Zastrzeżenie numeru PESEL - jak to zrobić?

Dzięki niedawnym zmianom prawnym Polacy zyskali możliwość zastrzeżenia własnego numeru PESEL. Czym jest zastrzeżenie numeru PESEL? Do czego jest to potrzebne i w jaki sposób prawidłowo przejść przez całą procedurę zastrzeżenia? Wyjaśniamy w naszym artykule.

Do czego służy numer PESEL?

Numer PESEL jest indywidualnym oznaczeniem przypisanym co do zasady tylko obywatelom Polski. Jest to specjalny symbol numeryczny składający się z 11 cyfr wskazujących na datę urodzenia, numer porządkowy, oznaczenie płci oraz liczbę kontrolną. Dzięki numerowi PESEL możliwa jest identyfikacja danej osoby w systemie, tj. ustalenie jej danych osobowych, które przydają się choćby podczas załatwiania spraw urzędowych lub wizyty w kancelarii notarialnej.

PESEL jest nadawany Polakom z urzędu, nie jest wymagane dopełnienie żadnych formalności w tym zakresie. Wystarczy, że urodzone dziecko zostanie zgłoszone do urzędu stanu cywilnego i automatycznie otrzyma indywidualny numer PESEL. W uzasadnionych przypadkach numer ten jest udzielany także na wniosek. Dotyczy to np. cudzoziemców, którzy chcą pozostać na stałe w naszym kraju.

Numer PESEL bardzo często pojawia się w umowach cywilnoprawnych, pozwala on bowiem zidentyfikować stronę zobowiązania. Pozwala on m.in. na zaciągnięcie pożyczki lub kredytu, także poprzez internet. W przypadku utraty numeru PESEL lub jego rozpowszechnienia istnieje duże ryzyko, że zostanie on wykorzystany przez osoby trzecie do zaciągnięcia zobowiązania finansowego wbrew woli prawowitego właściciela. Banki i instytucje finansowe nierzadko zgadzały się na pożyczki dla osoby, która wskazała PESEL, nie weryfikując nawet, czy taki numer rzeczywiście należy do wnioskodawcy. Po kilku miesiącach okazywało się, że właściciel numeru PESEL musi spłacać cudze zobowiązanie finansowe, a oszust zwyczajnie zniknął i nie da się ustalić jego tożsamości lub jest to bardzo trudne. Aby uniemożliwić tego typu działania, ustawodawca wprowadził możliwość zastrzeżenia PESEL.

Czym jest zastrzeżenie numeru PESEL?

Zastrzeżenie PESEL możemy porównać do czasowej blokady tego numeru, która uniemożliwia jego wykorzystanie do zawarcia jakiejkolwiek umowy, głównie w formie elektronicznej. Wskutek dokonanego zastrzeżenia osoba trzecia, ale także prawowity właściciel, nie może posłużyć się numerem PESEL do zaciągnięcia żadnego zobowiązania. Powoduje to także niemożność dokonania czynności notarialnej związanej z:

• nabyciem, zbyciem lub obciążeniem nieruchomości lub udziału w nieruchomości, prawa użytkowania wieczystego, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu lub udziału w nich;
• sporządzeniem pełnomocnictwa do nabycia, zbycia lub obciążenia nieruchomości lub udziału w nieruchomości, prawa użytkowania wieczystego, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu lub udziału w nich

– jeżeli stroną lub mocodawcą jest osoba fizyczna, której numer PESEL jest zastrzeżony w rejestrze zastrzeżeń numerów PESEL albo w przypadku niedostępności systemu teleinformatycznego, w którym prowadzony jest rejestr zastrzeżeń numerów PESEL.

Skutkiem zastrzeżenia PESEL jest także brak możliwości wypłacenia większej ilości gotówki z banku. Jeśli po zastrzeżeniu chcielibyśmy wypłacić kwotę przekraczającą wartość 3-krotności aktualnego minimalnego wynagrodzenia za pracę, bank odmówi wydania gotówki. W tym przypadku trzeba będzie najpierw cofnąć dokonane zastrzeżenie.

Zastrzeżenie numeru PESEL jest czynnością techniczną dokonywaną na wniosek uprawnionego właściciela. Taka usługa jest bezpłatna i można ją przeprowadzić zarówno przez internet, jak i w dowolnie wybranym urzędzie gminy. Dokonane zastrzeżenie można cofnąć w dowolnej chwili, np. na czas podpisywania umowy przez właściciela PESEL. Następnie numer ten będzie można ponownie zastrzec.

Przykład 1.

Pan Marek zastrzegł swój numer PESEL. Po miesiącu postanowił zaciągnąć pożyczkę internetową na niewielką kwotę. Zaciągnięcie zobowiązania będzie jednak możliwe tylko po cofnięciu zastrzeżenia PESEL. Czy po odblokowaniu zastrzeżenia pan Marek będzie mógł ponownie zablokować swój numer PESEL? Tak, w zasadzie może to nastąpić już po podpisaniu umowy pożyczki – na czas podpisywania takiego kontraktu PESEL nie może być zastrzeżony. Ponowne zastrzeżenie nie wiąże się z żadnymi opłatami, nawet jeśli będzie bardzo częste.

