Poradnik Pracownika
Header oprogramowania dla biur rachunkowych Header oprogramowania dla biur rachunkowych Header oprogramowania dla biur rachunkowych

Skrócenie czasu pracy o czas przerw na karmienie dziecka piersią oraz śniadaniowej

Każdy pracownik wykonujący pracę minimum przez 6 godzin dziennie ma zagwarantowane 15 minut przerwy każdego dnia. Z dodatkowej przerwy mogą korzystać także osoby pracujące przy komputerze, niepełnosprawni, a także kobiety karmiące piersią. Czy w związku z tymi uprawnieniami następuje skrócenie czasu pracy o czas tych przerw? Przeczytaj nasz artykuł i poznaj szczegóły.

Jakie przerwy są wliczane do czasu pracy? 

Czasem pracy jest czas pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w miejscu wskazanym przez pracodawcę, obejmujący oprócz okresu rzeczywistego świadczenia pracy również przerwy, które są do tego czasu wliczane. Są to:

Komu przysługuje przerwa śniadaniowa?

Przerwa śniadaniowa wynosząca 15 minut przysługuje każdemu pracownikowi, którego dobowy wymiar czasu pracy wynosi co najmniej 6 godzin. Przerwa ta jest wliczana do czasu pracy na podstawie art. 134 Kodeksu pracy, co oznacza, że wszyscy pracownicy, którzy pracują co najmniej 6 godzin na dobę, muszą mieć 15-minutową przerwę przeznaczoną na spożycie śniadania.

Przerwa śniadaniowa wynosząca 15 minut nie przysługuje pracownikom, którzy pracują krócej niż 6 godzin na dobę.
Ustawodawca przewidział tylko 15-minutową przerwę śniadaniową, niezależnie od liczby godzin pracy w danym dniu – przysługuje ona zatem w takim wymiarze zarówno tym pracownikom, którzy pracują 6 godzin dziennie, jak i tym, których dobowy wymiar czasu pracy wynosi 12 godzin (np. zatrudnionym w równoważnym systemie czasu pracy). 

Oczywiście pracodawca w przepisach wewnątrzzakładowych może dowolnie kształtować długość przerwy śniadaniowej dla pracowników – ważne, żeby nie była ona krótsza niż wynika to z przepisów Kodeksu pracy.

 Pracodawca w regulaminie pracy może ustalić długość przerwy śniadaniowej, warunki oraz czas jej wykorzystania, które nie mogą być mniej korzystne niż te wynikające z kodeksu pracy.
Jeżeli w regulaminie pracy brak jest odpowiednich zapisów, pracownik sam decyduje o czasie wykorzystania 15-minutowej przerwy śniadaniowej. W zakładach pracy, w których jest wyznaczone wspólne miejsce do spożywania posiłków (np. stołówka czy kuchnia), czas przerwy śniadaniowej powinien być liczony od momentu, kiedy pracownicy znajdują się już na miejscu spożycia posiłku. Czas przerwy powinien być bowiem przeznaczony rzeczywiście na spożycie posiłku, a nie na dojście do miejsca, w którym się go spożywa. Jest to istotne np. w przypadku, gdy stołówka znajduje się w odległości 10 minut drogi od miejsca pracy danego pracownika – wówczas nie będzie miał on fizycznej możliwości wykorzystania przerwy śniadaniowej zgodnie z przeznaczeniem, jeżeli czas dotarcia wliczałby się w czas trwania przerwy.

Niewykorzystana przerwa śniadaniowa a skrócenie czasu pracy

Wielu pracowników, szczególnie w mniejszych zakładach pracy, nie korzysta z przerwy śniadaniowej, tylko je posiłek np. przy komputerze, jednocześnie pracując. Czy w tej sytuacji pracownik, który nie wykorzystuje 15-minutowej przerwy, może skrócić sobie czas pracy i tym samym wyjść z pracy 15 minut wcześniej?

Niewykorzystanie przez pracownika 15-minutowej przerwy śniadaniowej nie oznacza, że pracownik może wyjść o te 15 minut wcześniej z pracy. Dobowy wymiar czasu pracy osoby zatrudnionej na pełny etat wynosi 8 godzin i oznacza to, że pracownik przez wspomniane 8 godzin musi być do dyspozycji pracodawcy. Wyjście wcześniejsze o 15 minut powoduje, że pracownik jest do dyspozycji pracodawcy nie 8 godzin, ale 7 godzin i 45 minut. W sytuacji, gdy na liście obecności pracownik wychodząc 15 minut wcześniej, wpisze późniejszą godzinę, pracodawca może nałożyć na niego karę pieniężną lub inną karę przewidzianą w Kodeksie pracy, ze zwolnieniem dyscyplinarnym włącznie. Jednak tak drastyczna kara w postaci zwolnienia dyscyplinarnego z pracy powinna być zastosowana w bardzo wyjątkowych przypadkach, gdyż zdaniem Sądu Najwyższego z wyroku z 24 lutego 2012 r. (II PK 143/11) „samo opuszczenie przez pracownika pracy przed jej zakończeniem (przed zakończeniem dniówki roboczej) nie jest wystarczające do zastosowania przez pracodawcę sankcji z art. 52 § 1 pkt 1 kp w przypadku stwierdzonego wykonania przez pracownika podstawowych zadań pracowniczych przewidzianych do wykonania na ten dzień oraz przy uwzględnieniu jego szczególnej sytuacji (np. związanej ze stanem zdrowia, samopoczuciem, koniecznością skorzystania z porady lub pomocy lekarza)”. 

