Jakie można wymienić formy aktywizacji osób bezrobotnych?

Od początku 2022 roku stopa bezrobocia w Polsce utrzymuje się na stałym poziomie wynoszącym 5,5%. Jest to bardzo niski poziom, patrząc na to, jak kształtowało się ono we wcześniejszych latach, kiedy potrafiło wynosić 20,6%, jak miało to miejsce w 2003 i 2004 roku. Mimo znacznego zmniejszenia się liczby osób bezrobotnych nadal mogą oni korzystać z oferowanych im różnych instrumentów mających na celu ich aktywizację zawodową. Poznaj wszystkie formy aktywizacji osób bezrobotnych.

Formy aktywizacji osób bezrobotnych na rynku pracy

Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy przewiduje następujące formy wsparcia aktywizacji osób bezrobotnych: 

1. staż i przygotowanie zawodowe w miejscu pracy,
2. prace interwencyjne,
3. dodatek aktywizacyjny, 
4. prace społecznie użyteczne,
5. wsparcie na rozpoczęcie działalności gospodarczej, 
6. pożyczki szkoleniowe, 
7. roboty publiczne, 
8. stypendia w okresie kontynuowania nauki,
9. szkolenia, 
10. zwrot kosztów przejazdu i zakwaterowania.

Staż i przygotowanie zawodowe w miejscu pracy

Staż to forma aktywizacji młodych bezrobotnych do 25. roku życia oraz bezrobotnych absolwentów szkół wyższych, którzy nie ukończyli 27. roku życia, która służy nabywaniu przez bezrobotnego umiejętności praktycznych do wykonywania pracy przez wykonywanie zadań w miejscu pracy bez nawiązania stosunku pracy z pracodawcą.

Przygotowanie zawodowe to forma aktywizacji osób bezrobotnych długotrwale, bezrobotnych bez kwalifikacji zawodowych, bezrobotnych powyżej 50. roku życia, bezrobotnych wychowujących samotnie co najmniej jedno dziecko do 7. roku życia oraz bezrobotnych będących osobami niepełnosprawnymi, którego celem jest zdobywanie przez tych bezrobotnych nowych kwalifikacji lub umiejętności zawodowych poprzez praktyczne wykonywanie zadań zawodowych na stanowisku pracy według ustalonego programu uzgodnionego pomiędzy starostą, pracodawcą i bezrobotnym.

Prace interwencyjne

Prace interwencyjne to forma aktywizacji bezrobotnych realizowana przez powiatowe urzędy pracy w razie braku propozycji odpowiedniego zatrudnienia.

Prace te polegają na tym, że pracodawcy zatrudniają bezrobotnych będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy, tj. bezrobotnych do 25. roku życia, bezrobotnych długotrwale lub kobiety, które nie podjęły zatrudnienia po urodzeniu dziecka, bezrobotnych powyżej 50. roku życia, bezrobotnych bez kwalifikacji zawodowych, bez doświadczenia zawodowego lub bez wykształcenia średniego, bezrobotnych samotnie wychowujących co najmniej jedno dziecko do 18. roku życia, bezrobotnych, którzy po odbyciu kary pozbawienia wolności nie podjęli zatrudnienia, bezrobotnych niepełnosprawnych w zamian za uzyskiwaną z urzędu pracy refundację części kosztów wynagrodzenia oraz składki na ubezpieczenia społeczne określonych w umowie zawartej z powiatowym urzędem pracy.

Dodatek aktywizacyjny

Dodatek aktywizacyjny otrzymać może osoba bezrobotna, która złoży do urzędu pracy wniosek o jego przyznanie, będąc zarejestrowaną w urzędzie pracy, mając prawo do zasiłku oraz która podjęła zatrudnienie w wyniku skierowania przez urząd w niepełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym w danym zawodzie lub służbie i która otrzymuje wynagrodzenie niższe od minimalnego wynagrodzenia za pracę lub osoba, która podjęła zatrudnienie z własnej inicjatywy lub inną pracę zarobkową.

