Renta wdowia - czym jest? Kto jest do niej uprawniony?

Wraz z początkiem 2025 roku do polskiego systemu prawnego wejdą przepisy regulujące zasady przyznawania i wypłacania świadczenia jakim jest renta wdowia. Czym dokładnie jest i kto będzie mógł się o nią starać?

Czym jest renta wdowia?

Renta wdowia jest rozwiązaniem, które ma pomóc w redukcji ubóstwa wśród osób, które ukończyły 65. rok życia i które zostały samotne wskutek śmierci swojego współmałżonka. Przepisy obowiązujące do czasu wprowadzenia wdowiej renty przewidywały, że wraz ze śmiercią męża lub żony pozostały przy życiu współmałżonek musiał wybrać, czy chce zachować swoją dotychczasową emeryturę, czy też skorzystać z renty rodzinnej. W praktyce śmierć jednego ze współmałżonków oznaczała znaczne pogorszenie się sytuacji majątkowej pozostałego przy życiu emeryta. Nierzadko powodowało to zubożenie takiej osoby, której nie stać było na opłacenie wszystkich rachunków, zakup niezbędnych leków czy nawet jedzenia. Przepisy wprowadzające rentę wdowią mają zmienić tę sytuację już od 1 stycznia 2025 roku. Stanie się to dzięki nowelizacji Ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 grudnia 1998 roku.

Kto jest uprawniony do świadczenia jakim jest renta wdowia?

Zgodnie z treścią nowego art. 95a ustawy o emeryturach i rentach z FUS osobie uprawnionej do renty rodzinnej będącej wdowcem lub wdową oraz do emerytury, emerytury rolniczej, emerytury z ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych i członków ich rodzin, emerytury wojskowej, emerytury policyjnej, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego, emerytury pomostowej, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, renty z tytułu niezdolności do pracy, w tym renty szkoleniowej, renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy, renty rolniczej szkoleniowej, renty z ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych i członków ich rodzin, wojskowej renty inwalidzkiej albo policyjnej renty inwalidzkiej wypłaca się, zależnie od jej wyboru:

• przysługującą rentę rodzinną oraz 25% emerytury, emerytury rolniczej, emerytury z ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych i członków ich rodzin, emerytury wojskowej, emerytury policyjnej, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego, emerytury pomostowej, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, renty z tytułu niezdolności do pracy, w tym renty szkoleniowej, renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy, renty rolniczej szkoleniowej, renty z ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych i członków ich rodzin, wojskowej renty inwalidzkiej albo policyjnej renty inwalidzkiej, albo
• przysługującą emeryturę, emeryturę rolniczą, emeryturę z ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych i członków ich rodzin, emeryturę wojskową, emeryturę policyjną, zasiłek przedemerytalny, świadczenie przedemerytalne, emeryturę pomostową, nauczycielskie świadczenie kompensacyjne, rentę z tytułu niezdolności do pracy, w tym rentę szkoleniową, rentę rolniczą z tytułu niezdolności do pracy, rentę rolniczą szkoleniową, rentę z ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych i członków ich rodzin, wojskową rentę inwalidzką albo policyjną rentę inwalidzką, oraz 25% renty rodzinnej.

Renta wdowia jest więc świadczeniem w wysokości 25% świadczenia emerytalno-rentowego zmarłego małżonka, które jest wypłacane małżonkowi pozostałemu przy życiu. Uchwalona wartość 25% renty wdowiej będzie jednak obowiązywać dopiero od 1 stycznia 2027 roku, do tego czasu renta wdowia będzie wynosiła 15% świadczenia uzyskiwanego przez zmarłego małżonka. Pobieranie przez zmarłego świadczenia z ZUS lub KRUS, lub z innego systemu nie ma znaczenia przy ubieganiu się o rentę wdowią.

Pamiętajmy także, że osoba uprawniona do renty wdowiej ma prawo do wypłaty dodatkowego świadczenia tylko w przypadku:

• osiągnięcia aktualnie obowiązującego wieku emerytalnego – dla kobiet 60 lat, dla mężczyzn – 65 lat;
• pozostawania we wspólności małżeńskiej aż do dnia śmierci małżonka;
• nabycia prawa do renty rodzinnej po zmarłym małżonku nie wcześniej niż 5 lat przed osiągnięciem właściwego wieku emerytalnego.

W chwili, gdy uprawniony do renty wdowiej zdecyduje się na zawarcie nowego związku małżeńskiego, traci prawo do pobierania tego świadczenia w dniu poprzedzającym ślub. Gdyby zdarzyło się w przyszłości, że kolejny małżonek również umrze, żyjący mąż lub żona ponownie nabędą prawo jakim jest renta wdowia, ale tym razem już po drugim, a nie pierwszym współmałżonku.

