Jakie są obowiązki ubezpieczyciela podczas zawierania i wznawiania umowy OC pojazdu?

Zawieranie z ubezpieczycielem umowy obowiązkowego ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej pojazdu (OC) wymaga skrupulatnej weryfikacji przez potencjalnego ubezpieczonego wzoru umowy, w tym w szczególności ogólnych warunków ubezpieczenia. Znajduje się tam zakres ubezpieczenia i jednocześnie odpowiedzialności ubezpieczyciela, a także sytuacje, gdy ta odpowiedzialność jest wyłączona. Na co należy zwrócić uwagę zawierając umowę na  OC pojazdu? Jakie obowiązki informacyjne musi spełnić ubezpieczyciel wobec ubezpieczonego? Czy można wypowiedzieć umowę, czy umowa rozwiązuje się automatycznie po zakończeniu okresu określonego w umowie? Odpowiedź poniżej.

Ubezpieczenia obowiązkowe

Ubezpieczeniami obowiązkowymi są:

1. ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów, zwane dalej ubezpieczeniem OC posiadaczy pojazdów mechanicznych;
2. ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej rolników z tytułu posiadania gospodarstwa rolnego, zwane dalej ubezpieczeniem OC rolników;
3. ubezpieczenie budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych zdarzeń losowych, zwane dalej ubezpieczeniem budynków rolniczych;
4. ubezpieczenia wynikające z przepisów odrębnych ustaw lub umów międzynarodowych ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą Polską, nakładających na określone podmioty obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia.

Ubezpieczający zawiera umowę ubezpieczenia obowiązkowego z wybranym zakładem ubezpieczeń wykonującym działalność ubezpieczeniową w zakresie tego ubezpieczenia.

Suma ubezpieczenia lub suma gwarancyjna stanowi górną granicę odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku ubezpieczeniowego. W konsekwencji, niezależnie od wysokości powstałej szkody, którą poniósł poszkodowany, gdy suma świadczeń wypłaconych celem jej kompensacji przez ubezpieczyciela przekroczyła ją, staje się wolny od odpowiedzialności za wypłatę (dalszego) świadczenia wyrównawczego, a jego zobowiązanie wynikające z umowy pomiędzy nim a ubezpieczonym wygasa.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 Ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych umowa ubezpieczenia obowiązkowego odpowiedzialności cywilnej obejmuje odpowiedzialność cywilną podmiotu objętego obowiązkiem ubezpieczenia za szkody wyrządzone czynem niedozwolonym oraz wynikłe z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, o ile nie sprzeciwia się to ustawie lub właściwości (naturze) danego rodzaju stosunków.

Obowiązkowe OC posiadaczy pojazdów

Zgodnie z art. 23 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych posiadacz pojazdu mechanicznego jest obowiązany zawrzeć umowę obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem posiadanego przez niego pojazdu.

Jak wskazuje Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z 26 lutego 2014 roku (I ACa 1088/13): „Skoro posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem pojazdu szkodę, której następstwem jest między innymi śmierć, to w ramach zawartej umowy ubezpieczenia ubezpieczyciel przejmuje odpowiedzialność sprawcy, taka jest bowiem istota ubezpieczania się od odpowiedzialności cywilnej (art. 9 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, art. 822 kc)”.

Co do zasady umowę ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych zawiera się na okres 12 miesięcy.

Umowę ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych na czas krótszy niż 12 miesięcy, zwaną dalej umową ubezpieczenia krótkoterminowego, można zawrzeć, jeżeli pojazd mechaniczny jest:

1. zarejestrowany na stałe, w przypadkach określonych w ust. 2 (pośrednictwo w kupnie lub sprzedaży pojazdu);
2. zarejestrowany czasowo;
3. zarejestrowany za granicą, jeżeli zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 28 lit. c ustawy o działalności ubezpieczeniowej państwem członkowskim umiejscowienia ryzyka jest Rzeczpospolita Polska;
4. pojazdem wolnobieżnym określonym w art. 2 pkt 10 lit. b;
5. pojazdem historycznym;
6. pojazdem do jazd testowych.

Posiadacz pojazdu jest obowiązany zawrzeć umowę ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych:

