Kto ponosi odpłatność za pobyt w Domu Pomocy Społecznej?

Kiedy pojawia się choroba wymagająca stałej opieki, podeszły wiek lub niepełnosprawność, które nie pozwalają danej osobie samodzielnie funkcjonować, zaś rodzina nie ma możliwości zapewnienia jej opieki we własnym zakresie, wówczas konieczne staje się podjęcie decyzji o umieszczeniu osoby wymagającej opieki w domu pomocy społecznej (DPS).

Umieszczenie osoby w domu pomocy społecznej

Funkcjonowanie domów opieki i odpłatność za pobyt w tych placówkach regulują przepisy Ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej.

W domu pomocy społecznej osoba otrzyma następującego rodzaju usług: bytowe, opiekuńcze, wspomagające i edukacyjne. W takim miejscu konieczne jest zapewnienie jego mieszkańcom wolności, intymności, godności, poczucia bezpieczeństwa oraz fizycznej i psychicznej sprawności.

Odpłatność za pobyt w domu pomocy społecznej

Do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej obowiązani są:

1. mieszkaniec domu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka;
2. małżonek, zstępni przed wstępnymi;
3. gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej.

Gmina, małżonek, zstępni przed wstępnymi wyjątkowo nie mają obowiązku wnoszenia opłat, jeżeli mieszkaniec domu ponosi pełną odpłatność.

Opłatę za pobyt w DPS-ie mieszkaniec domu uiszcza jednak w wysokości nie większej niż 70% swojego dochodu. W przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy pokrywa koszty z dochodów dziecka w wysokości nie większej niż jego 70%. W razie ponoszenia opłaty przez małżonka, zstępnego czy wstępnego określa ją umowa zawarta na podstawie przepisów ustawy o pomocy społecznej lub decyzja. Jeśli zaś opłatę uiszcza gmina, z której osoba została skierowana do DPS-u, jej wysokość wynosi równowartość różnicy między średnim kosztem utrzymania w domu pomocy społecznej a opłatami wnoszonymi przez mieszkańca domu pomocy społecznej lub jego najbliższych. Opłatę za pobyt w takim miejscu mogą wnosić inne niż wskazane wyżej osoby.

Przykład 1. 

Jakub Nowak był górnikiem i pobiera z tego tytułu wysoką emeryturę. Z uwagi na chorobę Alzheimera wymaga całodobowej opieki, zaś jego najbliższa rodzina nie jest w stanie mu tego zapewnić. Z uwagi na to, że odpłatność za pobyt nie przekroczy 70% dochodu, w całości ponosić ją będzie Jakub Nowak ze swojej emerytury.

Odpłatność za pobyt w domu pomocy społecznej jest uzależniona od wysokości średniego miesięcznego kosztu utrzymania mieszkańca, który jest ustalony przez wójta, burmistrza prezydenta miasta, starostę lub marszałka województwa w zależności od tego, przez kogo prowadzony jest konkretny DPS.

Zwolnienie od opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej

Na wniosek osoby wnoszącej opłatę lub obowiązanej do wnoszenia opłaty za pobyt mieszkańca w domu pomocy społecznej można uzyskać z niej zwolnienie – częściowo lub całkowicie – po przeprowadzeniu rodzinnego wywiadu środowiskowego w następujących sytuacjach:

1) gdy osoby te wnoszą opłatę za pobyt innych członków rodziny w domu pomocy społecznej, ośrodku wsparcia lub innej placówce;

2) gdy występują uzasadnione okoliczności, zwłaszcza długotrwała choroba, bezrobocie, niepełnosprawność, śmierć członka rodziny, straty materialne powstałe w wyniku klęski żywiołowej lub innych zdarzeń losowych;

3) gdy małżonkowie, zstępni, wstępni utrzymują się z jednego świadczenia lub wynagrodzenia;

4) gdy osoba obowiązana do wnoszenia opłaty jest w ciąży lub samotnie wychowuje dziecko;

5) gdy osoba obowiązana do wnoszenia opłaty lub jej rodzic przebywała w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka lub placówce opiekuńczo-wychowawczej, na podstawie orzeczenia sądu o ograniczeniu władzy rodzicielskiej osobie kierowanej do domu pomocy społecznej lub mieszkańcowi domu;

6) gdy osoba obowiązana do wnoszenia opłaty przedstawi wyrok sądu oddalający powództwo o alimenty na rzecz osoby kierowanej do domu pomocy społecznej lub mieszkańca domu;

7) gdy osoba obowiązana do wnoszenia opłaty wykaże, w szczególności na podstawie dokumentów dołączonych do wniosku, rażące naruszenie przez osobę kierowaną do domu pomocy społecznej lub mieszkańca domu obowiązku alimentacyjnego lub innych obowiązków rodzinnych względem osoby obowiązanej do wnoszenia opłaty.

