Ile wynosi renta wyrównawcza?
Renta wyrównawcza jest świadczeniem o charakterze odszkodowawczym wypłacanym periodycznie, mającym skompensować uszczerbek na zdrowiu (szkodę na osobie) spowodowany działaniem innej osoby, np. pracodawcy, który nie zapewnił pracownikowi bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, w wyniku czego doznał on wypadku.
Szkoda na osobie
Szkoda na osobie polega na uszkodzeniu ciała lub wywołaniu rozstroju zdrowia. Uszkodzeniem ciała jest naruszenie integralności fizycznej człowieka – zarówno zewnętrzne (np. utrata kończyny), jak i wewnętrzne (np. złamanie kości). Rozstrojem zdrowia jest natomiast zakłócenie funkcjonowania organów (np. układów oddechowego, nerwowego czy krwionośnego). Uszkodzenie ciała i rozstrój zdrowia mogą wystąpić łącznie albo niezależnie od siebie.
Prawo do jednorazowego odszkodowania
Osoba, u której wywołano uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia może domagać się naprawienia szkody od jej sprawcy w postaci pokrycia wszelkich kosztów z niej wynikających. Na żądanie poszkodowanego zobowiązany do naprawienia szkody powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną na koszty leczenia, a jeżeli poszkodowany stał się inwalidą, także sumę potrzebną na koszty przygotowania do innego zawodu (art. 444 § 1 Kodeksu cywilnego).
Do kosztów, których pokrycia może domagać się poszkodowany, należą m.in. koszty transportu do szpitala, opieki lekarskiej, pielęgnacji i rehabilitacji, lekarstw, specjalistycznego żywienia, urządzeń ułatwiających funkcjonowanie, takich jak okulary, protezy, kule, laska, aparat słuchowy, wózek inwalidzki.
Renta wyrównawcza
Jak stanowi art. 444 § 2 Kodeksu cywilnego, jeżeli poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, może on żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody odpowiedniej renty – tzw. renty wyrównawczej polegającej na zrekompensowaniu (wyrównaniu) uszczerbku, doznanego w wyniku uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia.
Jak wynika z przywołanego przepisu, istnieją trzy niezależne przesłanki żądania renty przez poszkodowanego:
- całkowita lub częściowa utrata zdolności do pracy zarobkowej;
- zwiększenie się jego potrzeb;
- zmniejszenie się jego widoków powodzenia na przyszłość.
Porównanie sytuacji poszkodowanego sprzed i po doznaniu szkody
Dla ustalenia wysokości renty wyrównawczej istotne znaczenie ma ustalenie po pierwsze, jaki byłby stan spraw poszkodowanego, gdyby nie doznał on szkody. Chodzi tu o ocenę hipotetycznej zdolności do pracy zarobkowej, zakresu potrzeb życiowych oraz przewidywań powodzenia na przyszłość. Kolejnym czynnikiem, jaki należy wziąć pod uwagę, jest pogorszony stan spraw poszkodowanego po zaistnieniu szkody (uszkodzeniu ciała lub powstaniu rozstroju zdrowia). Aby ustalić wysokość renty, należy oba te stany ze sobą porównać.
Całkowita lub częściowa utrata zdolności do pracy zarobkowej
Renta wyrównawcza z tytułu całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy zarobkowej ma wyrównać różnicę między dochodami, jakie poszkodowany mógłby uzyskać, gdyby szkoda nie miała miejsca, a dochodami, jakie może on uzyskać po zaistnieniu szkody.
Renta wyrównawcza przysługująca poszkodowanemu, który zachował częściowo zdolność do pracy, powinna odpowiadać różnicy między zarobkami, jakie mógłby osiągać, gdyby nie uległ wypadkowi, a sumą renty inwalidzkiej (jeżeli mu ją przyznano) i wynagrodzenia, jakie – w konkretnych warunkach – jest w stanie uzyskać przy wykorzystaniu swej uszczuplonej zdolności do pracy.
