Świadczenie wspierające - jakie są etapy ubiegania się o nie?

Na skróty

Od 1 stycznia 2024 roku w życie weszły rozwiązania dotyczące przyznawania świadczenia wspierającego dla osób z niepełnosprawnościami, które ukończyły 18. rok życia. Ma ono służyć częściowemu pokryciu wydatków związanych z zaspokojeniem szczególnych potrzeb życiowych osób z niepełnosprawnościami. Świadczenie wspierające wprowadzane jest etapami, o czym będzie mowa w dalszej części tego tekstu.

Uprawnieni do świadczenia wspierającego

Świadczenie wspierające otrzyma osoba spełniająca następujące kryteria:

mająca ukończone 18 lat;
będąca obywatelem Polski albo Unii Europejskiej (UE) lub Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA), jeśli nie przebywa w Polsce, i mająca dostęp do rynku pracy;
mieszkająca w Polsce;
mająca decyzję wojewódzkiego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności, w której poziom potrzeby wsparcia został ustalony na poziomie punktów uprawniającym do świadczenia.

Etapy ubiegania się o świadczenie wspierające

Wprowadzone świadczenie wspierające będzie wypłacane etapami według następującego harmonogramu.

W pierwszym etapie od 1 stycznia 2024 roku świadczenie wspierające dostępne będzie dla osób z niepełnosprawnościami z najwyższymi poziomami potrzeby wsparcia określonymi w przedziale od 87 do 100 punktów.

Kolejny II etap przyznawania świadczenia wspierającego rozpocznie się od 1 stycznia 2025 roku, ponieważ wówczas świadczenie wspierające będzie dostępne także dla osób z niepełnosprawnościami z potrzebami wsparcia na poziomie od 78 do 86 punktów.

Ostatni III etap rozpocznie się od 1 stycznia 2026 roku, kiedy świadczenie wspierające będzie dostępne także dla osób z niepełnosprawnościami z pozostałymi uprawniającymi poziomami potrzeby wsparcia wynoszącymi od 70 do 77 punktów.

Przy czym przewidziano wyjątek od tych zasad, ponieważ osoba wymagająca opieki, na którą przyznano na podstawie przepisów dotychczasowych prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego albo zasiłku dla opiekuna, lub osoba, na którą przyznano prawo do świadczenia pielęgnacyjnego na podstawie nowego, obowiązującego od 1 stycznia 2024 roku brzmienia ustawy o świadczeniach rodzinnych będzie mogła otrzymać świadczenie wspierające od 1 stycznia 2024 roku, nawet jeśli w decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia potrzebę tę określono na poziomie niższym niż 87 punktów w skali potrzeby wsparcia.

Zobacz też

Przykład 1.

Czy pani Ilona otrzyma świadczenie wspierające, jeśli poziom potrzeby wsparcia w decyzji wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności w jej przypadku ustalono na poziomie 75%, a wcześniej ani obecnie nie miała ustalonego prawa do innych świadczeń?

W tym przypadku pani Ilona będzie mogła wystąpić o świadczenie wspierające dopiero w 2026 roku.

Wysokość świadczenia wspierającego

Wysokość świadczenia wspierającego uzależniona jest od poziomu potrzeby wsparcia.

Potrzeba wsparcia definiowana jest jako następstwo braku lub utraty autonomii fizycznej, psychicznej, intelektualnej lub sensorycznej. Ustalając potrzebę wsparcia, bierze się pod uwagę, adekwatnie do wieku oraz niepełnosprawności fizycznej, psychicznej, intelektualnej lub sensorycznej, zdolność osoby do samodzielnego wykonywania określonych czynności, związanych z obszarami codziennego funkcjonowania oraz rodzaj wymaganego wsparcia, z uwzględnieniem czasu niezbędnego do jej wykonania oraz konieczności wsparcia przez inną osobę lub technologię wspomagającą, mającą na celu zapewnienie zwiększenia lub utrzymania niezależności osoby z niepełnosprawnością.

