Brak OC – co oznacza dla kierowcy?

W artykule odpowiemy na pytania, czym jest ubezpieczenie OC i czy jest ono obowiązkowe dla kierowców? Czy zawiera się je dla kierowcy, czy też dla pojazdu? Jakie są konsekwencje braku ważnego ubezpieczenia –  czy jakiekolwiek, a jeśli tak, to jakie? Ponadto przeanalizowana zostanie też druga strona medalu – dla osób, którym kierujący pojazdami bez OC wyrządzą szkody – jak mogą dochodzić swoich roszczeń i od kogo? Dowiedz się, co grozi za brak OC!

Czy ubezpieczenie OC jest obowiązkowe? Co daje kierowcy?

Zgodnie z art. 23 Ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych posiadacz pojazdu mechanicznego jest obowiązany zawrzeć umowę obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem posiadanego przez niego pojazdu.

Posiadaczem pojazdu jest osoba, która faktycznie włada pojazdem mechanicznym. Może to być zarówno właściciel samochodu, jak i osoba, która posiada go na podstawie ograniczonego prawa rzeczowego, jak zastawu lub użytkowania, albo na podstawie prawa obligacyjnego – umowy najmu, dzierżawy, leasingu.

Ubezpieczenie OC jest związane z pojazdem i jego celem jest ochrona poszkodowanych na skutek ruchu danego pojazdu.

Obowiązkowe ubezpieczenie OC musi także zawrzeć posiadacz lub kierujący:

• pojazdem przed jego rejestracją;
• pojazdem historycznym albo wolnobieżnym, od chwili wprowadzenia go do ruchu.

Odpowiadając na pytanie z podtytułu – zawarcie ubezpieczenia OC przez posiadacza pojazdu mechanicznego jest obowiązkowe.

Kierowca w przypadku wyrządzenia szkody związanej z ruchem jego pojazdu nie będzie odpowiadał bezpośrednio – odszkodowania będzie można żądać od ubezpieczyciela.

Ustawa przewiduje jednak wyjątek – zwolnienie podmiotowe od obowiązku zawarcia umowy OC pojazdu mechanicznego.

Z tego zwolnienia korzystają członkowie sił zbrojnych państw obcych oraz ich personel cywilny, którzy są posiadaczami pojazdów mechanicznych sił zbrojnych tych państw i przebywają na terenie Polski w ramach ratyfikowanych umów międzynarodowych.

Za szkody wyrządzone ruchem posiadanych przez nich pojazdów odpowiadają bezpośrednio komisje do rozpatrywania roszczeń.

Informacje o ubezpieczeniu OC posiadacza pojazdu mechanicznego

Ubezpieczenie OC obejmuje szkody powstałe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Dodatkowo także zdarzenia na terytorium państw – sygnatariuszy Porozumienia Wielostronnego.

Są nimi następujące kraje: Andora, Austria, Belgia, Bośnia i Hercegowina, Bułgaria, Chorwacja, Cypr, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Islandia, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Malta, Niemcy, Norwegia, Polska, Portugalia, Rumunia, Serbia, Słowacja, Słowenia, Szwajcaria, Szwecja, Węgry, Wielka Brytania i Włochy.

Umowa ubezpieczenia OC zawierana jest na okres 12 miesięcy. Posiadacz może, do dnia poprzedzającego upływ 12 miesięcy okresu wypowiedzenia, powiadomić zakład ubezpieczeń o wypowiedzeniu jej. Jeśli tego nie zrobi, poczytuje się, że umowa zostaje przedłużona o kolejne 12 miesięcy.

Brak OC – konsekwencje dla kierowcy (potencjalnego sprawcy wypadku)

Brak OC oznacza brak zawarcia umowy ubezpieczenia – sytuację, w której pojazd jest nieubezpieczony.

Brak posiadania dowodu ubezpieczenia OC, jeżeli zawarta jest odpowiednia umowa, nie jest równoznaczny z brakiem ubezpieczenia i nie rodzi takich konsekwencji. Obecnie nie ma konieczności posiadania przy sobie dokumentu, który to potwierdza – w razie kontroli policyjnej wszystkie dane są zawarte w systemie.

