Kim jest osoba bezrobotna oraz jakie wyszczególnia się rodzaje bezrobocia?

Bezrobocie jest zjawiskiem społecznym matematycznie mierzalnym. Bezrobociem określa się sytuację, w której na rynku pracy znajduje się nadmiar osób zdolnych do pracy w stosunku do zapotrzebowania na pracowników. Zjawisko to jest kwestią społeczną ze względu na negatywne konsekwencje, jakie ze sobą niesie. Długoterminowy brak zatrudnienia ma bezpośredni wpływ na jakość życia grup społecznych. Jakie rozróżnia się rodzaje bezrobocia? Sprawdź!

Kim jest osoba bezrobotna?

Status bezrobotnego jest przypisywany osobom zdrowym, gotowym do podjęcia pracy w danym zawodzie, które z powodu braku zapotrzebowania na pracowników nie mogą podjąć pracy zarobkowej. Osoby te nie mogą pobierać nauki w szkołach dziennych oraz powinny być zarejestrowane w powiatowym urzędzie pracy – właściwym dla miejsca zameldowania.

Osobą bezrobotną w świetle przepisów prawa jest osoba, która oprócz spełniania ww. warunków jest zarazem pełnoletnia oraz pozostająca w wieku aktywności zawodowej. 

Przyczyny powstawania zjawiska bezrobocia

Podstawową najczęściej wskazywaną przyczyną bezrobocia jest zaburzona proporcja pomiędzy osobami poszukującymi pracy a liczbą wolnych miejsc pracy.

Pozostałymi przyczynami mogą być również: 

• zła organizacja rynku pracy, 
• brak odpowiednich kwalifikacji osób bezrobotnych, 
• kwestie lokalizacyjne – powstawanie nowych miejsc pracy w oddali od terenów zamieszkałych przez wykwalifikowanych pracowników, 
• oferowanie zbyt niskich wynagrodzeń (w stosunku do sumy wypłat różnego rodzaju dodatków socjalnych).

Jakie rozróżnia się rodzaje bezrobocia?

Rodzaje bezrobocia najczęściej dzielone są ze względu na:

• czas ich trwania,
• czynniki je wywołujące oraz konsekwencje, jakie ze sobą niosą.

Ze względu na czas trwania 

• bezrobocie krótkookresowe – dotyczy osób, które pozostają bez zatrudnienia przez okres do 3 miesięcy;
• bezrobocie średniookresowe – dotyczy osób, które pozostają bez zatrudnienia od 3 do 6 miesięcy;
• bezrobocie długookresowe – dotyczy osób, które pozostają bez zatrudnienia od 6 do 12 miesięcy;
• bezrobocie chroniczne – występuje w przypadku, gdy osoba bezrobotna pozostaje bez zatrudnienia ponad rok;
• bezrobocie sezonowe – związane z występowaniem zapotrzebowania na pracowników w danym obszarze tylko przez określoną część roku. Gdy sezon dobiega końca, osoby te pozostają bez pracy przez resztę roku. Długość trwania sezonu najczęściej związana jest z warunkami atmosferycznymi. Obszary branżowe, w których najczęściej można zaobserwować tego typu zjawisko bezrobocia, to turystyka, rolnictwo, sadownictwo.

Ze względu na czynniki je wywołujące oraz konsekwencje, jakie ze sobą niosą 

Według tego kryterium wyróżnić można:

