Wcześniejsza emerytura - komu przysługuje i na jakich zasadach?

Wiele osób w Polsce marzy o szybkim przejściu na emeryturę. Jak się okazuje, polski ustawodawca przewiduje kilka przypadków, w których scenariusz taki jest możliwy. Kto i w jakich konkretnie okolicznościach może starać się o takie świadczenie? Jakie warunki i formalności trzeba spełnić? Na co zwrócić uwagę przy ubieganiu się o emeryturę? Między innymi na te oraz wiele innych istotnych pytań odpowiadamy w poniższym tekście.

Wcześniejsza emerytura

Każdy z nas zna przynajmniej jedną osobę, która przeszła na wcześniejszą emeryturę i w stosunkowo młodym wieku może cieszyć się z tego, że co miesiąc na jej konto wpływa określona kwota. Dla takich osób świadczenie to jest sporym komfortem i zabezpieczeniem finansowym, a wiele z nich korzysta przy okazji z możliwości podjęcia dodatkowej pracy. Jak się jednak okazuje, grono osób, które mogą ubiegać się o wcześniejszą emeryturę nie jest szerokie, a kryteria nie zawsze łatwe do spełnienia.

Wcześniejsza emerytura - czy to możliwe?

W pierwszej kolejności warto przypomnieć, że w obecnym systemie prawnym wiek emerytalny wynosi 60 lat dla kobiet oraz 65 lat dla mężczyzn. Minimalną emeryturę w kwocie 1250,88 zł brutto mogą otrzymać jednak wyłącznie osoby, które posiadają wymagany staż ubezpieczeniowy, a więc staż składkowy i nieskładkowy, który wynosi co najmniej 20 lat dla kobiet oraz 25 lat dla mężczyzn. Do okresu tego zaliczamy przede wszystkim lata szkolne oraz czas, w którym było się zatrudnionym na umowie o pracę. Niestety, do stażu pracy nie można wliczać okresu prowadzenia własnej działalności gospodarczej czy pracy na umowach cywilnoprawnych, które są tak niezwykle popularne w naszym kraju. 

Wcześniejsza emerytura - uprawnione grupy

Jak się okazuje, istnieją przypadki, w których z mocy prawa możliwe jest wcześniejsze uzyskanie świadczenia emerytalnego. Kwestie te szczegółowo uregulowano w Ustawie z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Aby sięgnąć po wcześniejsze świadczenie należy spełnić określone w przepisach warunki, które przytaczamy w dalszej części artykułu. 

Osoby urodzone w latach 1949-1968, które pracowały w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze 

Z tej grupy na wcześniejszą emeryturę mogą udać się osoby, które na dzień 31 grudnia 2008 roku spełniały następujące warunki: 

• osiągnęły wiek emerytalny zależny od płci oraz rodzaju pracy
• mają udokumentowany staż pracy, w tym okresy składkowe i nieskładkowe wynoszące 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn
• posiadają odpowiedni staż pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze
• nie należą do otwartego funduszu emerytalnego OFE lub złożą za pośrednictwem ZUS-u wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na indywidualnym rachunku na rzecz budżetu państwa

Praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze to praca o znacznej szkodliwości dla zdrowia lub o znacznej uciążliwości bądź wymagająca wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Wcześniejsza emerytura przysługuje osobie, która pracowała w takim charakterze przynajmniej 15 lat dla kobiet do osiągnięcia przez nie 55. roku życia albo do 60. roku życia w przypadku mężczyzn. 

Emerytura górnicza - na jakich zasadach?

W tym przypadku emeryturę na nowych zasadach obowiązujących od 1 stycznia 2007 roku można uzyskać jeśli wnioskodawca: 

•  ukończył 55 lat i pracuje w górnictwie co najmniej 20 lat (kobiety) oraz 25 lat (mężczyźni) - w tym minimum 10 lat pracy górniczej lub
• ukończył 50 lat i ma udokumentowany okres pracy górniczej, który wynosi co najmniej 20 lat (kobiety) i 25 lat (mężczyźni) - w tym minimum 15 lat pracy górniczej
• nie należy do OFE lub za pośrednictwem ZUS-u złoży wniosek o przekazanie środków z indywidualnego konta na rzecz budżetu państwa

Wcześniejsza emerytura przysługuje ponadto: osobom wykonującym działalność twórczą lub artystyczną; nauczycielom bez względu na wiek na podstawie Karty Nauczyciela, którzy urodzili się w latach 1949-1968; z tytułu opieki nad dzieckiem; a także każdemu, kto spełnia kryteria wymienione w art. 184 Ustawy emerytalnej.  

Jak ją otrzymać - wnioski i inne formalności

Wcześniejsza emerytura jest co do zasady przyznawana na wniosek samego zainteresowanego lub osoby przez niego upoważnionej i posiadającej stosowne pełnomocnictwo. Podstawowym krokiem jest złożenie wniosku we właściwym ze względu na miejsce zamieszkania oddziale Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Można to zrobić zarówno w formie pisemnej osobiście, przesłać dokument tradycyjną pocztą lub skorzystać z możliwości zgłoszenia wniosku ustnie do protokołu. Najszybszym i najwygodniejszym rozwiązaniem będzie jednak przesłanie wniosku online za pośrednictwem Platformy Usług Elektronicznych PUE, na którą można zalogować się m.in. za pomocą profilu zaufanego lub bezpiecznego podpisu elektronicznego. W obecnym stanie prawnym nie ma niestety możliwości, aby wniosek za pracownika złożył sam pracodawca. W większości przypadków do wniosku należy dołączyć komplet dokumentów, które potwierdzają staż pracy, a więc wszelkiego typu umowy o pracę czy zaświadczenia. W razie pytań lub wątpliwości warto skontaktować się z ZUS-em w celu ich wyjaśnienia.