Nieprzerwany odpoczynek dobowy i tygodniowy
Po pracy, w której pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy, przychodzi pora na odpoczynek. Okres odpoczynku jest to czas, którym pracownik może swobodnie dysponować, aby pozbyć się zmęczenia i złapać odrobinę wytchnienia od pracy. W celu rozliczenia czasu pracy istnieje pojęcie doby i tygodnia. Ile wynosi nieprzerwany odpoczynek dobowy i tygodniowy? Odpowiedź znajduje się w artykule.
Co oznacza doba pracownicza?
Doba pracownicza oznacza kolejne 24 godziny liczone od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę w danym dniu, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy. Obejmuje ona 24 godziny, z których 8 przypada na porę nocną, a 16 na porę dzienną.
Przykład 1.
W poniedziałek pracownik rozpoczął pracę o godzinie 8.00. Jego doba pracownicza zaczyna się w poniedziałek o godzinie 8.00 i trwa do wtorku do godziny 8.00. Doba pracownicza obejmuje 24 godziny liczone od godziny, w której pracownik rozpoczął pracę.
Nieprzerwany odpoczynek dobowy
W myśl art. 133 § 1 Kodeksu pracy pracownikowi przysługuje odpoczynek dobowy, który wynosi najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku. Jako dobę przyjmuje się dobę pracowniczą. Udzielenie pracownikowi 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku oznacza, że dobowy czas pracy pracownika wraz z godzinami nadliczbowymi nie może przekroczyć 13 godzin. W zależności od przyjętego systemu i rozkładu czasu pracy pracownik będzie mógł przepracować do 5 godzin nadliczbowych.
Odpoczynek dobowy może zostać przerwany:
- w przypadku pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy,
- w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii (art. 132 § 2 Kodeksu pracy).
W powyższych przypadkach pracownikowi przysługuje równoważny okres odpoczynku, w okresie rozliczeniowym (art. 132 § 3 Kodeksu pracy).
Jeżeli pracownik jest zatrudniony w równoważnym systemie czasu pracy, norma dobowa, jaka go obowiązuje, może być przedłużona do 16 lub do 24 godzin. W takim przypadku pracodawca również jest zobowiązany do udzielenia równoważnego okresu odpoczynku.
Rekompensując pracownikowi krótszy odpoczynek dobowy, należy brakujące godziny łączyć z odpoczynkiem w innej dobie. Pracodawca jest również zobowiązany udzielić równoważnego odpoczynku w przypadku, gdy odpoczynek dobowy został przerwany.
Przykład 2.
Pracownik wykonujący pracę od poniedziałku do piątku od 8.00 do 16.00 został wezwany do usunięcia awarii o 22.00 i pracuje do 24.00. Doba pracownicza trwa od 8.00 do 8.00 następnego dnia. Odpoczynek pracownika przedstawiał się następująco: od 16.00 do 22.00 (6 godzin) i od 24.00 do 8.00 (8 godzin) Był to odpoczynek dobowy przerwany. Dlatego pracodawca ma obowiązek połączyć 3 godziny z innym odpoczynkiem. Może on polecić pracownikowi przyjść do pracy kolejnego dnia o 11.00, bez konieczności obniżenia wymiaru czasu pracy.
Nieprzerwany odpoczynek tygodniowy
Oprócz odpoczynku tygodniowego pracodawca jest zobowiązany w każdym tygodniu (7 dni począwszy od pierwszego dnia okresu rozliczeniowego) udzielić pracownikowi 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku (art. 133 § 1 Kodeksu pracy.) Okres 35-godzinnego odpoczynku tygodniowego obejmuje co najmniej 11 godzin odpoczynku dobowego.
W szczególnych przypadkach odpoczynek tygodniowy może zostać ograniczony do 24 godzin. Dotyczy to:
- pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy,
- przypadków konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii.
- zmiany pory wykonywania pracy przez pracownika w związku z jego przejściem na inną zmianę, zgodnie z ustalonym rozkładem czasu pracy.
Przykład 3.
Pan Łukasz pracował od poniedziałku do soboty na II zmianę od 14.00 do 22.00. W niedzielę miał dzień wolny. W następnym tygodniu pan Łukasz miał zaplanowaną pracę na I zmianę od godz. 6.00 do 14.00 W związku ze zmianą pory wykonywania pracy i przejściem z II na I zmianę miał tylko 32 godziny nieprzerwanego odpoczynku tygodniowego w godz. od 22.00 w sobotę do 6.00 w poniedziałek.
Pracodawca nie ma obowiązku udzielenia pracownikowi czasu wolnego w zamian za skrócenie tygodniowego odpoczynku. Odpoczynek tygodniowy powinien przypadać w niedzielę. Niedziela obejmuje 24 kolejne godziny liczone od godziny 6.00 w tym dniu, chyba że u danego pracodawcy została ustalona inna godzina (art. 133 § 3 Kodeksu pracy). W przypadkach, gdy praca jest dozwolona w niedzielę, tygodniowy odpoczynek może przypadać w innym dniu niż niedziela.
Kara za naruszenie przepisów przez pracodawcę
Nieudzielenie odpoczynku dobowego i tygodniowego powoduje naruszenie przepisów o czasie pracy. W związku z tym na pracodawcę może być nałożona kara grzywny w wysokości od 1000 zł do 30 000 zł.
