Przedawnienie podatku od spadku

Spadkobiercy zmarłego muszą pamiętać o tym, aby dopełnić formalności związanych z nabyciem spadku i zgłoszeniem faktu nabycia spadku organom skarbowym. Zdarzają się sytuacje, kiedy spadkobiercy zapominają o obowiązku podatkowym, a problem zazwyczaj pojawia się w momencie zbycia przedmiotów stanowiących część masy spadkowej, szczególnie przy zbyciu nieruchomości, gdyż notariusze wymagają do sporządzenia aktu notarialnego przedłożenia zaświadczenia o uregulowaniu podatku od spadku. Wiele osób jest przekonanych, że dopełnienie formalności związanych ze sporządzeniem aktu poświadczenia dziedziczenia czy też związanych z postępowaniem o stwierdzenie nabycia spadku jest wystarczające do załatwienia kwestii spadkowych, a przez to zapomina o tym, że nabycie spadku należy zgłosić do urzędu skarbowego. Wówczas pojawia się pytanie, czy wystąpi przedawnienie podatku od spadku, czy konieczna będzie jego zapłata.

Powstanie obowiązku podatkowego

W pierwszej kolejności trzeba ustalić, kiedy doszło do powstania obowiązku podatkowego.

W takiej sytuacji po raz pierwszy dochodzi do powstania obowiązku podatkowego w podatku od spadków i darowizn. Wówczas spadkobierca ma obowiązek złożenia odpowiedniego zeznania podatkowego w terminie miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego, czyli przyjęcia spadku.

Jak widać, nie jest ważne, kiedy dojdzie do formalnego potwierdzenia nabycia spadku przez sąd czy notariusza.

Jednak najczęściej spadkobiercy-podatnicy fakt nabycia spadku zgłaszają do urzędu skarbowego właśnie z chwilą formalnego potwierdzenia nabycia spadku przez sąd czy notariusza.

Zobowiązanie podatkowe z tytułu podatku od spadków i darowizn powstaje z dniem doręczenia podatnikowi decyzji ustalającej to zobowiązanie podatkowe.

Przykład 1.

Pan Jan, pan Józef i pani Krystyna nabyli spadek po rodzicach w 1987 roku i nie złożyli zeznania podatkowego, a w związku z tym organ nie wydał decyzji w przedmiocie omawianego podatku. Na podstawie powyższych regulacji organ podatkowy nie mógłby wydać decyzji ustalającej wymiar zobowiązania po upływie tak długiego czasu.

Przede wszystkim należy odróżnić 2 terminy, a mianowicie zobowiązanie z tytułu podatku od spadku od prawa do opodatkowania nabycia rzeczy i praw nabytych w spadku.

Kiedy następuje przedawnienie podatku od spadku?

Zobowiązanie z tytułu podatku od spadku przedawnia się, konkretnie z upływem 5 lat od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin do zapłaty podatku.

Przykład 2.

Pani Zofia dokonała stwierdzenia nabycia spadku po mężu – panu Józefie w formie aktu poświadczenia dziedziczenia. Zgłosiła fakt nabycia spadku po terminie uprawniającym ją do zwolnienia. Organ 14 lutego 2022 roku wydał decyzję ustalającą wysokość należnego podatku. Zobowiązanie to ulegnie przedawnieniu 1 stycznia 2028 roku.

Prawo do opodatkowania nabycia spadku

Zobowiązanie podatkowe związane z nabyciem spadku, którego podatnik spadkobierca nie zgłosił w określonych sytuacjach, powstaje na nowo.

Upraszczając, należy wskazać, że obowiązek podatkowy spadkobiercy powstanie najczęściej w następujących sytuacjach:

• wydania postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku i przesłania go przez sąd do urzędu skarbowego,
• złożenia wniosku o wydanie zaświadczenia o uregulowaniu podatku od spadku lub jego przedawnieniu,
• powołania się na fakt nabycia majątku w spadku np. w przypadku kontroli.

Przedawnienie obowiązku podatkowego, a nakładanie na podatnika obowiązku zapłaty podatku od spadku

