Zasiłki dla bezrobotnych

Widmo nadciągającego kryzysu ekonomicznego oraz niestabilna sytuacja międzynarodowa wyraźnie wpływają na zainteresowanie pracowników należnościami, na które można liczyć ze strony państwa w przypadku utraty stałego zatrudnienia. Podstawowym świadczeniem, jakie wchodzi w rachubę w tym zakresie, są oczywiście zasiłki dla bezrobotnych. Kto może je uzyskać, jaki jest okres wypłaty oraz ile można otrzymać – odpowiadamy poniżej.

Zasiłki dla bezrobotnych – podstawa prawna 

Uprawnienia bezrobotnych w zakresie nabywania prawa do zasiłku dla bezrobotnych oraz jego wypłaty (w tym długość okresu zasiłkowego) zostały unormowane w przepisach Ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, zwanej dalej ustawą o promocji zatrudnienia.

Prawo do zasiłku dla bezrobotnych

Zgodnie z art. 71 ust. 1 ustawy o promocji zatrudnienia prawo do zasiłku przysługuje bezrobotnemu za każdy dzień kalendarzowy od dnia zarejestrowania się we właściwym powiatowym urzędzie pracy (PUP), jeżeli:

1. nie ma dla niego propozycji odpowiedniej pracy, propozycji stażu, przygotowania zawodowego dorosłych, szkolenia, prac interwencyjnych lub robót publicznych oraz
2. w okresie 18 miesięcy bezpośrednio poprzedzających dzień zarejestrowania, łącznie przez okres co najmniej 365 dni:
• był zatrudniony i osiągał wynagrodzenie w kwocie co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę, od którego istnieje obowiązek opłacania składki na Fundusz Pracy (FP), z określonymi zastrzeżeniami; w okresie tym nie uwzględnia się urlopów bezpłatnych trwających łącznie dłużej niż 30 dni,
• wykonywał pracę na podstawie umowy o pracę nakładczą i osiągał z tego tytułu dochód w wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę,
• świadczył usługi na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do których zgodnie z przepisami Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku – Kodeks cywilny stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo współpracował przy wykonywaniu tych umów, przy czym podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i FP stanowiła kwota co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę w przeliczeniu na okres pełnego miesiąca,
• opłacał składki na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności lub współpracy, przy czym podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i FP stanowiła kwota co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę,
• wykonywał pracę w okresie tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności, przy czym podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i FP stanowiła kwota co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę,
• wykonywał pracę w rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych lub spółdzielni usług rolniczych, będąc członkiem tej spółdzielni, przy czym podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i FP stanowiła kwota co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę,
• opłacał składkę na FP w związku z zatrudnieniem lub wykonywaniem innej pracy zarobkowej za granicą u pracodawcy zagranicznego w państwie nienależącym do Unii Europejskiej (UE), państwie Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) nienależącym do UE oraz państwie niebędącym stroną umowy o EOG, korzystającym ze swobody przepływu osób na podstawie umów zawartych przez te państwa ze Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi, w wysokości 9,75% przeciętnego wynagrodzenia za każdy miesiąc zatrudnienia,
• był zatrudniony za granicą i przybył do Rzeczypospolitej Polskiej jako repatriant,
• był zatrudniony, pełnił służbę lub wykonywał inną pracę zarobkową i osiągał wynagrodzenie lub dochód, od którego istnieje obowiązek opłacania składki na FP.  

Warto dodać, że do 365 dni zatrudnienia lub opłacania składek na FP, o których mowa powyżej w pkt 2, zalicza się także okresy:

1. zasadniczej służby wojskowej, przeszkolenia wojskowego, służby przygotowawczej, służby kandydackiej, kontraktowej zawodowej służby wojskowej, ćwiczeń wojskowych, okresowej służby wojskowej, terytorialnej służby wojskowej pełnionej rotacyjnie lub służby wojskowej pełnionej w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny oraz zasadniczej służby w obronie cywilnej i służby zastępczej, a także służby w charakterze funkcjonariusza, o którym mowa w Ustawie z dnia 18 lutego 1994 roku o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin;
2. urlopu wychowawczego udzielonego na podstawie odrębnych przepisów;
3. pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy lub służby wskazanej w pkt 1, renty szkoleniowej oraz przypadające po ustaniu zatrudnienia, wykonywania innej pracy zarobkowej albo zaprzestaniu prowadzenia pozarolniczej działalności okresy pobierania zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego lub świadczenia rehabilitacyjnego, jeżeli podstawę wymiaru tych zasiłków i świadczenia, z uwzględnieniem kwoty składek na ubezpieczenia społeczne, stanowiła kwota wynosząca co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę;
4. niewymienione w art. 71 ust. 1 pkt 2 ustawy o promocji zatrudnienia, za które były opłacane składki na ubezpieczenia społeczne i FP, jeżeli podstawę wymiaru składek stanowiła kwota wynosząca co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę;
5. za które przyznano odszkodowanie z tytułu niezgodnego z przepisami rozwiązania przez pracodawcę stosunku pracy lub stosunku służbowego, oraz okres, za który zostało wypłacone pracownikowi odszkodowanie z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę;
6. świadczenia usług na podstawie umowy uaktywniającej, o której mowa w art. 50 Ustawy z dnia 4 lutego 2011 roku o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3;
7. pobierania renty rodzinnej, w przypadku gdy nastąpił zbieg prawa do tej renty z prawem do renty z tytułu niezdolności do pracy i wybrano pobieranie renty rodzinnej;
8. sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem przez osoby, o których mowa w art. 6a ust. 1 Ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych;
9. pobierania świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych, lub zasiłku dla opiekuna na podstawie przepisów o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów, jeżeli utrata prawa do nich była spowodowana śmiercią osoby, nad którą opieka była sprawowana;
10. zatrudnienia z wynagrodzeniem poniżej minimalnego wynagrodzenia za pracę miesięcznie w przypadku osób, którym na podstawie art. 15g Ustawy z dnia 2 marca 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych zmniejszono wymiar czasu pracy skutkujący obniżeniem wysokości wynagrodzenia poniżej minimalnego wynagrodzenia za pracę, jeżeli przed wskazanym obniżeniem wymiaru czasu pracy osiągały miesięcznie wynagrodzenie w kwocie co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę. 