Świadczenie wspierające wynosi:

220% renty socjalnej, gdy poziom potrzeby wsparcia w decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia określono na poziomie od 95 do 100 punktów w skali potrzeby wsparcia;
180% renty socjalnej, gdy poziom potrzeby wsparcia w decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia określono na poziomie od 90 do 94 punktów w skali potrzeby wsparcia;
120% renty socjalnej, gdy poziom potrzeby wsparcia w decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia określono na poziomie od 85 do 89 punktów w skali potrzeby wsparcia;
80% renty socjalnej, gdy poziom potrzeby wsparcia w decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia określono na poziomie od 80 do 84 punktów w skali potrzeby wsparcia;
60% renty socjalnej, gdy poziom potrzeby wsparcia w decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia określono na poziomie od 75 do 79 punktów w skali potrzeby wsparcia;
40% renty socjalnej, gdy poziom potrzeby wsparcia w decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia określono na poziomie od 70 do 74 punktów w skali potrzeby wsparcia.

Od 1 marca 2024 roku renta socjalna wynosi 1780,96 zł brutto, czyli 1620,67 zł netto.

Przykład 2.

Jaką wysokość świadczenia wspierającego otrzyma w maju 2024 roku pan Bogdan, który ma ustaloną potrzebę wsparcia na poziomie 90 punktów? Pan Bogdan jest uprawniony do świadczenia wspierającego wynoszącego 180% renty socjalnej, a zatem kwota należnego mu świadczenia wspierającego w maju 2024 roku wyniesie 3205,72 zł brutto.

Pobieranie świadczenia wspierającego nie jest uzależnione od tego, czy osoba z niepełnosprawnością osiąga dochody, a także czy jest aktywna zawodowo.

Przykład 3.

Czy pani Maria, która jest osobą aktywną zawodowo pracującą na pół etatu, ma prawo do uzyskania świadczenia wspierającego, jeśli ma określoną potrzebę wsparcia na poziomie 88 punktów?

Pani Maria, choć osiąga dochody, może ubiegać się o świadczenie wspierające, ponieważ fakt zarobkowania nie pozbawia jej prawa korzystania z tego rodzaju pomocy wsparcia oferowanej osobom z niepełnosprawnościami.

Postępowanie w sprawie przyznania świadczenia wspierającego

Postępowanie w sprawie przyznania świadczenia wspierającego prowadzi Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Instytucja ta w ramach wykonywanych zadań wypłaca świadczenie wspierające. Wniosek o przyznanie świadczenia wspierającego należy złożyć po uzyskaniu decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia.

Decyzję ustalającą poziom potrzeby wsparcia wydaje wojewódzki zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności. Zespół ten ustala poziom potrzeby wsparcia na podstawie obserwacji, wywiadu bezpośredniego oraz oceny funkcjonowania osoby ubiegającej się o ustalenie poziomu potrzeby wsparcia przy zastosowaniu formularza w zakresie ustalania poziomu potrzeby wsparcia dla osób zaliczonych do stopnia niepełnosprawności, a także na podstawie informacji wskazanych w kwestionariuszu samooceny trudności w zakresie wykonywania czynności związanych z funkcjonowaniem.

Potrzebę wsparcia ustala się osobom:

zakwalifikowanym przez organy orzekające do jednego z trzech stopni niepełnosprawności;
posiadającym orzeczenie lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych traktowane na równi z odpowiednim orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności;
które przed dniem wejścia w życie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych zostały zaliczone do jednej z grup inwalidów, jeżeli przed tą datą orzeczenie o zaliczeniu do jednej z grup inwalidów nie utraciło mocy.