Jak wskazano powyżej, w przypadku zdarzenia drogowego spowodowanego ruchem pojazdu mechanicznego, a także w związku z:

• wsiadaniem do pojazdu mechanicznego lub wysiadaniem z niego;
• bezpośrednim załadowywaniem lub rozładowywaniem pojazdu mechanicznego;
• zatrzymaniem lub postojem pojazdu mechanicznego;

odszkodowanie przysługuje z ubezpieczenia OC posiadacza pojazdu mechanicznego.

Jeśli posiadacz pojazdu nie zawarł umowy ubezpieczenia OC, to wówczas wyłącznie on ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną innemu kierowcy, a która została wywołana choćby kolizją drogową.

Ponadto za brak zawarcia umowy OC grożą opłaty w ramach sankcji za niezawarcie tej umowy.

Do przeprowadzania kontroli spełnienia obowiązku zawarcia umowy OC są zobowiązane:

• policja;
• organy celne;
• straż graniczna;
• organy właściwe w sprawach rejestracji pojazdów;
• Inspekcja Transportu Drogowego.

Ponadto kontrolę mogą także przeprowadzać:

• Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny;
• inne organy uprawnione do kontroli ruchu drogowego, na przykład straż miejska;
• Inspekcja Ochrony Środowiska.

Kontrolowany jest obowiązany okazać na żądanie organu obowiązanego lub uprawnionego do kontroli dokument potwierdzający zawarcie umowy ubezpieczenia obowiązkowego lub dowód opłacenia składki za to ubezpieczenie.

Wysokość opłaty za niezawarcie umowy ubezpieczenia jest ustalana odrębnie na każdy rok kalendarzowy.

Jej wysokość ustala się w następujący sposób:

1. w przypadku samochodów osobowych – jako równowartość dwukrotności minimalnego wynagrodzenia za pracę;
2. w przypadku samochodów ciężarowych, ciągników samochodowych, autobusów – jako równowartość trzykrotności minimalnego wynagrodzenia za pracę;
3. w przypadku innych, pozostałych pojazdów – jako równowartość ⅓ minimalnego wynagrodzenia za pracę. Może to dotyczyć na przykład motocykli.

Nie w każdym przypadku jednak dojdzie do zapłaty kary w ww. wysokości. Znaczenie ma także to, przez jaki okres posiadacz pojazdu mechanicznego nie miał zawartej umowy. Trudno bowiem wyobrazić sobie, aby taką samą opłatę musiała uiścić osoba, która nie miała ubezpieczenia przez 2 dni, oraz osoba, która nie miała go przez, na przykład, miesiąc.

W tym zakresie również obowiązuje uregulowanie ustawowe, zgodnie z którym opłata wynosi:

• 20% opłaty – w przypadku, gdy okres braku ubezpieczenia nie przekracza 3 dni;
• 50% opłaty – w przypadku, gdy okres ten nie przekracza 14 dni;
• 100% opłaty – w przypadku, gdy okres ten przekracza 14 dni.

Wysokość opłaty jest zaokrąglana do pełnych 10 zł – jeśli wynosi 1226 zł, to po zaokrągleniu wyniesie 1230 zł.

Wysokość opłat za kolejny rok kalendarzowy jest podawana najpóźniej do 3 stycznia każdego roku przez Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny. To na jego rzecz uiszczane są te opłaty.

Opłaty wskazane powyżej, ustalane na podstawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę w danym roku, nie podlegają negocjacjom. Nie jest możliwe mediowanie, proponowanie niższej opłaty – jest ona nadawana z urzędu. Jedyne, o co można wnosić, to ewentualne umorzenie opłaty lub udzielenie ulgi w jej spłacie, jednak umotywowane trudną sytuacją majątkową, finansową, osobistą posiadacza pojazdu, który nie zawarł obowiązkowej umowy ubezpieczenia OC.

Konsekwencje braku OC dla innego kierowcy, który ma kolizję z kierowcą nieposiadającym OC

Należy mieć na uwadze, że negatywne konsekwencje braku OC posiadacza pojazdu, który doprowadził do kolizji z innym kierowcą, może ponieść właśnie ten drugi.

Jak wzmiankowano już wcześniej, w takiej sytuacji nie ma możliwości zwrócenia się o odszkodowanie lub zadośćuczynienie do ubezpieczyciela, a bezpośrednio do sprawcy zdarzenia.