Zgodnie ze stanowiskiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie, który w wyroku z 23 czerwca 2020 roku I SA/Rz 151/20 wskazał, że nie jest dopuszczalne nakładanie na podatnika obowiązku z tytułu podatku od spadku, gdyż doszło do przedawnienia obowiązku podatkowego w sytuacji, kiedy właściwy organ podatkowy, dysponując urzędową informacją o nabyciu spadku przez konkretnego podatnika, mając możliwość wszczęcia postępowania w sprawie i tym sposobem doprowadzenia do efektywnego wykonania zobowiązania, nie podejmuje żadnych działań w tym zakresie, a postępowanie w sprawie ustalenia zobowiązania podatkowego inicjuje dopiero wiele lat później, nawet po upływie terminów, na wydanie decyzji ustalającej, powołując się właśnie na konieczność efektywnego egzekwowania obowiązków podatkowych w stosunku do podatników, którzy nie zgłosili nabycia przedmiotów spadkowych do opodatkowania. Na uzasadnienie tego stanowiska wskazano, że „orzecznictwo sądów administracyjnych aktualnie wypracowało jednolite stanowisko odnośnie tego, że podatnicy podatku od spadków i darowizn, są zobligowani do złożenia odpowiedniego zeznania podatkowego, na podatek od spadków i darowizn, tylko w  przypadku powstania obowiązku podatkowego, na podstawie art. 6 ust. 1 u.s.d. Obowiązku ponownego złożenia takiego nie mają zaś w przypadku, o którym mowa w art. 6 ust. 4 u.s.d. (zob. m.in. wyrok NSA z dnia 6 października 2017 roku, sygn. II FSK 2366/15, wyrok NSA z dnia 19 września 2017 roku, sygn. II FSK 2120/15, wyrok WSA w Łodzi z dnia 18 października 2018 roku, sygn. I SA/Łd 475/18). To zaś przesądza o tym, że termin do wydania decyzji ustalającej zobowiązanie podatkowe, o którym mowa w art. 68 § 1 Ordynacji, wynosi w tym wypadku 3 lata, (pogląd taki potwierdza wyrok tut. Sądu z dnia 17 stycznia 2019 roku, sygn. I SA/Rz 939/18 – dostępny w CBOiS). Mając na względzie treść art. 6 ust. 4 u.s.d. i powyższe rozważania należy zgodzić się z organem, że rozwiązania przyjęte w art. 6 ust. 4 u.s.d. służą zabezpieczeniu interesów fiskusa przed niewywiązywaniem się przez podatników z ich obowiązków, jednakże rodzi się w tym wypadku zasadnicze pytanie, a mianowicie, czy w przypadku nabycia tytułem dziedziczenia własności rzeczy i praw majątkowych i niezgłoszenia tego faktu do opodatkowania, organy podatkowe mogą skorzystać z obu stwarzanych przez art. 6 ust. 4 u.s.d. możliwości skonkretyzowania, poprzez swoją decyzję, obowiązku podatkowego, zwłaszcza w sytuacji, w której z urzędu dysponują informacją o fakcie nabycia spadku, otrzymaną z właściwego sądu spadku. […] Skoro, jak to wyżej już stwierdzono, w świetle aktualnego orzecznictwa sądów administracyjnych, skarżąca nie miała w tym wypadku obowiązku składania zeznań podatkowych, to zgodnie z art. 68 § 1 Ordynacji podatkowej prawa do wydania decyzji ustalających jej zobowiązania podatkowe ulegały przedawnieniu z upływem 3 lat, licząc od końca roku, w którym powstały obowiązki podatkowe. […] W świetle powyższego nie można więc zaakceptować poglądu, zgodnie z którym właściwy organ podatkowy, dysponując urzędową informacją o nabyciu spadku przez konkretnego podatnika, mając możliwość wszczęcia postępowania w sprawie i tym sposobem doprowadzenia do efektywnego wykonania zobowiązania, nie podejmuje żadnych działań w tym zakresie, a postępowanie w sprawie ustalenia zobowiązania podatkowego inicjuje dopiero wiele lat później, nawet po upływie terminów, przewidzianych w art. 68 § 1 Ordynacji na wydanie decyzji ustalającej, powołując się właśnie na konieczność efektywnego egzekwowania obowiązków podatkowych w stosunku do podatników, którzy nie zgłosili nabycia przedmiotów spadkowych do opodatkowania. W tym wypadku bowiem tego rodzaju możliwość nie znajduje odzwierciedlenia w przepisach prawa, mając na względzie zasady ich gramatycznej wykładni. Nie znajduje też potwierdzenia w wynikach wykładni funkcjonalnej i systemowej”.

Powiadomienie urzędu skarbowego o nabyciu spadku

Należy wskazać, że po uprawomocnieniu się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku sąd przesyła jego odpis do urzędu skarbowego.

Aby uniknąć komplikacji związanych z nabyciem spadku, trzeba pamiętać o konieczności zgłoszenia jego nabycia, dlatego w tym wypadku organ podatkowy nie może zasłaniać się niewiedzą w tym zakresie.

Podobnie notariusze sporządzający akty poświadczenia dziedziczenia zgłaszają do urzędów skarbowych informacje o sporządzonych aktach poświadczenia dziedziczenia.

Aktualnie spadek zostanie opodatkowany, jeśli nie doszło do przedawnienia terminu do wydania decyzji ustalającej wysokość podatku, który wynosi 3 lata, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy.

Zwolnienie z podatku od spadku

Zgłoszenie nabycia spadku przez osoby najbliższe chcące skorzystać z ustawowego zwolnienia z podatku od spadku powinno nastąpić w terminie 6  miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu stwierdzającego nabycie spadku, a w wypadku sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia w terminie 6 miesięcy od zarejestrowania tego aktu.

Przykład 3.

Pan Roman zmarł, pozostawiając w spadku nieruchomość położoną w Opolu. Przed śmiercią ostatnim miejscem jego pobytu była Warszawa. Pan Roman posiadał także udział w nieruchomości położonej w Sandomierzu. W takim wypadku nabycie spadku należy zgłosić w Urzędzie Skarbowym w Warszawie.

Zgłoszenia nabycia spadku przez osoby najbliższe trzeba dokonać na formularzu SD-Z2.

Do zgłoszenia o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych należy dołączyć postanowienie sądu stwierdzające nabycie praw majątkowych bądź akt poświadczenia dziedziczenia. Można dołączyć także inne dokumenty np. wypis z rejestru gruntów, decyzje podatku od nieruchomości.

Spadkobierca, który nie korzysta ze zwolnienia z  podatku od spadku z uwagi na niezłożenie deklaracji SD-Z2 w ustawowym terminie, obowiązany jest złożyć deklarację SD-Z3 oraz odprowadzić podatek od nabycia spadku.

Spadkobiercy, którzy nie kwalifikują się do zwolnienia z podatku od spadku, gdyż nie są osobami najbliższymi spadkodawcy, mają obowiązek złożyć, w terminie miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego, a więc w terminie miesiąca od daty nabycia spadku, właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego zeznanie podatkowe o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych na formularzu SD-Z3.