Odebranie prawa jazdy starszej osobie - czy da się to zrobić?

Polskie społeczeństwo starzeje się, a w związku z tym na drogach mamy coraz więcej osób w podeszłym wieku, które kierują jeszcze pojazdami. Niestety często osoby w podeszłym wieku stanowią zagrożenie dla wszystkich uczestników ruchu drogowego, ale też dla samych siebie. Wraz z wiekiem ludzie mają słabszy wzrok i słuch, sprawność fizyczną i refleks. To z kolei przy kierowaniu pojazdami ma przełożenie na opóźnioną reakcję na sytuacje występujące na drodze, zawężone polem widzenia, słabą podzielnością uwagi i niewłaściwą oceną odległości i sytuacji występującej na drodze. Czy odebranie prawa jazdy starszej osobie jest wówczas możliwe?

Górna granica wieku do kierowania pojazdami

Rezygnacja z kierowania pojazdami w pewnym wieku nikomu nie przychodzi łatwo, ale czasem nie ma innego wyjścia, choć przywykliśmy już do niezależności, jaką daje nam możliwość samodzielnego kierowania samochodem.

Bezterminowe prawo jazdy i jego wymiana

W Polsce wielu kierowców posiada bezterminowe uprawnienia do kierowania pojazdami, choć po 19 stycznia 2013 roku prawa jazdy wydawane są maksymalnie na 15 lat. W 2028 roku rozpocznie się okres wymiany praw jazdy na zgodne z aktualnie obowiązującym wzorem, ważnych przez maksymalnie 15 lat. Zakończy się ona w 2033 roku. Nie oznacza to jednak, że w każdym wypadku osoba posiadająca bezterminowe uprawnienie do kierowania pojazdami będzie musiała wykonać badania pozwalające stwierdzić, czy jest jeszcze w  stanie samodzielnie kierować pojazdem, gdyż uprawnienie do tego nabyła bezterminowo.

Zatem, jeśli kierowca-senior nie miał czasowego ograniczenia ważności prawa jazdy, nie będzie musiał przejść badań, a jeśli takie ograniczenia były i prawo jazdy zostało wydane na określony czas, może okazać się, że u kierowcy-seniora lekarz stwierdzi przeciwwskazania do kierowania pojazdami, a to skutkować będzie brakiem możliwości dalszego kierowania pojazdami i wydaniem przez starostę decyzji administracyjnej o cofnięciu uprawnienia do kierowania pojazdami.

Odebranie prawa jazdy starszej osobie - jaką metodę można zastosować?

Jeśli chodzi o zaniechanie kierowania pojazdami przez starsze osoby, dobrym rozwiązaniem na początek wydaje się być interwencja rodziny kierującego pojazdem i rozmowa z nim na ten temat. Jest to rozwiązanie pozwalające uniknąć niepotrzebnych emocji, które mogą pojawić się w sytuacji podjęcia działań prawnych mających na celu pozbawienie kierowcy-seniora uprawnień do kierowania pojazdami. Dlatego szczera rozmowa z osobą, co do której zachodzi podejrzenie, że nie jest już w stanie samodzielnie kierować pojazdem, jest dobrym rozwiązaniem. W przeważającej liczbie przypadków załatwia ona problem, bo kierowca sam decyduje o tym, że nie będzie korzystał z posiadanych przez siebie uprawnień. Zdarzają się jednak przypadki, kiedy kierowca-senior jest uparty, nie trafiają do niego prezentowane przez najbliższych argumenty co do potrzeby zaniechania samodzielnego prowadzenia pojazdów i dalej prowadzi pojazd, stanowiąc zagrożenie dla bezpieczeństwa ruchu drogowego. W takich przypadkach uzasadnione jest podjęcie działań prawnych w celu pozbawienia go uprawnień dla bezpieczeństwa jego samego i innych uczestników ruchu drogowego.

