Łączenie urlopu wychowawczego z działalnością – czy jest możliwe?

Jestem zatrudniona na podstawie umowy o pracę od kilku lat u jednego pracodawcy, ale aktualnie przebywam na zwolnieniu lekarskim. Chciałabym przejść na urlop wychowawczy (syn ma 3 lata i chodzi do prywatnego przedszkola). Jednocześnie prowadzę działalność gospodarczą i zatrudniam kilku pracowników. Czy łączenie urlopu wychowawczego z działalnością jest możliwe?

Tamara, Warszawa

Przepisy prawa pracy określają wiele przywilejów, do których mają prawo pracownicy posiadający dzieci. Urlopów związanych z macierzyństwem jest kilka, a jednym z nich jest urlop wychowawczy. Co ważne, przysługuje on jedynie pracownikom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę.

Urlop wychowawczy

Urlop wychowawczy przysługuje pracownikom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę, którzy posiadają minimum 6-miesięczny staż pracy. Co istotne, chodzi tu o cały posiadany staż pracy, nie tylko ten u pracodawcy, u którego ma być wykorzystany urlop wychowawczy. Urlop taki można zrealizować do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. rok życia. Wymiar urlopu wychowawczego często określany jest jako „35+1”, a to dlatego, że jeden z rodziców może wykorzystać maksymalnie 35 miesięcy tego urlopu, z kolei „1” oznacza jeden miesiąc, który może wykorzystać drugi z rodziców. Pełny wymiar urlopu wynosi więc 36 miesięcy, z czego jeden rodzic może wykorzystać maksymalnie 35 miesięcy. Jeśli drugi z rodziców nie chce wykorzystać tego jednego miesiąca, nie może go przejąć pierwszy rodzic. Jedynie w sytuacji kiedy z powodu śmierci lub pozbawienia praw rodzicielskich drugi rodzic nie może wykorzystać swojej części urlopu, urlop przysługuje jednemu rodzicowi w całości, czyli 36 miesiącach. Istnieje również możliwość innego podziału między rodzicami, nawet pół na pół, czyli każdy z rodziców realizuje po 18 miesięcy. Urlop ten można wykorzystać w maksymalnie 5 częściach.

Wynagrodzenie i podleganie pod ubezpieczenie w czasie urlopu wychowawczego

Urlop wychowawczy jest urlopem bezpłatnym. Nie oznacza to jednak, że osoba taka traci ubezpieczenie. W czasie urlopu wychowawczego składki społeczne za pracownika finansowane są z budżetu państwa. Natomiast za okres urlopu wychowawczego można starać się o zasiłek wychowawczy. Przysługuje on rodzicowi, który:

• nie pobiera innych świadczeń (np. zasiłku macierzyńskiego);
• przed urlopem pracował na podstawie umowy o pracę minimum 6 miesięcy;
• nie powrócił do wykonywania pracy zarobkowej;
• ma dziecko nieuczęszczające do placówki wychowawczej (żłobek, przedszkole).

Wniosek o urlop wychowawczy w czasie trwania choroby

W celu skorzystania z urlopu wychowawczego należy złożyć pracodawcy wniosek o jego udzielenie ze wskazaniem terminu rozpoczęcia i zakończenia. Dokument trzeba złożyć minimum 21 dni przed planowaną datą rozpoczęcia urlopu. Mimo że konieczne jest dostarczenie wniosku o przyznanie urlopu, w praktyce pracodawca nie powinien odmówić pracownikowi jego przyznania, jeśli ten spełnia wszystkie wymogi formalne i dotrzymał terminu złożenia wniosku.

Jak już zostało wspomniane, podczas urlopu wychowawczego pracownik nie zachowuje prawa do wynagrodzenia. Dodatkowo za czas urlopu wychowawczego nie przysługuje również prawo do zasiłku chorobowego wypłacanego z ZUS-u. Tym samym, jeśli pracownik złoży wniosek o urlop wychowawczy, który ma się rozpocząć w trakcie zwolnienia lekarskiego, to urlop ten rozpocznie się zgodnie z terminem wskazanym we wniosku i przerwie zwolnienie lekarskie. Jednocześnie pracownik utraci prawo do wynagrodzenia chorobowego lub zasiłku chorobowego, który utrzymuje za okres choroby.