Prace społecznie użyteczne

Prace społecznie użyteczne polegają na tym, że starosta na wniosek gminy może skierować bezrobotnego bez prawa do zasiłku korzystającego ze świadczeń z pomocy społecznej do wykonywania prac społecznie użytecznych na terenie gminy, w której bezrobotny zamieszkuje lub przebywa, w wymiarze do 10 godzin w tygodniu.

Brak jest ograniczenia czasowego dla realizacji tej formy aktywizacji.

Osoba wykonująca prace społecznie użyteczne jest objęta ubezpieczeniem zdrowotnym oraz ubezpieczeniem wypadkowym.

Odmowa podjęcia takiej pracy oznacza utratę statusu bezrobotnego.

Wsparcie na rozpoczęcie działalności gospodarczej

Osoby bezrobotne chcące rozpocząć prowadzenie działalności gospodarczej mogą otrzymać jednorazowo środki z Funduszu Pracy na podjęcie działalności gospodarczej, w tym na pokrycie kosztów pomocy prawnej, konsultacji i doradztwa związanych z podjęciem tej działalności, w wysokości określonej w umowie zawieranej z urzędem pracy.

Pożyczki szkoleniowe 

Osoby bezrobotne mogą ubiegać się o udzielenie pożyczki szkoleniowej ze środków Funduszu Pracy. Pożyczka ta udzielana jest w celu umożliwienia podjęcia zatrudnienia wymagającego szczególnych kwalifikacji, a jej wysokość nie może przekraczać 4-krotności przeciętnego wynagrodzenia obowiązującego w dniu podpisania umowy.

Roboty publiczne 

Gminy, organizacje pozarządowe statutowo zajmujące się problematyką: ochrony środowiska, kultury, oświaty, sportu i turystyki, opieki zdrowotnej, bezrobocia oraz pomocy społecznej, mogą organizować roboty publiczne.

Podmioty te mogą przy tym ubiegać się o zatrudnienie bezrobotnych przy pełnym wymiarze czasu pracy w okresie do 6 miesięcy w ramach realizowanych na terenie gminy lub województwa inwestycji infrastrukturalnych oraz innych zadań inwestycyjnych finansowanych lub dofinansowywanych ze środków budżetu państwa, samorządu terytorialnego, funduszy celowych lub środków instytucji, organizacji oraz zadań związanych z opieką społeczną i obsługą bezrobocia.

Do robót publicznych w pełnym wymiarze czasu pracy kwalifikowani są wyłącznie:

1. bezrobotni długotrwale; 
2. bezrobotne kobiety, które nie podjęły zatrudnienia po urodzeniu dziecka; 
3. bezrobotni powyżej 50. roku życia; 
4.  bezrobotni bez kwalifikacji zawodowych; 
5. bezrobotni bez doświadczenia zawodowego; 
6. bezrobotni bez wykształcenia średniego;
7. bezrobotni samotnie wychowujący co najmniej jedno dziecko do 18. roku życia; 
8. bezrobotni, którzy po odbyciu kary pozbawienia wolności nie podjęli zatrudnienia;
9. bezrobotni niepełnosprawni.

Urząd pracy może skierować do wykonywania przez okres do 6 miesięcy pracy niezwiązanej z wyuczonym zawodem w wymiarze nieprzekraczającym połowy wymiaru czasu pracy na zasadach robót publicznych bezrobotnych do 25. roku życia, bezrobotnych długotrwale lub kobiety, które nie podjęły zatrudnienia po urodzeniu dziecka.

Stypendia w okresie kontynuowania nauki

Bezrobotni w wieku do 25. roku życia nieposiadający kwalifikacji zawodowych mogą otrzymać stypendia na naukę w szkołach.

Warunkiem otrzymania stypendium jest nieprzekroczenie dochodu na osobę w rodzinie w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej uprawniającego do świadczeń z pomocy społecznej.

