Emerytury stażowe w Polsce - od kiedy wejdą w życie?

W przypadku emerytur stażowych to okres ubezpieczenia społecznego (emerytalnego), a nie wiek osoby ubezpieczonej ma pełnić funkcję miernika, który pozwala ocenić wkład w tworzenie funduszu ubezpieczeniowego, a w konsekwencji – decydować o nabyciu prawa do emerytury i jej wysokości. W ostatnich miesiącach 2023 roku na nowo podjęto działania zmierzające do wprowadzenia emerytur stażowych do polskiego systemu emerytalno-rentowego. Sprawdź, czy emerytury stażowe wejdą w życie.

Projekty ustaw z 2021 roku

Dwa projekty ustaw o emeryturach stażowych złożono w Sejmie Rzeczypospolitej Polskiej w 2021 roku, jednak dotyczące ich procesy legislacyjne nie zostały zakończone przed upływem kadencji Sejmu w 2023 roku. Wspomniane projekty wnieśli:

• Komitet Obywatelskiej Inicjatywy ustawodawczej 30 września 2021 roku (projekt obywatelski),
• Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej 14 grudnia 2021 roku (projekt prezydencki).

Intencją projektodawców było wprowadzenie rozwiązania zgodnego z oczekiwaniami osób, które z powodu utraty sił w wyniku przepracowania długiego okresu nie są w stanie kontynuować wykonywania pracy aż do momentu osiągnięcia wieku emerytalnego. Uznano też, że po wielu latach pracy człowiek ma prawo zaprzestać aktywności zawodowej i pozostałą część swojego życia spędzić bez pracy, choćby zachował jeszcze zdolność do zarobkowania. Skoro nabycie prawa do emerytury stażowej zależałoby od osiągnięcia odpowiednio długiego okresu ubezpieczenia niezależnie od wieku, możliwość przejścia na taką emeryturę byłaby swego rodzaju nagrodą dla ubezpieczonych, którzy rozpoczęli wykonywanie pracy zarobkowej w młodym wieku i opłacali z tego tytułu składki na ubezpieczenie emerytalne.

Petycja w sprawie wprowadzenia emerytur stażowych

W petycji skierowanej przez grupę osób do Rady Ministrów 21 sierpnia 2023 roku (oznaczonej numerem 54-2023) wyrażono oczekiwanie jak najszybszego wprowadzenia emerytur stażowych do polskiego systemu prawnego.

Autorzy petycji wyrazili pogląd, że należy pilnie ustanowić emerytury stażowe, ponieważ są one najbardziej sprawiedliwe, pożądane i zasadne do wprowadzenia jako kolejne narzędzie wzmacniające dalszą przyjazną obywatelom dywersyfikację systemu emerytalnego w Polsce.

Emerytury stażowe mają uchronić osoby bardzo często schorowane i przepracowane oraz wypalone zawodowo, o długoletnim stażu pracy, przed przymusem pracy, aż do śmierci. Ponadto wprowadzenie wspomnianych emerytur umożliwi wejście na rynek pracy młodym pracownikom, którzy będą wiedzieć, że rejestrowana i długoletnia praca przynosi korzyść. Uwolniona zostanie też naturalna rotacja stanowisk pracy, dająca młodym pracownikom nie tylko produktywne zatrudnienie, ale także możliwość awansu.

Informacja Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej

Złożenie omawianej petycji było okazją do przedstawienia przez Departament Ubezpieczeń Społecznych w Ministerstwie Rodziny i Polityki Społecznej stanowiska odnoszącego się do zagadnienia emerytur stażowych (w piśmie z 7 listopada 2023 roku, DUS-II.055.20.2023.BB).

Ministerstwo wskazało, że sprawa uprawnień do emerytur z powszechnego systemu emerytalno-rentowego jest uregulowana przepisami Ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W systemie tym obowiązuje generalna zasada, zgodnie z którą prawo do emerytury z tego systemu powstaje w razie spełnienia określonego ryzyka ubezpieczeniowego, tj. dożycia co najmniej wymaganego wieku emerytalnego i legitymowania się pozostawaniem w ubezpieczeniu społecznym. Dla ubezpieczonych urodzonych przed 1 stycznia 1949 roku zachowano uprawnienia emerytalne obowiązujące na tzw. starych zasadach, w tym do wcześniejszych emerytur. W przypadku ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1948 roku, a przed 1 stycznia 1969 roku uprawnienia do wcześniejszych emerytur utrzymano przez okres przejściowy. Ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948 roku prawo do emerytury przysługuje po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego i legitymowaniu się jakimkolwiek okresem ubezpieczenia.