1. najpóźniej w dniu rejestracji pojazdu mechanicznego, z wyjątkiem pojazdów historycznych i pojazdów do jazd testowych, ale nie później niż z chwilą wprowadzenia pojazdu do ruchu;
2. najpóźniej w dniu wypełnienia przez podmiot uprawniony, o którym mowa w art. 80s ust. 2 ustawy – Prawo o ruchu drogowym, blankietu profesjonalnego dowodu rejestracyjnego, ale nie później niż z chwilą wprowadzenia pojazdu do ruchu, w odniesieniu do pojazdów do jazd testowych, które nie były uprzednio zarejestrowane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie przepisów art. 73 i art. 74 tej ustawy;
3. przed wprowadzeniem do ruchu pojazdów, o których mowa w art. 2 pkt 10 lit. b, oraz pojazdów historycznych;
4. przed przekroczeniem granicy, w przypadku gdy posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym zarejestrowanym za granicą w państwie innym niż określone na podstawie art. 25 ust. 2 nie posiada ważnej Zielonej Karty lub ubezpieczenia granicznego;
5. przed wprowadzeniem do ruchu pojazdów, o których mowa w art. 2 pkt 10 lit. a, które nie zostały zarejestrowane;
6. przed wprowadzeniem do ruchu pojazdów, o których mowa w art. 2 pkt 10 lit. b, oraz pojazdów historycznych, które nie zostały dopuszczone do ruchu;
7. najpóźniej w dniu ustania odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń w przypadku określonym w art. 28 ust. 3;
8. najpóźniej w dniu rozwiązania się dotychczasowej umowy w przypadkach określonych w art. 27 ust. 6 oraz w art. 31 ust. 1 i 4;
9. najpóźniej w dniu rozwiązania dotychczasowej umowy w związku z jej wypowiedzeniem w przypadku określonym w art. 28 ust. 1;
10. najpóźniej w dniu odstąpienia przez ubezpieczającego od umowy w trybie określonym w art. 40 Ustawy z dnia 30 maja 2014 roku o prawach konsumenta;
11. najpóźniej w dniu rozwiązania umowy ubezpieczenia krótkoterminowego, o której mowa w art. 27 ust. 7, ale nie później niż z chwilą wydania pojazdu nabywcy przez podmiot uprawniony, o którym mowa w art. 80s ust. 2 ustawy – Prawo o ruchu drogowym.

Automatyczne prolongowanie umowy ubezpieczenia OC pojazdu

Zgodnie z art. 28 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, jeżeli posiadacz pojazdu mechanicznego nie później niż na jeden dzień przed upływem okresu 12 miesięcy, na który umowa ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych została zawarta, nie powiadomi na piśmie zakładu ubezpieczeń o jej wypowiedzeniu, uważa się, że została zawarta następna umowa na kolejne 12 miesięcy.

Przykład 1.

Jan Kowalski w okresie od 31 maja 2020 roku do 31 maja 2021 roku posiadał ubezpieczenie OC pojazdu w towarzystwie ubezpieczeniowym A. Postanowił, że kolejna umowę zawrze z innym ubezpieczycielem – B. 25 maja 2021 roku udał się do ubezpieczyciela B w celu zawarcia umowy. Czy powinien powiadomić ubezpieczyciela A o zamiarze zawarcia umowy ubezpieczenia OC pojazdu z ubezpieczycielem B?

Odpowiedź na powyższe pytanie powinna brzmieć twierdząco. Jeżeli Jan Kowalski nie wypowie dotychczasowej umowy ubezpieczenia, to wówczas ubezpieczyciel A prolonguje dotychczasową umowę na kolejny okres, aby zapewnić mu ochronę ubezpieczeniową.

Dlatego też, jeżeli mamy zamiar zmienić towarzystwo ubezpieczeniowe, konieczne jest wypowiedzenie umowy. Jeżeli pojazd ubezpieczamy u agenta ubezpieczeniowego, to zazwyczaj zadaje on pytanie, gdzie do tej pory mieliśmy ubezpieczenie. Wówczas, gdy dochodzi do zmiany towarzystwa ubezpieczeniowego, agent przygotowuje oświadczenie o wypowiedzeniu dotychczasowej umowy. Podpisuje je ubezpieczający. Agent przekazuje oświadczenie do dotychczasowego ubezpieczyciela i wówczas umowa nie ulega prolongowaniu.

Jednakże warto również pamiętać o obowiązku towarzystwa ubezpieczającego do przesłania ubezpieczonemu informacji o zbliżającym się terminie ważności umowy. Powyższy obowiązek wynika z art. 28 ust. 1b ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych: „Nie później niż 14 dni przed upływem okresu 12 miesięcy, na który umowa ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych została zawarta, zakład ubezpieczeń jest obowiązany do wysłania ubezpieczającemu informacji o ubezpieczeniu na kolejny okres ubezpieczenia”.

Informacja, o której mowa w art. 25 ust. 1b ww. ustawy, zawiera w szczególności:

1. określenie wysokości składki ubezpieczeniowej w przypadku, gdy dojdzie do zawarcia następnej umowy ubezpieczenia w trybie ust. 1;
2. pouczenie, że wysokość składki, o której mowa w pkt 1, może ulec zmianie, jeżeli po wysłaniu informacji przez zakład ubezpieczeń wyjdą na jaw okoliczności mające wpływ na wysokość składki oraz wskazanie tych okoliczności;
3. pouczenie o prawie wypowiedzenia dotychczasowej umowy ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych zgodnie z ust. 1 oraz o formie, możliwym sposobie oraz terminie złożenia tego wypowiedzenia;
4. pouczenie o skutkach tego wypowiedzenia oraz o skutkach braku tego wypowiedzenia.

Jeżeli jednak umowa nie zostanie przez ubezpieczającego wypowiedziana, to wówczas może dojść do sytuacji podwójnego ubezpieczenia. Wówczas, jeżeli posiadacz pojazdu mechanicznego w tym samym czasie jest ubezpieczony w dwóch lub więcej zakładach ubezpieczeń, przy czym co najmniej jedna z umów ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych została zawarta w trybie art. 28 ust. 1 (prolongacja umowy), umowa zawarta w tym trybie może zostać przez niego wypowiedziana na piśmie.

Warto przy tym pamiętać, że nawet przy rozwiązaniu umowy prolongowanej ubezpieczający ma obowiązek uiścić składkę na okres, przez który ubezpieczyciel ponosił odpowiedzialność.