem maksymalnie na okres 33 miesięcy. Mowa tutaj o sumie okresów współpracy, jaka ma miejsce między stronami stosunku pracy.

Umowy na czas określony zostały również objęte limitem ilościowym, co oznacza, że jedna firma może z daną osobą podpisać maksymalnie 3 umowy tego rodzaju.

Okresy wypowiedzenia umowy na czas określony i nieokreślony są takie same i wynoszą: 

• 2 tygodnie przy zatrudnieniu u danego pracodawcy krótszym niż 6 miesięcy;
• 1 miesiąc przy zatrudnieniu u danego pracodawcy trwającym co najmniej 6 miesięcy;
• 3 miesiące przy zatrudnieniu u danego pracodawcy trwającym co najmniej 3 lata.

Umowa o pracę na czas nieokreślony

W przypadku umowy o pracę na czas nieokreślony obowiązują praktycznie te same przepisy co przy umowach terminowych. Najważniejsze różnice odnoszą się do sposobu rozwiązywania tego rodzaju umów.

Okresy wypowiedzenia umowy na czas nieoznaczony są takie same jak w przypadku umów o pracę na czas określony. Natomiast podstawową różnicą pomiędzy umową na czas nieokreślony i terminową jest fakt, że przy rozwiązywaniu umowy o pracę na czas nieokreślony pracodawca zobowiązany jest do podania przyczyny zakończenia współpracy.

Umowa o pracę jest szczególnie opłacalnym rodzajem umowy dla pracownika. Gwarantuje najwięcej korzyści zatrudnionemu oraz szeroką gamę dodatkowych świadczeń, w tym ochronę zatrudnienia. Natomiast z perspektywy pracodawcy umowa ta wiąże się z licznymi obowiązkami, dlatego zdarza się, że pracodawcy często uciekają od tego rodzaju umowy i stawiają na inne formy współpracy.

W kolejnej części artykułu przybliżamy charakterystykę umów cywilnoprawnych oraz kontraktów B2B. Wyżej wymienione rodzaje umów często i chętnie wybierane są przez pracodawców poszukujących tańszych alternatyw pozyskania do współpracy nowych osób. Fakt, iż są one bardziej opłacalne dla pracodawców, niekoniecznie jest jednoznaczny z tym, iż nie są interesujące również dla samych zatrudnionych, dlatego omawiane zagadnienie warto poznać bliżej.