Pracownik nie może skrócić sobie dnia pracy o 15 minut w przypadku niewykorzystania przerwy śniadaniowej. Może to zostać potraktowane jako naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych (przestrzeganie zasad organizacji i dyscypliny pracy) i pracodawca może za takie zachowanie ukarać pracownika.

Przerwa na karmienie piersią a czas pracy

Pracownice, które niedawno zostały matkami, mogą po powrocie do pracy korzystać z przerw na karmienie piersią. Art. 187 kp wskazuje, że „pracownica karmiąca dziecko piersią ma prawo do dwóch półgodzinnych przerw w pracy wliczanych do czasu pracy. Pracownica karmiąca więcej niż jedno dziecko ma prawo do dwóch przerw w pracy, po 45 minut każda. Przerwy na karmienie mogą być na wniosek pracownicy udzielane łącznie. Pracownicy zatrudnionej przez czas krótszy niż 4 godziny dziennie przerwy na karmienie nie przysługują; jeżeli czas pracy nie przekracza 6 godzin dziennie, pracownicy przysługuje jedna przerwa na karmienie”.

Przykład 1.

Pracownica niedawno urodziła dziecko i po urlopie macierzyńskim wróciła do pracy, gdzie przedstawiła oświadczenie, że karmi dziecko piersią i że chciałaby połączyć dwie przerwy po pół godziny i wychodzić godzinę wcześniej. Któregoś dnia pracownica nie wyszła godzinę wcześniej, tylko została w pracy z uwagi na większą ilość obowiązków tego dnia. Czy pracownicy należy się nadgodzina za czas pracy podczas przerwy na karmienie? 

Przerwa na karmienie piersią jest zwolnieniem od wykonywania obowiązków pracownicy karmiącej dziecko, jednak nie wpływa ona na obowiązującą ją dobową normę czasu pracy, która nadal wynosi 8 godzin. Przerwa na karmienie piersią nie skraca tej normy do 7 godzin, a tylko praca powyżej dobowego wymiaru czasu pracy jest pracą w godzinach nadliczbowych. Praca w czasie przerwy na karmienie piersią nie jest zatem podstawą do wypłacenia pracownicy nadgodzin.

Czy pracodawca może żądać od pracownicy karmiącej piersią zaświadczenia lekarskiego?

Zdarza się, że pracodawcy żądają od pracownicy korzystającej przez dłuższy czas z przerwy na karmienie piersią przedstawienia zaświadczenia lekarskiego potwierdzającego fakt karmienia dziecka piersią. Takie działanie pracodawcy jest jednak niedopuszczalne, gdyż jak wskazuje w piśmie z 10 marca 2016 r. (GNP - 316 - 4560 - 15 - 1/16) departament prawny Państwowej Inspekcji Pracy, „nie ma podstaw prawnych do żądania od pracownicy karmiącej dziecko piersią przedstawienia zaświadczenia lekarskiego, potwierdzającego tę okoliczność. Żadne przepisy prawne nie przewidują również obowiązku wystawiania przez lekarza zaświadczeń o karmieniu piersią”.

Pracodawca nie może żądać zaświadczenia lekarskiego o karmieniu dziecka piersią. Jedynym dokumentem, na podstawie którego przerwa na karmienie piersią może zostać udzielona, jest oświadczenie pracownicy.

Podsumowanie

Pracownica karmiąca dziecko piersią, jak wynika wprost z art. 187 § 1 kp, może połączyć przysługujące jej dwie przerwy w jedną i przyjść do pracy później lub wyjść wcześniej. Wynika to z prostej przyczyny: trudno byłoby jej jechać do dziecka dwa razy w ciągu dnia pracy, aby je nakarmić, jako że sama droga do domu może nieraz zająć więcej niż 30 minut. Inaczej wygląda kwestia przerwy śniadaniowej. Ta została ustanowiona jako przerwa na regenerację i posiłek, i nie ma możliwości, aby połączyć ją z przerwą na karmienie, ponieważ będzie to sprzeczne z ideą jej wprowadzenia.