Skierowanie kierowcy-seniora na badania lekarskie 

Pierwszym z rozwiązań, jakie mogą być pomocne przy odebraniu starszej osobie prawa jazdy, jest złożenie wniosku do organu, który je wydał – starosty – o  przeprowadzenie badań lekarskich stwierdzających istnienie lub brak przeciwwskazań zdrowotnych do prowadzenia pojazdów.

Można również wnioskować o wykonanie badań stwierdzających istnienie lub brak przeciwwskazań zdrowotnych do prowadzenia pojazdów i przeprowadzenie egzaminu sprawdzającego kwalifikacje kierowcy.

Załatwienie sprawy powinno nastąpić w terminie do 30 dni.

Wniosek ten, tak jak każde podanie, należy uzasadnić, powołując się na okoliczności konkretnego przypadku.

W takim wypadku starosta powinien wszcząć postępowanie, a jeśli zajdą ku temu powody – wydać decyzję administracyjną o skierowaniu kierowcy na badanie lekarskie, jeżeli istnieją uzasadnione zastrzeżenia co do jego stanu zdrowia.

Przy czym, jak wskazuje się w orzecznictwie sądów administracyjnych, w tym m.in. w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z 14 września 2017 roku (sygn. akt III SA/Kr 641/17) i wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z 24 kwietnia 2018 roku (sygn. akt III SA/Kr 25/18), przepisy ustawy o kierujących pojazdami „nie definiują, jakie zastrzeżenia co do stanu zdrowia kierowcy są wystarczające aby skierować go na badanie lekarskie. Mają one być uzasadnione i poważne. Oznacza to, że właściwy organ administracji po otrzymaniu informacji poddającej w wątpliwość należytą zdolność psychofizyczną kierowcy winien przeprowadzić postępowanie celem oceny, czy w konkretnym badanym przypadku zastrzeżenia są rzeczywiście tego rodzaju, że uzasadniają wydanie decyzji w oparciu o powołany art. 99 ust. 1 pkt 2 lit. b ustawy o kierujących pojazdami”.

Starosta posiada również uprawnienie do wydania decyzji administracyjnej o skierowaniu kierowcy na kontrolne sprawdzenie kwalifikacji w formie egzaminu państwowego, jeżeli istnieją uzasadnione zastrzeżenia co do ich kwalifikacji.

Badanie lekarskie kierowcy-seniora

Badaniu lekarskiemu zgodnie z ustawą o kierujących pojazdami podlega m.in. osoba posiadająca prawo jazdy, jeżeli istnieją uzasadnione i poważne zastrzeżenia co do stanu jej zdrowia.

W ramach badania lekarskiego uprawniony lekarz dokonuje oceny stanu zdrowia osoby badanej w celu stwierdzenia istnienia lub braku przeciwwskazań zdrowotnych do kierowania pojazdami w zakresie:

1. narządu wzroku;
2. narządu słuchu; 
3. układu ruchu; 
4. układu sercowo-naczyniowego i układu oddechowego; 
5. układu nerwowego, w tym padaczki; 
6. obturacyjnego bezdechu podczas snu; 
7. czynności nerek; 
8. cukrzycy, przy uwzględnieniu wyników badania poziomu glikemii; 
9. stanu psychicznego; 
10. objawów wskazujących na uzależnienie od alkoholu lub jego nadużywanie; 
11. objawów wskazujących na uzależnienie od środków działających podobnie do alkoholu lub ich nadużywanie; 
12. stosowania produktów leczniczych mogących mieć wpływ na zdolność do kierowania pojazdami;
13. innych poważnych zaburzeń stanu zdrowia, które mogą stanowić zagrożenie w sytuacji kierowania pojazdami.

Lekarz może też stwierdzić ograniczenia, co prowadzić będzie do odmowy wydania prawa jazdy.