• bezrobocie strukturalne – powstaje w wyniku braku równowagi pomiędzy popytem na pracę a jej podażą. Oznacza to, że ze względu na czynniki gospodarcze dochodzi do zaburzenia równowagi pomiędzy liczbą osób gotowych i chętnych do podjęcia pracy a liczbą dostępnych miejsc pracy w przedsiębiorstwach. Bardzo często podstawą do powstania tego zjawiska są nieadekwatne umiejętności i kwalifikacje osób bezrobotnych w stosunku do zapotrzebowania pracodawców. Rodzaje bezrobocia, takie jak bezrobocie strukturalne czy technologiczne mają charakter stały;
• bezrobocie koniunkturalne (cykliczne) – ma ono charakter zmienny. Ten rodzaj bezrobocia jest zależny od cykli gospodarczych, które dzielą się na następujące fazy:
• rozkwit (niskie bezrobocie),
• kryzys (wzrost bezrobocia),
• depresja  (wysokie bezrobocie),
• ożywienie (spadek bezrobocia);
• bezrobocie technologiczne – zazwyczaj ma ono charakter stały, często porównywane jest do bezrobocia strukturalnego pod względem skutków, jakie ze sobą niosą. Ogólne działania modernizujące oraz zmiany technologiczne mają wpływ na zwiększanie się liczby osób bezrobotnych nieposiadających odpowiednich kwalifikacji w stosunku do zapotrzebowania rynku pracy. Jednym ze skutków modernizacji np. produkcji, która często prowadzi do automatyzacji pracy, jest ograniczanie liczby miejsc pracy – w takim przypadku nawet zmiana kwalifikacji bezrobotnych nie poprawi powiększającego się kryzysu;
• bezrobocie frykcyjne – jest to zjawisko mające charakter przejściowy i zmienny. Wynika ono z przyczyn naturalnych, takich jak zmiana oczekiwań pracownika wobec pracy czy pracodawców, miejsca zamieszkania czy kwalifikacji. Rodzaje bezrobocia takie jak bezrobocie frykcyjne czy naturalne uznawane są czasem wręcz za zjawiska pozytywne;
• bezrobocie naturalne – jest to rodzaj bezrobocia występujący zawsze, niezależnie od fazy cyklu koniunkturalnego, trwającego bądź nie sezonu czy dostępności miejsc pracy w przedsiębiorstwach. Badania psychologiczne potwierdzają, że zawsze w danym społeczeństwie znajdzie się grupa ludzi niechętna do podjęcia pracy zarobkowej.

Rodzaje bezrobocia – alternatywny podział

Wyżej wymienione rodzaje bezrobocia można podzielić na grupy:

• bezrobocia przymusowego – w którym to przypadku występuje grupa ludzi chętnych i gotowych do podjęcia się pracy zarobkowej, jednak z różnych przyczyn przez dłuższy czas nie są oni wstanie znaleźć miejsca pracy; 
• bezrobocia dobrowolnego – w tym przypadku mowa o osobach zdolnych do pracy, jednak niechętnych do jej podjęcia. Wpływ na tego typu zjawisko mogą mieć różne czynniki, m.in.: dobrze rozwinięty system pomocy socjalnej zapewniający bezrobotnym wypłaty zasiłków, których wartość niebezpiecznie zbliża się do kwoty minimalnego wynagrodzenia chorobowego. Do tej grupy osób zaliczane są również osoby pracujące „na czarno” – bez umów, ale z wypłatą wynagrodzenia. Grupę osób bezrobotnych z wyboru często zasilają kobiety, matki, które ze względu na chęć kontynuowania opieki nad dziećmi rezygnują z podjęcia się pracy zarobkowej.

Rodzaje bezrobocia dzieli się również na bezrobocie jawne i ukryte:

• bezrobocie jawne określa procent osób będących w wieku aktywności zawodowej pozostających bez pracy, zarejestrowanych jako osoby bezrobotne w urzędach pracy. Ten typ bezrobocia nigdy nie określa rzeczywistego wymiaru skali tego zjawiska;
• bezrobocie ukryte jest naturalnym przeciwieństwem bezrobocia jawnego. Odnosi się do tej samej grupy – czyli do osób pełnoletnich pozostających w wieku aktywności zawodowej niepodejmujących się pracy, ale jednocześnie nieposiadających oficjalnego statusu osoby bezrobotnej nadawanej przez urząd pracy.

Jak państwa świata radzą sobie z tymi zjawiskami? Niezależnie od tego, jaki rodzaj bezrobocia dotyka daną grupę społeczną, działaniami zawsze pozytywnie wpływającymi na ograniczanie tego zjawiska są np. prace inwestycyjne, prace publiczne, tworzenie ośrodków pomocy zawodowej, obniżanie podatków czy rozwój opieki socjalnej.