Potrzebę wsparcia ustala się przez ocenę osoby w następujących obszarach: zmiany pozycji ciała; poruszania się w znanym środowisku; poruszania się w nieznanym środowisku; sięganie, chwytanie i manipulowanie przedmiotami użytkowymi; przemieszczanie się środkami transportu; klasyfikacja docierających bodźców; przekazywanie informacji innym osobom; prowadzenie rozmowy; opanowanie nowej umiejętności praktycznej; koncentrowanie się na czynności; korzystanie z urządzeń i technologii informacyjno-komunikacyjnych; mycie i osuszanie całego ciała; mycie i osuszanie rąk i twarzy; pielęgnowanie poszczególnych części ciała; troska o własne zdrowie; korzystanie z toalety; ubieranie się; jedzenie i picie; stosowanie zalecanych środków terapeutycznych; realizowanie wyborów i decyzji; pozostawanie w domu samemu; nawiązywanie kontaktów; kontrolowanie własnych zachowań i emocji; utrzymywanie kontaktów z bliskimi; tworzenie bliskich relacji z innymi osobami; kupowanie artykułów codziennej potrzeby; przygotowywanie posiłków; dbanie o dom, ubrania i obuwie; dokonywanie transakcji finansowych; rekreacja i organizacja czasu wolnego; załatwianie spraw urzędowych; realizowanie dziennego rozkładu zajęć – polegające na zdolności do podejmowaniu działań związanych z planowaniem, ustalaniem i spełnianiem czynności wynikających z codziennego rozkładu zajęć i obowiązków.

Wniosek o świadczenie wspierające można złożyć do ZUS-u wyłącznie w formie elektronicznej, za pomocą:

platformy PUE ZUS,
portalu Emp@tia,
bankowości elektronicznej.

Wniosek o ustalenie prawa do świadczenia wspierającego można złożyć nie wcześniej niż w miesiącu, w którym decyzja ustalająca poziom potrzeby wsparcia stała się ostateczna.

We wniosku o przyznanie świadczenia wspierającego wskazuje się:

dane uprawnionego do świadczenia, a w przypadku gdy nie jest on wnioskodawcą, również dane wnioskodawcy obejmujące: imię, nazwisko, nazwisko rodowe, datę urodzenia, adres miejsca zamieszkania, obywatelstwo, płeć, numer PESEL, a w przypadku gdy nie nadano numeru PESEL – numer i serię dokumentu potwierdzającego tożsamość, adres poczty elektronicznej, numer telefonu, numer rachunku płatniczego w kraju lub numer wydanego w kraju instrumentu płatniczego w rozumieniu Ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 roku o usługach płatniczych;
oznaczenie decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia, obejmujące w szczególności numer decyzji.

Kiedy świadczenie wspierające się nie należy?

Świadczenie wspierające nie będzie przyznane w następujących sytuacjach:

kiedy uprawniony został umieszczony w domu pomocy społecznej, w rodzinnym domu pomocy, zakładzie opiekuńczo-leczniczym, zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym, placówce zapewniającej całodobową opiekę osobom z niepełnosprawnościami, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku, o której mowa w przepisach o pomocy społecznej, zakładzie karnym, zakładzie poprawczym, areszcie śledczym albo schronisku dla nieletnich;
kiedy uprawniony ma prawo za granicą do świadczenia o podobnym charakterze, do świadczenia wspierającego, chyba że dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej;
gdy inna osoba jest uprawniona za granicą do świadczenia na pokrycie wydatków związanych z opieką nad uprawnionym, chyba że dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.

Forma przyznania świadczenia wspierającego

Przyznanie przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych świadczenia wspierającego nie wymaga wydania decyzji.

W sprawach odmowy przyznania świadczenia wspierającego, uchylenia lub zmiany prawa do świadczenia wspierającego oraz nienależnie pobranego świadczenia wspierającego Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydaje decyzję.

Podsumowując, w zależności od ustalenia poziomu wsparcia wyróżniamy 3 etapy pozwalające wystąpić z wnioskiem o przyznanie świadczenia wspierającego dla kolejnych grup uprawnionych. Jednak w każdym wypadku konieczne jest najpierw ustalenie poziomu potrzeby wsparcia, a następnie złożenie wniosku o świadczenie wspierające.