Przykład 1.

Pan Kazimierz jest wdowcem i otrzymał prawo do renty wdowiej, która jest mu wypłacana od 1 lipca 2025 roku. 14 grudnia 2025 roku emeryt zawarł związek małżeński. Czy renta wdowia zostanie mu odebrana, a jeśli tak, to w jakiej dacie może to nastąpić? 

W opisanym przypadku ZUS odbierze emerytowi prawo do renty wdowiej, nastąpi to 13 grudnia 2025 roku – na dzień przed zawarciem nowego związku małżeńskiego przez pana Kazimierza.

Jaką wysokość ma renta wdowia?

Zgodnie z oficjalnymi informacjami podanymi przez ZUS wdowa lub wdowiec, którzy mają prawo do renty rodzinnej albo prawo do własnego świadczenia (np. pobierają własną emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy), mogą wybrać jedno z dwóch poniższych świadczeń:

• 100% renty rodzinnej i 15% (od 1 stycznia 2027 roku – 25%) własnego świadczenia albo
• 100% własnego świadczenia i 15% (od 1 stycznia 2027 roku – 25%) renty rodzinnej.

Aby ułatwić emerytom i rencistom podjęcie decyzji, 1 stycznia 2025 roku na stronach ZUS pojawiły się specjalne kalkulatory, które pomogą wybrać najkorzystniejszą formę renty wdowiej. Uprawnieni mogą także poprosić o osobiste wsparcie pracowników ZUS w każdym oddziale ZUS w kraju.

Ustawodawca wprowadził graniczny limit nowego świadczenia, co w praktyce powoduje, że suma wypłacanych świadczeń nie może przekroczyć 3-krotności najniższej aktualnej emerytury w Polsce. Do limitu zaliczają się również świadczenia wypłacane przez instytucje zagraniczne oraz inne niż jednorazowe świadczenia i dodatki wypłacane na podstawie ustawy emerytalnej lub odrębnych przepisów. W przypadku przekroczenia wskazanego limitu ZUS zmniejszy wypłacane świadczenia o kwotę przekroczenia. Według wstępnych prognoz w II połowie 2025 roku 3-krotność najniższej emerytury wyniesie 5705,13 zł.

W 2028 roku Rada Ministrów będzie miała możliwość dokonania weryfikacji wskaźnika renty wdowiej i podwyższenia jej do 30, 40, a nawet i 50%. Decydujące znaczenie w tym zakresie będzie miał jednak stan budżetu państwa.

Renta wdowia a wniosek o jej przyznanie

Mimo że przepisy wprowadzające rentę wdowią wchodzą w życie od 1 stycznia 2025 roku, to pierwsze świadczenia będą mogły zostać wypłacone dopiero od 1 lipca 2025 roku. Wpływ na taki stan rzeczy ma konieczność rozpatrywania wniosków przez pracowników ZUS. Renta wdowia nie jest bowiem przyznawana automatycznie, wymaga złożenia wniosku przez zainteresowanego. Właściwy w tej sprawie będzie wniosek o ustalenie zbiegu świadczeń z rentą rodzinną (ERWD), który można złożyć za pośrednictwem PUE-ZUS, osobiście w każdym oddziale ZUS lub listownie. Wniosek nie podlega żadnej opłacie skarbowej i można go składać już od 1 stycznia 2025 roku. Przypominamy, że pierwsze świadczenia będą jednak wypłacone najwcześniej 1 lipca 2025 roku. Aby renta wdowia mogła zostać wypłacona w tej dacie, niezbędne będzie złożenie wniosku do 31 lipca 2025 roku. Jeśli zainteresowany złoży wniosek po tej dacie, wypłata nowego świadczenia nastąpi dopiero od dnia, w którym wdowiec lub wdowa spełni warunki, jednak nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zostanie złożony wniosek ERWD.

Wniosek o ustalenie zbiegu świadczeń z rentą rodzinną nie wymaga co do zasady przedkładania żadnych dodatkowych dokumentów. ZUS ma prawo jednak wnioskować o ich dostarczenie, jeśli będzie miał wątpliwości co do możliwości przyznania prawa do renty wdowiej.

Renta wdowia - podsumowanie

Renta wdowia jest nowym rodzajem świadczenia uzupełniającego świadczenie emeryta lub rencisty, który jest wdową lub wdowcem. Jest przyznawana na wniosek zainteresowanego, który spełni wymogi ustawowe. Do końca 2026 roku świadczenie to będzie przyznawane w wysokości 15% świadczenia uzyskiwanego przez zmarłego małżonka. Od 1 stycznia 2027 roku renta wdowia wzrośnie do wartości 25%. Zawarcie nowego związku małżeńskiego przez wdowca oznacza utratę prawa do renty wdowiej w dniu poprzedzającym ślub.