Głównym zadaniem zastrzegania PESEL jest zatem ochrona danych osobowych właściciela takiego numeru przed próbą ich wyłudzenia lub nieuprawnionego wykorzystania.

Jak zastrzec numer PESEL?

Numer PESEL najprościej można zastrzec przy wykorzystaniu narzędzi internetowych. Wymaga to jednak posiadania aktywnego profilu zaufanego, certyfikowanego podpisu elektronicznego, aplikacji e-obywatel albo dostępu do bankowości elektronicznej. Prawo do zastrzeżenia przysługuje każdemu, kto ma PESEL, pod warunkiem, że jest osobą pełnoletnią (dzieci nie mają więc prawa do zastrzegania swoich numerów PESEL). 

Aby skutecznie zastrzec PESEL, należy zalogować się na stronie mObywatel.gov.pl. Następnie konieczne jest wybranie opcji „Zastrzeż PESEL”. W zasadzie już tylko ten jeden krok pozwala na dokonanie skutecznego zastrzeżenia. Usługa jest realizowana natychmiast i nie wymaga podejmowania żadnych dodatkowych czynności.

Zastrzeżenie dokonywane w tradycyjnej formie jest możliwe w każdym urzędzie gminy w Polsce, a także w placówkach Poczty Polskiej i bankach. W tym przypadku wystarczy zgłosić chęć zastrzeżenia pracownikowi danej jednostki i okazać swój dowód osobisty. Pamiętajmy, że ta forma zastrzeżenia również jest darmowa i nikt nie może żądać zapłaty za dokonane zastrzeżenie.

Okazuje się, że numer PESEL może zostać zastrzeżony również przez pełnomocnika. Uprawnieni są do tego opiekunowie prawni, kuratorzy oraz pełnomocnicy posiadający pełnomocnictwo szczególne. W tym przypadku zastrzeżenie może odbyć się wyłącznie w urzędzie gminy – nie zastrzeżemy numeru PESEL swojego podopiecznego w banku, Poczcie Polskiej ani przez internet. Taka usługa również jest darmowa, jednak wymaga okazania ważnego i skutecznego pełnomocnictwa dla danej czynności. Legitymowanie się pełnomocnictwem ogólnym do dokonywania wszystkich możliwych czynności prawnych i faktycznych w imieniu mocodawcy nie będzie skuteczne dla zastrzeżenia. Ten rodzaj zastrzeżenia numeru PESEL wymaga przedłożenia w urzędzie kilku dokumentów:

• urzędowego wniosku o zastrzeżenie lub cofnięcie zastrzeżenia numeru PESEL, który stanowi załącznik do właściwego rozporządzenia Ministra Cyfryzacji;
• dokumentu tożsamości pełnomocnika – dowodu osobistego lub paszportu;
• dokumentu potwierdzającego posiadanie statusu opiekuna prawnego lub kuratora (np. orzeczenia właściwego sądu);
• dokumentu potwierdzającego, że wnioskodawca jest pełnomocnikiem osoby, która nie może złożyć wniosku z powodu choroby, niepełnosprawności lub innej niedającej się pokonać przeszkody (pełnomocnictwo szczególne) zawierającego uzasadnienie okoliczności, w których składany jest wniosek.

Usługa zastrzeżenia numeru PESEL realizowana przez pełnomocnika również nie podlega żadnym opłatom i jest wykonywana od ręki. Urzędnik, który przeprowadzi całą procedurę, wydaje pełnomocnikowi potwierdzenie zastrzeżenia.

Jak cofnąć zastrzeżenie numeru PESEL?

Procedura wycofania zastrzeżenia numeru PESEL jest w zasadzie identyczna jak samo zastrzeżenie. Możemy to zrobić zarówno w formie elektronicznej, jak i tradycyjnej – w wybranych instytucjach lub urzędach. Pełnomocnik również może dokonać wycofania zastrzeżenia, choć w tym przypadku konieczne będzie przedłożenie wymaganych dokumentów i osobista wizyta pełnomocnika w urzędzie gminy.

Cofnięcie zastrzeżenia numeru PESEL jest całkowicie darmowe i można z niego korzystać dowolną liczbę razy. Teoretycznie można zastrzegać i cofać zastrzeżenie numeru PESEL wielokrotnie nawet tego samego dnia. Cofnięcie zastrzeżenia powoduje odblokowanie omawianego numeru, dzięki czemu będzie możliwe zaciągnięcie zobowiązania przy wykorzystaniu numeru PESEL albo dokonanie wybranej czynności notarialnej.

Podsumowanie

Zastrzeżenie numeru PESEL zostało wprowadzone do polskiego systemu prawnego w celu ochrony obywateli przed oszustwami finansowymi. Może ono być dokonane zarówno w formie elektronicznej, jak i poprzez wizytę w banku, dowolnym urzędzie gminy w Polsce lub placówce Poczty Polskiej. Zastrzeżenie numeru PESEL może odbyć się także z udziałem pełnomocnika, choć wymaga wówczas dostarczenia odpowiednich dokumentów potwierdzających umocowanie do podjęcia takiej czynności. Takie zastrzeżenie może w każdej chwili zostać cofnięte. Zarówno usługa zastrzeżenia, jak i jego cofnięcia jest całkowicie bezpłatna i można jej dokonywać bez jakiegokolwiek limitu.