Zasady uwzględniania składników płacowych w wynagrodzeniu urlopowym

Za czas urlopu pracownikowi przysługuje wynagrodzenie, jakie otrzymałby, gdyby w tym czasie pracował. Aby wynagrodzenie urlopowe odzwierciedlało faktyczne zarobki, należy dokonać pewnego uśrednienia. Wymaga to uwzględnienia dłuższego niż jednomiesięczny okresu pobierania wynagrodzenia przed miesiącem udzielenia urlopu wypoczynkowego. Ważna jest ponadto wiedza co do składników branych pod uwagę przy ustalaniu tego świadczenia, jak i tych, które należy pominąć. W niektórych okolicznościach mogą zrodzić się pytania co do zasadności uwzględnienia danego elementu – odnosi się to w szczególności do premii uznaniowych, dodatków za pracę w godzinach nadliczbowych czy premii wypłacanych za zróżnicowane okresy. Wówczas niezwykle pomocne okazuje się orzecznictwo SN. W niniejszym artykule zawarto zasady uwzględniania składników płacowych w wynagrodzeniu urlopowym.

Zasady uwzględniania składników płacowych w wynagrodzeniu urlopowym

Zmienne składniki wynagrodzenia mogą być obliczane na podstawie przeciętnego wynagrodzenia z okresu 3 miesięcy poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu. W przypadku znacznego wahania wysokości wynagrodzenia okres ten może ulec wydłużeniu do 12 miesięcy – tak stanowi art. 172 zdanie drugie Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy (dalej jako „kp”).

Zgodnie z § 6 wymienionego aktu wykonawczego wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego (zwane dalej „wynagrodzeniem urlopowym”) ustala się z uwzględnieniem wynagrodzenia oraz innych świadczeń pieniężnych wynikających ze stosunku pracy.

Jakie zatem składniki płacowe, w rozumieniu powołanego rozporządzenia, bierze się pod uwagę przy ustalaniu wynagrodzenia urlopowego? Należą do nich cztery grupy należności pracowniczych, czyli:

• wynagrodzenie zasadnicze (podstawowe);
• dodatki do wynagrodzenia należne na podstawie powszechnie obowiązujących przepisów, a więc przede wszystkim dodatki za pracę w nadgodzinach oraz dodatki za pracę w porze nocnej;
• dodatki przysługujące na podstawie przepisów zakładowych (układy zbiorowe pracy, regulaminy). Składnikami mieszczącymi się w tej grupie są następujące należności: dodatki stażowe, dodatki funkcyjne, dodatki z tytułu posiadania określonych kwalifikacji oraz umiejętności, dodatki za pracę w warunkach szkodliwych lub uciążliwych dla zdrowia;
• premie regulaminowe, a więc takie, które przysługują na zasadach i według kryteriów ustalonych przez pracodawcę. Składnikami takimi nie są tzw. premie uznaniowe będące w istocie nagrodami.

W kwestii uwzględniania w wynagrodzeniu urlopowym należności pieniężnych przysługujących pracownikowi z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych zasadnym jest odwołanie się do uchwały Sądu Najwyższego (SN) z 10 sierpnia 1976 roku. Jak wynika z treści tego orzeczenia – w wynagrodzeniu za czas urlopu uwzględnia się także wynagrodzenie pracownika za pracę w godzinach nadliczbowych, chociażby była ona wykonywana na rzecz innego przedsiębiorstwa, do którego zakład pracy skierował pracownika, i przez to przedsiębiorstwo opłacana na podstawie umowy zawartej z zakładem pracy (I PZP 39/76, OSNC 1997/2/24).

Składniki płacowe nieuwzględniane przy ustalaniu wynagrodzenia urlopowego

Przepisy zawarte w § 6 Rozporządzenia MPIPS z dnia 8 stycznia 1997 roku w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop wskazują rodzaje składników wynagrodzenia oraz innych świadczeń przysługujących pracownikowi z tytułu pozostawania w stosunku pracy, których nie należy uwzględniać przy obliczaniu wynagrodzenia urlopowego.

Do należności pomijanych przy obliczaniu wynagrodzenia urlopowego należą:

• jednorazowe albo nieperiodyczne wypłaty za realizację określonego zadania bądź za uzyskanie konkretnego osiągnięcia;
• wynagrodzenie za czas gotowości do pracy oraz za czas niezawinionego przez pracownika przestoju;
• gratyfikacje (nagrody) jubileuszowe;
• wynagrodzenie za okres urlopu wypoczynkowego, jak również za czas innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy;
• ekwiwalent pieniężny przysługujący za niewykorzystany urlop wypoczynkowy;
• dodatkowe wynagrodzenie radcy prawnego z tytułu zastępstwa sądowego;
• wynagrodzenie za okres niezdolności do pracy wskutek choroby albo odosobnienia w związku z chorobą zakaźną;
• nagrody z zakładowego funduszu nagród;
• dodatkowe wynagrodzenie roczne;
• należności przysługujące z tytułu udziału w zysku lub w nadwyżce bilansowej;
• odprawy emerytalne lub rentowe albo inne odprawy pieniężne;
• wynagrodzenia oraz odszkodowania przysługujące w przypadku rozwiązania stosunku pracy.

Orzecznictwo SN w przedmiocie wątpliwości dotyczących zakwalifikowania danego składnika wynagrodzenia

Regulacje Rozporządzenia MPIPS z dnia 8 stycznia 1997 roku dość wyczerpująco normują kwestie uwzględniania składników wynagrodzenia przy ustalaniu wynagrodzenia urlopowego. Mamy zatem katalog należności branych pod uwagę podczas obliczania wynagrodzenia za czas urlopu, jak i wykaz wypłat i składników płacowych, które pomija się przy jego obliczaniu.

W jednym z orzeczeń sędziowie SN zajęli się rozstrzygnięciem kwestii uwzględniania przy ustalaniu wynagrodzenia urlopowego świadczeń potocznie określanych mianem „premia uznaniowa”. Decyzja składu orzekającego była w tym wypadku jednoznaczna.

W innym wyroku skład orzekający SN odniósł się do zasadności uwzględniania w wynagrodzeniu urlopowym premii wypłacanych nieregularnie. Sędziowie uznali, że premia wypłacana co pewien czas za okresy zróżnicowane co do ich długości jest świadczeniem periodycznym, do którego nie ma zastosowania wyłączenie przewidziane w § 6 pkt 1 Rozporządzenia MPiPS z dnia 8 stycznia 1997 roku w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (wyrok SN z 22 września 2000 roku, I PKN 33/00, OSNAPiUS 2002/8/182).

Podsumowanie

Pracownik ma prawo do wynagrodzenia za czas urlopu, jakie by otrzymał, gdyby w tym czasie pracował. Ustalenie wynagrodzenia urlopowego odbywa się nieco inaczej niż w przypadku „zwykłej” pensji. Zasady obliczania wynagrodzenia urlopowego zostały określone w art. 172 kp oraz w Rozporządzeniu MPIPS z dnia 8 stycznia 1997 roku. Przepisy te dość precyzyjnie wskazują, jakie składniki uwzględnia się, jakie zaś pomija podczas ustalania wysokości wynagrodzenia urlopowego. W przypadkach wywołujących wątpliwości szczególnie przydatne okazuje się orzecznictwo SN.