Prawo do zasiłku przysługuje ponadto bezrobotnym zwolnionym z zasadniczej służby wojskowej lub okresowej służby wojskowej, jeżeli okres jej odbywania wynosił co najmniej 240 dni i przypadał w okresie 18 miesięcy poprzedzających dzień zarejestrowania się w PUP.

Okresy pobierania zasiłku dla bezrobotnych

Przepisy ustawy o promocji zatrudnienia różnicują okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych w zależności od wysokości stopy bezrobocia odnotowanej na danym obszarze na koniec czerwca roku poprzedzającego dzień nabycia prawa do tego zasiłku. Oznacza to więc, że okres pobierania wspomnianego zasiłku wynosi:  

1. 180 dni – dla bezrobotnych zamieszkałych w okresie pobierania zasiłku na obszarze powiatu, jeżeli stopa bezrobocia na tym obszarze 30 czerwca roku poprzedzającego dzień nabycia prawa do zasiłku nie przekraczała 150% przeciętnej stopy bezrobocia w kraju;
2. 365 dni – dla bezrobotnych:
• zamieszkałych w okresie pobierania zasiłku na obszarze powiatu, jeżeli stopa bezrobocia na tym obszarze 30 czerwca roku poprzedzającego dzień nabycia prawa do zasiłku przekraczała 150% przeciętnej stopy bezrobocia w kraju lub
• powyżej 50. roku życia oraz posiadających jednocześnie co najmniej 20-letni okres uprawniający do zasiłku, lub
• którzy mają na utrzymaniu co najmniej jedno dziecko w wieku do lat 15, a małżonek bezrobotnego jest także bezrobotny i utracił prawo do zasiłku z powodu upływu okresu jego pobierania po dniu nabycia prawa do zasiłku przez tego bezrobotnego, lub
• samotnie wychowujących co najmniej jedno dziecko w wieku do lat 15. 

W przypadku urodzenia dziecka przez kobietę pobierającą zasiłek w okresie zasiłkowym lub w ciągu miesiąca po jego zakończeniu, okres ten ulega przedłużeniu o czas, przez który przysługiwałby jej – zgodnie z odrębnymi przepisami – zasiłek macierzyński.

Okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych ulega skróceniu o czas zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych, robót publicznych oraz odbywania stażu, szkolenia lub przygotowania zawodowego dorosłych przypadających na przedział czasu, w którym przysługiwałby zasiłek, oraz o okresy nieprzysługiwania zasiłku wskazane w art. 75 ust. 1–3 ustawy o promocji zatrudnienia.

Wysokość zasiłku dla bezrobotnych

Wysokość zasiłku dla bezrobotnych została zróżnicowana również pod kątem okresu pobierania.

Bezrobotnemu, którego okres uprawniający do zasiłku wynosi mniej niż 5 lat, przysługuje zasiłek w wysokości 80%, z kolei w odniesieniu do bezrobotnego posiadającego 20-letni okres uprawniający do zasiłku kwota świadczenia to 120%.

Zgodnie z art. 72 ust. 6 ustawy o promocji zatrudnienia zasiłki dla bezrobotnych podlegają waloryzacji z 1 czerwca o średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w poprzednim roku. Waloryzacji się jednak nie przeprowadza, jeżeli średnioroczny poziom cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem nie zmienił się lub uległ zmniejszeniu.

Wysokość zasiłku w 2023 r:

Zasiłki dla bezrobotnych – najnowsze zmiany. Podsumowanie

Brak stabilności gospodarczej jest negatywnym czynnikiem, jeśli chodzi o wpływ na rynek pracy. Pracownicy powinni się liczyć z tym, że mogą stracić zatrudnienie praktycznie z dnia na dzień. W takim przypadku, przy spełnieniu ustawowych warunków, osoba bezrobotna ma prawo do zasiłku. Ustawa o promocji zatrudnienia szczegółowo reguluje zasady przyznawania zasiłku dla bezrobotnych oraz okres jego wypłaty. Kwoty omawianych  zasiłków podlegają waloryzacji 1 czerwca danego roku i są ogłaszane w drodze obwieszczenia przez ministra właściwego do spraw pracy.