Świadczenie wspierające - kto je otrzyma?

Od nowego roku osoby z niepełnosprawnością będą mogły korzystać z nowego świadczenia, jakim jest świadczenie wspierające. Ustawa o świadczeniu wspierającym była przedmiotem prac parlamentu latem 2023 roku i ostatecznie w lipcu 2023 roku została uchwalona. Niniejszy artykuł ma na celu wyjaśnić, kto może korzystać ze świadczenia wspierającego.

Kto otrzyma świadczenie wspierające?

Uprawnionymi do świadczenia wspierającego po ukończeniu 18. roku życia przez okres zamieszkiwania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, gdzie otrzymują świadczenie wspierające, są następujące osoby:

• obywatele polscy;
• cudzoziemcy będący obywatelami Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego albo Konfederacji Szwajcarskiej;
• cudzoziemcy, jeżeli wynika to z wiążących Rzeczpospolitą Polską dwustronnych umów międzynarodowych o zabezpieczeniu społecznym;
• cudzoziemcy przebywający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji, jeżeli zamieszkują na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
• cudzoziemcy posiadający kartę pobytu z adnotacją „dostęp do rynku pracy”, jeżeli zamieszkują na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, z wyłączeniem obywateli państw trzecich, którzy uzyskali zezwolenie na pracę na terytorium państwa członkowskiego na okres nieprzekraczający 6 miesięcy, obywateli państw trzecich przyjętych w celu podjęcia studiów lub pracy sezonowej oraz obywateli państw trzecich, którzy mają prawo do wykonywania pracy na podstawie wizy;
• cudzoziemcy przebywający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w ramach przeniesienia wewnątrz przedsiębiorstwa w charakterze pracownika kadry kierowniczej, specjalisty lub pracownika odbywającego staż, zezwolenia na pobyt czasowy w celu korzystania z mobilności długoterminowej pracownika kadry kierowniczej, specjalisty lub pracownika odbywającego staż, w ramach przeniesienia wewnątrz przedsiębiorstwa lub w związku z korzystaniem z mobilności krótkoterminowej pracownika kadry kierowniczej, specjalisty lub pracownika odbywającego staż w ramach przeniesienia wewnątrz przedsiębiorstwa na podstawie zawiadomienia o zamiarze korzystania przez cudzoziemca z mobilności krótkoterminowej, jeżeli zamieszkują na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, z wyłączeniem cudzoziemców, którym zezwolono na pobyt i pracę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres nieprzekraczający 9 miesięcy, chyba że dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej;
• cudzoziemcy przebywający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy w celu prowadzenia badań naukowych lub w celu mobilności długoterminowej naukowca, lub na podstawie wizy krajowej w celu prowadzenia badań naukowych albo prac rozwojowych, lub w związku z korzystaniem z mobilności krótkoterminowej naukowca na podstawie zawiadomienia od jednostki naukowej o zamiarze korzystania przez cudzoziemca z tej mobilności z wyłączeniem cudzoziemców, którym zezwolono na pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres nieprzekraczający 6 miesięcy, chyba że dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej;
• cudzoziemcy przebywający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej będący obywatelami Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, którzy korzystali z prawa pobytu w państwie członkowskim zgodnie z prawem Unii przed zakończeniem okresu przejściowego i potem w dalszym ciągu w nim zamieszkują lub którzy korzystali z uprawnień pracowników przygranicznych w co najmniej 1 państwie członkowskim zgodnie z prawem Unii przed zakończeniem okresu przejściowego i potem w dalszym ciągu z nich korzystają oraz członkowie rodzin wymienionych wcześniej osób, członków rodziny, którzy zamieszkiwali w państwie przyjmującym zgodnie z przepisami dyrektywy 2004/38/WE przed zakończeniem okresu przejściowego i potem w dalszym ciągu w nim zamieszkują.

