Przywrócenie do pracy a prawa pracownika

Rozwiązanie stosunku pracy nie zawsze jest zgodne z prawem, zwłaszcza gdy mówimy o niesłusznym zwolnieniu dyscyplinarnym. W takiej sytuacji jednym z uprawnień, które przysługują zatrudnionemu, jest żądanie ponownego przyjęcia do pracy. Okazuje się jednak, że przywrócenie do pracy rodzi także inne prawa.

Kiedy następuje przywrócenie do pracy?

Przywrócenie do pracy następuje w razie nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem rozwiązania stosunku pracy przez pracodawcę. W takim wypadku zwolniona osoba może żądać nie tylko przywrócenia na poprzednio zajmowane stanowisko w firmie, lecz także właściwego odszkodowania.

O bezprawnym rozwiązaniu stosunku pracy mówimy wtedy, gdy następuje ono wbrew postanowieniom przepisów Kodeksu pracy – np. bez zachowania oznaczonego okresu wypowiedzenia, bez podania prawidłowej przyczyny uzasadniającej zastosowanie trybu dyscyplinarnego lub z naruszeniem terminów ustawowych.

Przywrócenie do pracy następuje zawsze na wniosek zwolnionego pracownika, pod warunkiem jednak, że zostanie on uwzględniony przez sąd. Teoretycznie możliwe jest również wnioskowanie o przywrócenie jeszcze przed wszczęciem sprawy sądowej, jednak w praktyce takie sytuacje praktycznie się nie zdarzają. Przywrócenie do pracy jest więc możliwe tylko w przypadku wydania prawomocnego wyroku w takim zakresie.

Przywrócenie do pracy w toku sprawy sądowej

Przywrócenie do pracy odbywa się więc na podstawie prawomocnego orzeczenia sądowego kończącego dane postępowanie. Dzięki nowelizacji przepisów Kodeksu postępowania cywilnego z listopada 2019 r. udostępnienie miejsca pracy zwolnionej osobie odbywa się bardzo szybko, może nawet nastąpić jeszcze przed zakończeniem całej sprawy w sądzie.

Zgodnie z treścią art. 477² § 2 kpc, uznając wypowiedzenie umowy o pracę za bezskuteczne albo przywracając pracownika do pracy, sąd na wniosek pracownika może w wyroku nałożyć na pracodawcę obowiązek dalszego zatrudnienia pracownika do czasu prawomocnego zakończenia postępowania. Jak widać, pracownik ma prawo żądać udostępnienia mu miejsca pracy na czas rozpatrywania jego sprawy przez sąd, nawet gdyby finalnie okazała się dla niego niekorzystna (wówczas traci zatrudnienie z dniem uprawomocnienia się wyroku, który nie uwzględnił jego roszczeń).

Okres pozostawania bez pracy

Przywrócenie do pracy w toku trwania postępowania sądowego nie pojawia się zbyt często. Ponowne zatrudnienie następuje zdecydowanie częściej, gdy wydane zostanie prawomocne orzeczenie sądowe uznające żądania zwolnionego. W praktyce pracownik może pozostawać bez faktycznego zatrudnienia przez kilka lub kilkanaście miesięcy, w ekstremalnych sytuacjach – nawet przez kilka lat. W tym czasie przywrócony do pracy nie mógł korzystać z przysługujących mu praw pracowniczych, takich jak choćby prawo do opłacania jego składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.

Zgodnie z treścią art. 51 § 1 kp pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy, wlicza się do okresu zatrudnienia okres pozostawania bez pracy, za który przyznano wynagrodzenie. Okresu pozostawania bez pracy, za który nie przyznano wynagrodzenia, nie uważa się za przerwę w zatrudnieniu pociągającą za sobą utratę uprawnień uzależnionych od nieprzerwanego zatrudnienia. Z powyższego wynika więc, że osoba przywracana do pracy ma prawo do wszelkich uprawnień pracowniczych, choć tylko za okres, w którym sąd orzekł przyznanie jej wynagrodzenia. Cały czas pozostawania bez pracy wlicza się jednak do stażu pracy w danej firmie.