Sprawa będzie łatwiejsza, jeśli tożsamość sprawcy jest znana – nie uciekł z miejsca zdarzenia, przyznał się do winy i chce ponieść konsekwencje.

Poszkodowany i sprawca mogą rozwiązać sprawę polubownie poprzez zapłatę ustalonej kwoty tytułem odszkodowania. Sytuacja komplikuje się jednak, jeżeli sprawca nie poczuwa się do odpowiedzialności i nie chce płacić – wówczas należy skierować sprawę o zapłatę do sądu – wydziału cywilnego.

Ubezpieczyciel, nawet jeśli kwestionuje sprawstwo ubezpieczonego, wysokość szkody, a co za tym idzie – kwotę odszkodowania lub zadośćuczynienia, w przypadku prawomocnego zasądzenia określonej sumy pieniężnej na rzecz poszkodowanego, będzie mógł ją wypłacić. Sprawca zaś może się okazać niewypłacalny i nawet pomimo uzyskania korzystnego wyroku sądu, wszczęcia egzekucji komorniczej, odzyskanie zasądzonej sumy może być niemożliwe.

Może mieć jednak miejsce sytuacja, w której nie dojdzie do ustalenia sprawcy wypadku lub posiadacza pojazdu mechanicznego. Będziemy mieć z nią styczność w sytuacji, gdy sprawca ucieka z miejsca zdarzenia, które ma miejsce na drodze rzadko uczęszczanej, w pobliżu lasów, oddalonej od większych miejscowości. Szansa na to, że ujawni się świadek albo że będzie istniało nagranie z monitoringu miejskiego, będzie nikła.

W takich wypadkach dochodzi jednak często do poważnych uszkodzeń pojazdów, a także ludzi – nierzadko kończą się one tragicznie.

Od kogo wówczas poszkodowani mają żądać odszkodowania, zadośćuczynienia? Odpowiedź brzmi: od Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego, jednak nie odpowiada on za wszystkie szkody.

Wypłaci on odszkodowanie wyłącznie w dwóch przypadkach:

• szkody na osobie;
• szkody na mieniu, ale pod warunkiem, że równocześnie u któregokolwiek uczestnika zdarzenia nastąpiła śmierć, naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia, trwający dłużej niż 14 dni.

Naruszenie czynności narządu ciała, rozstrój zdrowia trwający dłużej niż 14 dni, musi zostać stwierdzony orzeczeniem lekarskim.

Z powyższego wynika, że w przypadku uszkodzenia pojazdu, z równoczesnym brakiem szkód na osobie, przez nieustalonego sprawcę, poszkodowany kierowca nie będzie mógł się ubiegać o żadną rekompensatę pieniężną czy choćby doprowadzić do naprawienia szkody na cudzy koszt. Będzie musiał ponieść związane z tym wydatki z własnych środków.

Podsumowanie - bark OC

Konkludując, należy wskazać, że zawarcie umowy ubezpieczenia OC jest obligatoryjne dla posiadaczy pojazdów mechanicznych w Polsce. Istnieją wyłączenia podmiotowe, jednak dotyczą jedynie członków sił zbrojnych państw obcych i członków ich rodzin, którzy przebywają na terenie Polski.

Ubezpieczenie obejmuje szkody powstałe na terytorium Polski oraz sygnatariuszy Porozumienia Wielostronnego, do którego należy wiele krajów, co powoduje, że w całej Europie jest ono ważne.

Umowa jest zawierana na 12 miesięcy i po tym okresie jest automatycznie przedłużana – aby w roztargnieniu nie zapomnieć jej przedłużyć i pozostać bez ochrony.

Brak OC rodzi skutki na dwóch płaszczyznach:

• w przypadku wyrządzenia szkody ruchem pojazdu mechanicznego to bezpośrednio sprawca odpowiada za szkodę i jest zobowiązany do jej naprawienia, a nie ubezpieczyciel;
• rodzi to obowiązek uiszczania opłat na rzecz Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego w razie ujawnienia faktu niezawarcia umowy ubezpieczenia OC, wysokość opłat uregulowana jest zaś ustawowo.

Brak ubezpieczenia rodzi też negatywne konsekwencje dla potencjalnych poszkodowanych, którzy w przypadku wygrania w sądzie odszkodowania bezpośrednio od sprawcy nie mają gwarancji wyegzekwowania tych kwot.