Cel świadczenia wspierającego i jego wysokość

Świadczenie wspierające ma służyć częściowemu pokryciu wydatków związanych z zaspokojeniem szczególnych potrzeb życiowych osób z niepełnosprawnościami od ukończenia 18. roku życia i posiadających decyzję ustalającą poziom potrzeby wsparcia, w której potrzebę wsparcia określono na poziomie od 70 do 100 punktów w skali potrzeby wsparcia.

Potrzeba wsparcia – co to takiego i dla kogo jest ustalana?

Potrzeba wsparcia została zdefiniowana na gruncie Ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych jako następstwo braku lub utraty autonomii fizycznej, psychicznej, intelektualnej lub sensorycznej. 

Ustalając potrzebę wsparcia, bierze się pod uwagę, adekwatnie do wieku oraz niepełnosprawności fizycznej, psychicznej, intelektualnej lub sensorycznej, zdolność osoby do samodzielnego wykonywania określonych czynności, związanych z obszarami codziennego funkcjonowania oraz rodzaj wymaganego wsparcia, z uwzględnieniem czasu niezbędnego do jej wykonania oraz konieczności wsparcia przez inną osobę lub technologię wspomagającą, mającą na celu zapewnienie zwiększenia lub utrzymania niezależności osoby z niepełnosprawnością.

Postępowanie w sprawie ustalenia poziomu potrzeby wsparcia

Wojewódzki zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności, ustalając poziom potrzeby wsparcia, ma obowiązek czynić to na podstawie obserwacji, wywiadu bezpośredniego oraz oceny funkcjonowania osoby ubiegającej się o ustalenie poziomu potrzeby wsparcia, przy zastosowaniu formularza w zakresie ustalania poziomu potrzeby wsparcia dla osób zaliczonych do stopnia niepełnosprawności, a także na podstawie informacji wskazanych w kwestionariuszu samooceny trudności w zakresie wykonywania czynności związanych z funkcjonowaniem.

Wniosek o wydanie decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia można złożyć wraz z wnioskiem o wydanie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności. Wniosek o wydanie decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia trzeba składać do wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności.

Kto nie otrzyma świadczenia wspierającego?

Ustawa przewiduje następujące przypadki, kiedy świadczenie wspierające nie będzie przysługiwało:

1. kiedy uprawniony został umieszczony w domu pomocy społecznej, w rodzinnym domu pomocy, zakładzie opiekuńczo-leczniczym, zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym, placówce zapewniającej całodobową opiekę osobom z niepełnosprawnościami, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku, o której mowa w przepisach o pomocy społecznej, zakładzie karnym, zakładzie poprawczym, areszcie śledczym albo schronisku dla nieletnich; 
2. kiedy uprawniony ma prawo za granicą do świadczenia o podobnym charakterze do świadczenia wspierającego, chyba że dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej; 
3. gdy inna osoba jest uprawniona za granicą do świadczenia na pokrycie wydatków związanych z opieką nad uprawnionym, chyba że dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.

Postępowanie w sprawie przyznania świadczenia wspierającego

Postępowanie w sprawie przyznania świadczenia wspierającego ma prowadzić Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Ta instytucja w ramach wykonywanych zadań będzie też wypłacać świadczenie wspierające.

Ustalenie prawa do świadczenia wspierającego następuje na wniosek osoby do niego uprawnionej lub osoby upoważnionej do jej reprezentowania. 

Wniosek o ustalenie prawa do świadczenia wspierającego można złożyć nie wcześniej niż w miesiącu, w którym decyzja ustalająca poziom potrzeby wsparcia stała się ostateczna. Wniosek składa się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. 

Do wniosku należy dołączyć odpowiednio zaświadczenia lub oświadczenia oraz dowody niezbędne do ustalenia prawa do świadczenia wspierającego.

Świadczenie wspierające - podsumowanie

Podsumowując, dorosłe osoby z niepełnosprawnościami, które będą legitymować się określonym poziomem potrzeb wsparcia, otrzymają po złożeniu wniosku świadczenie wspierające. Rozwiązanie to ma obowiązywać od 1 stycznia 2024 roku. Wówczas przekonamy się, jak te regulacje funkcjonują w praktyce.