W wypadku stwierdzenia na podstawie orzeczenia lekarskiego istnienia przeciwwskazań zdrowotnych do kierowania pojazdem, starosta wydaje decyzję administracyjną o cofnięciu uprawnienia do kierowania pojazdami. Przysługuje od niej odwołanie.

Przykład 1.

92-letni pan Jan został decyzją starosty skierowany na badania lekarskie, ponieważ zaistniały uzasadnione zastrzeżenia co do stanu zdrowia wskazane przez rodzinę kierowcy we wniosku o skierowanie go na badania lekarskie, gdyż pan Jan mimo licznych próśb członków rodziny nie zaprzestał kierowania pojazdami. W toku badania lekarz uprawniony stwierdził przeciwwskazania do kierowania pojazdami w związku z chorobami kierowcy, tj. cukrzycy, chorób serca, jak też istotnymi ograniczeniami w zakresie narządu słuchu, ruchu i wzroku. W związku ze stwierdzeniem przeciwwskazań do kierowania pojazdami konieczne było wydanie decyzji administracyjnej o cofnięciu panu Janowi uprawnień do kierowania pojazdami, które ten posiadał bezterminowo.

Egzamin sprawdzający kwalifikacje kierowcy-seniora

W przypadku egzaminu przeprowadzanego w celu sprawdzenia kwalifikacji kierowcy wygląda to tak samo, jak egzamin dla osoby uzyskującej prawo jazdy po raz pierwszy. Z uwagi na to, jak obecnie wyglądają egzaminy na prawo jazdy, może okazać się, że senior nie będzie w stanie uzyskać pozytywnego wyniku z takiego testu kwalifikacji.

Decyzja o cofnięciu uprawnień kierowcy seniorowi

W wypadku stwierdzenia na podstawie orzeczenia lekarskiego istnienia przeciwwskazań zdrowotnych do kierowania pojazdem starosta wydaje decyzję administracyjną o cofnięciu uprawnienia do kierowania pojazdami. Od wydanej decyzji przysługuje odwołanie w terminie 14 dni od dnia jej doręczenia.

W przypadku utraty kwalifikacji na podstawie wyniku egzaminu państwowego przeprowadzonego w trybie sprawdzenia kwalifikacji starosta również wydaje decyzję administracyjną o cofnięciu uprawnienia do kierowania pojazdami. Od wydanej decyzji przysługuje odwołanie w terminie 14 dni od dnia jej doręczenia.

Policja a cofnięcie uprawnień kierowcy-seniora

Ponadto policja również w ramach swoich kompetencji może doprowadzić do wystawienia skierowania na kontrolne badania lekarskie i egzamin sprawdzający. Jeżeli funkcjonariusze  zauważą kierowcę-seniora, który nie radzi sobie z prowadzeniem pojazdu, a jest trzeźwy i nie jest pod wpływem środków odurzających, wówczas mogą wystąpić z  wnioskiem do starosty o skierowanie na badanie lekarskie stwierdzające istnienie lub brak przeciwwskazań zdrowotnych do prowadzenia pojazdów oraz ewentualnie na egzamin sprawdzający kwalifikacje.

Istnieje również możliwość zgłoszenia na policję stanowiącego zagrożenie dla bezpieczeństwa ruchu drogowego kierowcy. W tym celu wystarczy powiadomić policję o tym fakcie, wskazując, na czym polegają trudności kierowcy seniora w prowadzeniu pojazdu i jakie niebezpieczeństwo na drodze stanowi dalsze prowadzenie przez niego pojazdu. Na podstawie zebranych informacji policja podejmie decyzję, czy zasadne jest skierowanie wniosku do starosty o poddanie kierowcy seniora badaniom lekarskim i egzaminowi sprawdzającemu.

Jak widać, odebranie prawa jazdy starszej osobie, która nadal mimo przeszkód natury zdrowotnej i wieku chce prowadzić pojazd, narażając tym swoje życie i życie innych uczestników ruchu drogowego, jest możliwe.