Oznaczenie wysokości renty następuje z uwzględnieniem korzyści, jakie poszkodowany uzyskał z innych źródeł, w szczególności renty i innych świadczeń uzyskiwanych na podstawie ubezpieczeń społecznych.
Potencjalny obowiązek świadczeń alimentacyjnych po stronie osób trzecich nie może być brany pod uwagę dla ustalenia wielkości dochodów uzyskiwanych przez poszkodowanego.
Przykład 1.
Zgodnie z unormowaniami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego obowiązek alimentacyjny, czyli obowiązek dostarczania środków utrzymania, obciąża m.in. małżonka osoby, która znalazła się w niedostatku. Mężczyzna po potrąceniu na przejściu dla pieszych doznał uszkodzenia ciała – skomplikowanego złamania nogi. Kierowca, który potrącił poszkodowanego, żąda przy ustalaniu wysokości renty wyrównawczej uwzględnienia okoliczności, że środków utrzymania może dostarczyć poszkodowanemu, w związku z pogorszeniem się jego stanu zdrowia, była małżonka, realizując swój obowiązek alimentacyjny. Dzięki temu renta wyrównawcza obciążająca sprawcę szkody byłaby odpowiednio niższa. W takim wypadku zarówno poszkodowany, jak i jego była małżonka mogą skutecznie zakwestionować żądanie sprawcy szkody, gdyż ten, kto wyrządził szkodę, nie może negatywnych następstw, które dla niego z tego wynikają, przenieść w całości ani nawet w części na kogoś, na kim spoczywa obowiązek alimentacyjny wobec poszkodowanego, a kto z wyrządzeniem szkody nie ma nic wspólnego.
Zwiększenie potrzeb poszkodowanego
Zwiększenie potrzeb poszkodowanego wiąże się z koniecznością ponoszenia wyższych kosztów jego utrzymania w porównaniu ze stanem sprzed powstania szkody (koszty leczenia, opieki, specjalnej diety itp.).
Przyznanie renty wyrównawczej z tytułu zwiększonych potrzeb nie jest uzależnione od wykazania, że poszkodowany je faktycznie zaspokaja i ponosi związane z tym wydatki. Do przyznania renty z tego tytułu wystarcza samo istnienie zwiększonych potrzeb jako następstwa czynu niedozwolonego.
Renta wyrównawcza z tytułu zmniejszenia widoków na przyszłość
Przez zmniejszenie widoków na przyszłość należy rozumieć zmniejszenie lub pozbawienie szansy na uzyskanie w przyszłości dochodów. Zmniejszenie widoków na przyszłość pokrywa się zatem przynajmniej częściowo z ograniczeniem zdolności do pracy zarobkowej.
Z jakich przyczyn może dojść do obniżenia renty?
Wpływ na obniżenie renty, w stosunku do wartości szkody, którą normalnie powinna ona wyrównywać, może mieć przyczynienie się poszkodowanego do zwiększenia szkody. Za przyczynienie uważa się m.in. pasywność poszkodowanego, który nie podejmuje zatrudnienia (zajęć zarobkowych) w zakresie, w jakim byłoby to możliwe, zważywszy na jego stan zdrowia oraz warunki na rynku pracy. Z drugiej strony uważa się, że obniżenie renty ze względu na przyczynienie się poszkodowanego nie jest dopuszczalne, gdy zwiększone potrzeby poszkodowanego mogłyby zostać wyeliminowane lub ograniczone, jeśli poszkodowany poddałby się leczeniu, na które się nie godzi, gdyż wiąże się ono z poważnym ryzykiem.
Ustalenie wysokości renty wyrównawczej nie jest zadaniem łatwym, zważywszy, że ustalenie wyrażonej w pieniądzu różnicy między sytuacją poszkodowanego przed wystąpieniem szkody a sytuacją po jej wystąpieniu wymaga wzięcia pod uwagę wielu czynników. Należy również pamiętać o tym, że ciężar udowodnienia szkody, wykazania jej wysokości oraz związku przyczynowego między działaniem lub zaniechaniem konkretnej osoby a wystąpieniem szkody spoczywa na poszkodowanym.