Zwrócono uwagę, że na podstawie regulacji ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych prawo do emerytury ma ubezpieczony, który osiągnął wiek emerytalny wynoszący co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, oraz legitymuje się okresem ubezpieczenia. Obowiązujący wiek emerytalny został przywrócony 1 października 2017 roku na mocy Ustawy z dnia 16 listopada 2016 roku o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw.

W trakcie prac parlamentarnych nad projektem tej ustawy były zgłaszane również wnioski, dotyczące wprowadzenia regulacji uzależniających prawo do emerytury tylko od udowodnienia odpowiednio długiego stażu pracy (np. 35 lat – w przypadku kobiet i 40 lat – w przypadku mężczyzn). Dotychczas nie wprowadzono kryterium stażowego uprawniającego do przejścia na emeryturę bez względu na wiek, ponieważ metoda obliczania emerytury w sposób istotny przekłada się na wysokość świadczenia, a tym samym zachęca ubezpieczonych do jak najdłuższej aktywności zawodowej i opóźniania decyzji przejścia na emeryturę.

Dalej Ministerstwo wyraziło pogląd, że istnieje potrzeba dyskusji nad poszukiwaniem rozwiązań nakierowanych na optymalizację systemu emerytalnego, w tym także jego uelastyczniania, które byłyby zgodne zarówno z troską o jego finansową stabilność, jak i z zapatrywaniami społecznymi w tym zakresie. Każda zmiana w systemie emerytalnym niesie ze sobą poważne konsekwencje finansowe i dotyczy milionów osób. Z tego powodu projektowane wszelkie nowe rozwiązania muszą być dokładnie przeanalizowane przed ich wprowadzeniem w życie. Kwestia emerytur stażowych wymaga bardzo dokładnych analiz skutków finansowych, gospodarczych i społecznych, jakie by taka zmiana spowodowała.

Ministerstwo przypomniało też o złożeniu w 2021 roku, wymienionych na wstępie, dwóch projektów ustaw w sprawie emerytur stażowych – obywatelskiego i prezydenckiego – co jednak nie doprowadziło do wprowadzenia proponowanych regulacji. Zdaniem Ministerstwa projekty te wpisują się w potrzebę dyskusji nad rozwiązaniami funkcjonującymi w systemie emerytalnym i stanowią ważne punkty odniesienia w tej dyskusji. Projekty te są także przedmiotem analiz merytorycznych oraz symulacji dotyczących ich wpływu na rynek pracy, finanse Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, fundusze zarządzane przez Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, a także na finanse publiczne. Zaznaczono przy tym, że Sejm RP prowadzi prace nad wniesionymi do niego projektami ustaw na podstawie podejmowanych przez siebie suwerennych decyzji. Z punktu widzenia postępu prac nad wprowadzeniem emerytur stażowych istotne znaczenie ma to, że prace nad projektem obywatelskim, wniesionym w 2021 roku, tj. w okresie minionej kadencji Sejmu, mogą być kontynuowane w kolejnej kadencji.

Emerytury stażowe w Dekalogu polskich spraw

Na konferencji prasowej 20 listopada 2023 roku Prezes Rady Ministrów, Mateusz Morawiecki, przedstawił propozycje działań rządu w ramach tzw. Dekalogu polskich spraw, w obszarze kwestii społecznych. W zakresie rozwiązań dla seniorów wymieniono – obok emerytury bez podatku do poziomu wysokości płacy minimalnej, emerytury wdowiej i Ogólnopolskiej Karty Seniora, wzorowanej na Karcie Dużej Rodziny – emerytury stażowe, czyli, jak ujął to premier, „możliwość podjęcia decyzji przez każdą Polkę, przez każdego Polaka, który znajduje się w wieku przedemerytalnym, po wypracowaniu odpowiedniego stażu – czy chce przejść na emeryturę, czy nie” (źródło: https://www.gov.pl/web/premier/dekalog-polskich-spraw--to-droga-do-zrownowazonego-rozwoju).

Podsumowując, po około 2-letniej przerwie ponownie podjęto prace nad wprowadzeniem emerytur stażowych.