W związku z powyższym najbardziej optymalnym rozwiązaniem jest złożenie wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego z terminem jego rozpoczęcia po zakończonym zwolnieniu lekarskim.

Urlop wychowawczy na etacie a działalność gospodarcza

Przepisy pozwalają na łączenie urlopu wychowawczego z wykonywaniem pracy zarobkowej. Jednak – co ważne – w każdym przypadku należy poinformować o tym pracodawcę, u którego pracownik przebywa na urlopie wychowawczym.

W przypadku opisanym przez naszą czytelniczkę łączenie urlopu wychowawczego w ramach etatu z prowadzeniem własnej działalności gospodarczej jest jak najbardziej możliwe. W takiej sytuacji należy poinformować pracodawcę o prowadzeniu działalności gospodarczej, aby ten zaprzestał naliczania składek społecznych w raportach przekazywanych do ZUS-u. Natomiast przejście na urlop wychowawczy z etatu będzie też skutkowało zmianą opłacania składek z tytułu prowadzonej działalności.

Składki ZUS z działalności podczas urlopu wychowawczego

Przedsiębiorca, który jednocześnie jest zatrudniony na umowę o pracę i z tego tytułu otrzymuje wynagrodzenie przynajmniej w kwocie minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w danym roku, z tytułu prowadzonej działalności zobligowany jest do opłacania wyłącznie składki zdrowotnej. Oznacza to, że jest zwolniony z opłacania składek społecznych. W sytuacji gdy w ramach etatu pracownik przejdzie na urlop wychowawczy, w ramach działalności będzie jednak zmuszony zapłacić pełne składki ZUS, czyli zarówno składkę zdrowotną, jak i składki społeczne.

W celu prawidłowego przerejestrowania się należy w pierwszej kolejności wyrejestrować się z ubezpieczenia zdrowotnego (wyrejestrowanie na deklaracji ZUS ZWUA), a następnie zgłosić się do wszystkich obowiązkowych ubezpieczeń ZUS, tj. społecznych i zdrowotnych (zarejestrowanie na ZUS ZUA). Jeśli osobie ubezpieczonej w ramach działalności przysługuje prawo do korzystania z ulg w opłacaniu składek, to nie ma przeciwwskazań, aby to robić. Przykładowo przedsiębiorca może zgłosić się do preferencyjnych składek ZUS.

Łączenie urlopu wychowawczego z działalnością a warunek sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem

Jednym z podstawowych założeń urlopu wychowawczego jest to, że udziela się go pracownikowi w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Stanowi to kluczowy warunek, aby móc korzystać z tego uprawnienia, i jeśli zostanie on złamany, urlop wychowawczy może być przerwany. Co ważne, przepisy nie zabraniają, aby dziecko uczęszczało do żłobka lub przedszkola w czasie przebywania na urlopie wychowawczym jednego z rodziców.

Naczelną zasadą pozostaje jednak fakt, że podczas przebywania na urlopie wychowawczym nie może dojść do „trwałego zaprzestania sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem”, ponieważ to ona stanowi podstawowy warunek i cel pozostawania na urlopie wychowawczym.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych na swojej stronie internetowej wskazuje jednak: „Dziecko może uczęszczać do przedszkola, żłobka, klubu dziecięcego albo szkoły. Nie jest istotne, ile czasu w ciągu dnia tam przebywa. Ważne jest, abyś nie przestała sprawować nad nim stałej opieki”.

Jeśli doszłoby do trwałego zaprzestania sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, pracodawca ma prawo przerwać urlop wychowawczy pracownika i wezwać go do stawienia się w pracy nie wcześniej niż po upływie 3 dni od dnia wezwania. Pracodawca ma tylko 30 dni na podjęcie takich kroków od momentu pozyskania informacji o zaprzestaniu sprawowania osobistej opieki.

Podsumowując, pracownik przebywający na zwolnieniu lekarskim może złożyć u pracodawcy wniosek o urlop wychowawczy. Ma również możliwość łączyć urlop wychowawczy z prowadzeniem działalności, natomiast dziecko może nadal uczęszczać do przedszkola. Należy jednak mieć na uwadze, że prowadzenie działalności nie powinno wpłynąć na trwałe zaprzestanie sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.