Uprawnienia wynikające z przywrócenia do pracy

Przywrócenie do pracy wiąże się z koniecznością zapewnienia zatrudnionemu takich samych warunków płacy i pracy, które obowiązywały go w dniu bezpodstawnego zwolnienia. Innymi słowy, pracodawca nie może zmniejszyć wymiaru etatu przywracanej osobie, nie może obciąć mu pensji czy też zaproponować gorszych warunków pracy (np. brak służbowego sprzętu, mniejszy gabinet, gorsze godziny pracy).

Powyższe uprawnienie jest jednak uzależnione od terminowego zgłoszenia gotowości do ponownego podjęcia pracy przez przywracanego. Pracownik musi bowiem poinformować swojego pracodawcę, że jest gotowy ponownie podjąć swoje obowiązki – musi to zrobić w ciągu 7 dni od dnia uprawomocnienia się wyroku przywracającego daną osobę do pracy. Jeśli zatrudniony nie zdąży z takim zgłoszeniem, pracodawca może zaproponować mu inne warunki pracy i płacy niż dotychczasowe. Oczywiście jeśli 7-dniowy termin nie został zachowany z przyczyn niezawinionych przez pracownika, przyjmuje się, że takie niedopatrzenie jest w pełni usprawiedliwione, a pracodawca musi zaproponować pracownikowi dotychczasowe warunki pracy i płacy.

Przywrócenie do pracy zapewnia ciągłość zatrudnienia, a przez to narastający staż pracy danej osoby. Nie wiąże się to jednak z prawem do urlopu wypoczynkowego. Przywracana osoba nie nabywa bowiem prawa do takiego urlopu, ponieważ faktycznie nie wykonywała swoich obowiązków (chyba że przywrócenie nastąpiło już w toku sprawy sądowej, o czym była mowa wcześniej). Dotyczy to niestety także i innych finansowych uprawnień pracowniczych, takich jak możliwość korzystania z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych, wypłata premii lub tzw. trzynastki. Warto w tym miejscu jednak podkreślić, że z taką interpretacją przepisów nie zgadza się Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej. W wyroku w sprawach połączonych C-762/18 QH/Varhoven kasatsionen sad na Republika Bulgaria  i C-37/19 CV/Iccrea Banca SpA. orzekł bowiem, że osoba przywracana do pracy ma pełne prawo do urlopu za okres od dnia niesłusznego wypowiedzenia do dnia ponownego podjęcia zatrudnienia w danej firmie. W przypadku sporów w tym zakresie pracownik może oczywiście oddać sprawę do sądu i domagać się zaległego urlopu, ewentualnie ekwiwalentu pieniężnego, gdy urlop nie może być już wykorzystany w naturze (ostateczne rozstrzygnięcie podejmie sąd orzekający w sprawie – nie ma jednak gwarancji, że uzna on zdanie TSUE).

Pracownik ma pełne prawo do uregulowania jego sytuacji składkowej, począwszy od dnia wyrejestrowania go w ZUS i NFZ. Innymi słowy pracodawca, który został zobowiązany do ponownego przyjęcia niesłusznie zwolnionej osoby, musi opłacić za nią wszystkie zaległe składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Niekiedy może się to wiązać z koniecznością zapłaty wyższych składek ze względu na istniejące odsetki od nieterminowych płatności. Koszt odsetek nie może oczywiście obciążać w żaden sposób przywróconego pracownika.

Dobrą wiadomością jest także to, że ponownie zatrudniony nie musi podpisywać żadnej nowej umowy ani też przechodzić badań lekarskich (oczywiście pod warunkiem, że posiada aktualny komplet takich badań).

Przywrócenie do pracy – podsumowanie

Pracownik przywrócony do pracy na mocy prawomocnego orzeczenia sądowego zachowuje prawo do zatrudnienia na identycznych warunkach jak przed niesłusznym zwolnieniem. Jest to jednak możliwe tylko pod warunkiem, że zgłosi on pracodawcy swoją gotowość do podjęcia pracy w ciągu 7 dni od dnia uprawomocnienia się wyroku przywracającego go do pracy. Niezależnie od tego, pracownikowi cały czas pozostawania bez pracy wlicza się do stażu pracy (dotyczy to także konieczności uregulowania zaległych składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne). Co do zasady nie nabywa on jednak prawa do urlopu wypoczynkowego ani świadczeń socjalnych (choć według Trybunału Sprawiedliwości UE jest jednak inaczej).