Całkowicie zwolnione od opłaty za pobyt mieszkańca w DPS-ie są osoby i ich zstępni, o ile złożą wniosek i dołączą do niego:

1) prawomocne orzeczenie sądu o pozbawieniu tego mieszkańca władzy rodzicielskiej nad tą osobą i oświadczeniu, że władza rodzicielska nie została przywrócona lub

2) prawomocne orzeczenie sądu o skazaniu tego mieszkańca za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego popełnione na szkodę osoby obowiązanej do wnoszenia opłaty, jej zstępnego, małoletniego lub pełnoletniego nieporadnego ze względu na wiek, stan psychiczny lub fizyczny rodzeństwa lub jej rodzica, chyba że skazanie uległo zatarciu.

Członkowie Korpusu Weteranów Walk o Niepodległość Rzeczypospolitej Polskiej oraz działacze opozycji antykomunistycznej i osoby represjonowane z powodów politycznych obowiązani do wnoszenia opłaty za swój pobyt w domu pomocy społecznej mogą zostać od nich zwolnieni na wniosek lub z urzędu, całkowicie albo częściowo. Decydując o całkowitym albo częściowym zwolnieniu członka Korpusu Weteranów Walk o Niepodległość Rzeczypospolitej Polskiej oraz działacza opozycji antykomunistycznej i osoby represjonowanej z powodów politycznych z opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej albo o odmowie zwolnienia, organ bierze pod uwagę możliwości i sytuację finansową gminy.

Umowa dotycząca odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej

Przepisy ustawy o pomocy społecznej przyznają kierownikowi ośrodka pomocy społecznej, a w przypadku przekształcenia ośrodka pomocy społecznej w centrum usług społecznych – dyrektorowi centrum usług społecznych, a także kierownikowi powiatowego centrum pomocy rodzinie możliwość zawarcia umowy z małżonkiem, zstępnymi lub wstępnymi, w której ustalona zostanie wysokość świadczonej przez nich pomocy na rzecz osoby ubiegającej się o przyznanie świadczenia.

Jeśli chodzi konkretnie o odpłatność za pobyt w domu pomocy społecznej przez osobę wymagającą opieki, to kierownik ośrodka pomocy społecznej albo dyrektor centrum usług społecznych ustala w drodze umowy z małżonkiem, zstępnymi przed wstępnymi mieszkańca domu wysokość wnoszonej przez nich opłaty za pobyt tego mieszkańca w DPS-ie, biorąc pod uwagę wysokość dochodów i możliwości. Dopuszczalna jest również zmiana wysokości opłaty ustalonej w drodze umowy, lub w drodze decyzji, z mocy prawa lub z powodów stanowiących podstawę do zwolnienia z wnoszenia opłaty, jednak nie może powodować to zwiększenia kwoty opłaty ustalonej od innych osób.

Postępowanie dotyczące ustalenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej najczęściej wymaga określenia kręgu osób zobowiązanych do jej ponoszenia. Kiedy zostało to już uczynione, konieczne jest ustalenie dochodu osób zobowiązanych do ponoszenia odpłatności. Wówczas obligatoryjnie przeprowadza się wywiad środowiskowy.

Rodzinny wywiad środowiskowy realizuje pracownik socjalny, również na potrzeby jednostki organizacyjnej pomocy społecznej z terenu innej gminy, po okazaniu legitymacji pracownika socjalnego, z zastrzeżeniem, że przy przeprowadzaniu rodzinnego wywiadu środowiskowego może uczestniczyć drugi pracownik socjalny lub rodzinny wywiad środowiskowy może się odbywać w asyście funkcjonariusza Policji.

Zgodnie z przepisami ustawy o pomocy społecznej pracownik socjalny przeprowadzający rodzinny wywiad środowiskowy uprawniony jest pozyskać od osoby lub rodziny ubiegającej się o pomoc złożenie oświadczenia o dochodach i stanie majątkowym. Odmowa złożenia oświadczenia jest podstawą wydania decyzji o odmowie przyznania świadczenia.

Postępowanie dotyczące odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej wieńczy propozycja zawarcia umowy, w której członek rodziny osoby, która ma zamieszkiwać w DPS-ie, zobowiązuje się uiszczać w odpowiedniej części opłatę za jej pobyt.