Bezrobotny otrzyma stypendium przez okres 12 miesięcy od dnia rozpoczęcia nauki, z zastrzeżeniem, że jego wypłata może zostać przedłużona do ukończenia nauki zgodnie z programem nauczania.

Wysokość stypendium wynosi 50% kwoty zasiłku dla bezrobotnych. Stypendium przysługuje również za okres choroby i macierzyństwa poświadczone zaświadczeniem lekarskim oraz za okres wakacji.

Szkolenia

Szkolenia dla bezrobotnych finansowane są z Funduszu Pracy. Ich organizatorem jest starosta.

Starosta na wniosek bezrobotnego może sfinansować ze środków Funduszu Pracy, do wysokości 50% przeciętnego wynagrodzenia, koszty egzaminów umożliwiających uzyskanie świadectw, dyplomów, zaświadczeń, określonych uprawnień zawodowych lub tytułów zawodowych oraz koszty uzyskania licencji niezbędnych do wykonywania danego zawodu.

Czas trwania szkolenia organizowanego przez powiatowy urząd pracy co do zasady wynosi 6 miesięcy, a w przypadkach uzasadnionych programem szkolenia może wynosić do 12 miesięcy. Bezrobotni, którzy nie mają żadnych kwalifikacji zawodowych, mogą brać udział w szkoleniach, które łącznie mogą trwać aż do 24 miesięcy.

Osobom bezrobotnym w okresie szkolenia przysługuje dodatek szkoleniowy w wysokości 20% zasiłku, a młodzieży do 25. roku życia w okresie szkolenia przysługuje stypendium w wysokości 40% kwoty zasiłku.

Bezrobotni, którzy uczestniczą w szkoleniu, mogą dodatkowo otrzymać:

• zwrot kosztów przejazdu; 
• zwrot kosztów zakwaterowania i wyżywienia, jeżeli szkolenie odbywa się w miejscowości innej niż miejsce zameldowania uczestnika szkolenia; 
• zwrot kosztów egzaminów umożliwiających uzyskanie świadectw, dyplomów, zaświadczeń, określonych uprawnień zawodowych lub tytułów zawodowych oraz kosztów uzyskania licencji niezbędnych do wykonywania zawodu  do wysokości 50% przeciętnego wynagrodzenia;
•  zwrot kosztów studiów podyplomowych do wysokości 75% ich kosztu.

Koszty szkolenia nie mogą przekroczyć 10-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę na jedną osobę w okresie ostatnich 3 lat.

Zwrot kosztów przejazdu i zakwaterowania

Bezrobotny może także otrzymać zwrot kosztów przejazdu do miejsca pracy, odbywania u pracodawcy stażu, przygotowania zawodowego w miejscu pracy, szkolenia lub odbywania zajęć z zakresu poradnictwa zawodowego. O przyznaniu zwrotu kosztów przejazdu decyduje starosta.

Zwrot kosztów zakwaterowania otrzyma bezrobotny, który podjął pracę, staż, przygotowanie zawodowe w miejscu pracy, szkolenie lub zajęcia z zakresu poradnictwa zawodowego poza miejscem zamieszkania na podstawie skierowania urzędu pracy, którego czas dojazdu i powrotu do miejsca stałego zamieszkania wynosi łącznie ponad 3 godziny dziennie, mieszkającego w hotelu lub wynajętym mieszkaniu w miejscowości lub w pobliżu miejscowości, w której realizuje daną formę aktywizacji oraz który uzyskuje wynagrodzenie w wysokości nieprzekraczającej 200% minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w miesiącu, za który jest dokonywany zwrot kosztów zakwaterowania.

Jak widać, bezrobotni mają wiele możliwości dotyczących ich aktywizacji zawodowej, jednak wybór odpowiedniej zawsze zależeć będzie od sytuacji danego bezrobotnego.