Członkowie najbliższej rodziny pensjonariusza nie mają jednak obowiązku podpisywać zaproponowanej umowy. W takim przypadku wydana zostaje decyzja nakładająca na zobowiązanego powinność uiszczenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej w odpowiedniej wysokości. Wysokość opłaty ustala się proporcjonalnie do liczby osób zobowiązanych do jej wnoszenia.

Jak wskazano w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 27 listopada 2019 roku, sygn. I OSK 1712/19: „Zagadnienia różnicy wieku między skarżącym a pozostałym rodzeństwem; majątku rodzeństwa; tego, kto jest najbogatszym z rodzeństwa; znacznego kredytu obciążającego skarżącego (s. 8 skargi kasacyjnej), nie są istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Ustawodawca jednoznacznie uzależnia wysokość opłaty od dochodu poszczególnych obowiązanych (verba legis – art. 61 ust. 1 pkt 1 i 2; ust. 2 pkt 1 i 2 lit. a i b ups), liczby osób w rodzinie (dochód na osobę w rodzinie) i kryterium dochodowego, nie zaś ich majątku. Wiedział o tym skarżący, skoro w wywiadzie środowiskowym z 30 kwietnia 2018 roku, w rubryce 9 Obciążenia finansowe rodziny, znajduje się zapis: „nie podaje – gdyż nie ma wpływu na ustalenie wysokości odpłatności”. Zasady współżycia społecznego nie znajdują zastosowania w sprawach administracyjnych, chyba że ustawodawca wyraźną normą nakazuje je uwzględnić (co w niniejszej sprawie nie ma miejsca)”.

W przypadku niewywiązywania się osób najbliższych z obowiązku opłaty za pobyt mieszkańca domu w DPS-ie, ustalonego w decyzji lub umowie, zastępczo wnosi ją gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej. Wydatki gminy podlegają ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Zaskarżanie decyzji dotyczącej odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej

Wydana przez organ decyzja w przedmiocie ustalenia odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej przez pensjonariusza podlega zaskarżeniu. W tym celu należy złożyć odwołanie do Samorządowego Kolegium Odwoławczego za pośrednictwem organu, który wydał zaskarżoną decyzję w terminie 14 dni od jej doręczenia.

Odwołanie można przygotować samodzielnie.

Najważniejsze elementy odwołania to:

1) oznaczenie strony;

2) oznaczenie organu, do którego odwołanie jest skierowane;

3) imię i nazwisko lub nazwa stron, ich przedstawicieli ustawowych bądź pełnomocników;

4) adresy stron;

5) oznaczenie rodzaju pisma – odwołanie;

6) zarzuty;

7) wnioski, czyli czego odwołujący się domaga;

8) podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika;

9) wymienienie załączników.

Odwołanie można złożyć osobiście w organie lub wysłać pocztą.

Skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego powinna zawierać poniższe elementy:

• oznaczenie sądu, do którego jest skierowana;
• dane stron i przedstawicieli ustawowych lub pełnomocników;
• wskazanie decyzji, której dotyczy skarga;
• wskazanie organu, którego działania skarga dotyczy;
• określenie zarzutów;
• wnioski, czyli czego strona się domaga;
• podpis strony wnoszącej skargę;
• załączniki.

Skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego można sporządzić samodzielnie – nie jest tutaj wymagana konieczność reprezentowania przez adwokata czy radcę prawnego.

Od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego przysługuje skarga kasacyjna do Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Skarga do Naczelnego Sądu Administracyjnego powinna zostać sporządzona przez adwokata lub radcę prawnego. Odwołujący się, którego nie stać na ich ustanowienie, może prosić o przyznanie pełnomocnika z urzędu.

Skarga kasacyjna do Naczelnego Sądu Administracyjnego powinna zawierać elementy pisma procesowego, tj. oznaczenie sądu, do którego jest skierowane, imię i nazwisko lub nazwę stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników, oznaczenie rodzaju pisma, osnowę wniosku lub oświadczenia, podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego bądź pełnomocnika, wymienienie załączników, a ponadto musi spełniać następujące wymogi szczególne:

1. zawierać oznaczenie zaskarżonego orzeczenia ze wskazaniem, czy jest ono zaskarżone w całości, czy w części;
2. zawierać przytoczenie podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienie;
3. zawierać wniosek o uchylenie lub zmianę orzeczenia z oznaczeniem zakresu żądanego uchylenia lub zmiany;
4. zawierać wniosek o rozpoznanie na rozprawie lub oświadczenie o zrzeczeniu się rozprawy.

   Polecamy:

   Bon turystyczny – do kiedy można go wykorzystać?