Jak rozliczać składki ZUS pracownika korzystającego ze zwolnienia PIT?

Co do zasady płatnik jest zobowiązany do odprowadzania z wynagrodzenia młodego pracownika składek na ubezpieczenia społeczne i składki zdrowotnej. Istnieją pewne wyjątki od tej reguły – występują przede wszystkim przy niskim wynagrodzeniu i dotyczą obniżenia składek do wysokości zaliczek na podatek. A co w przypadku, gdy zaliczka nie jest pobierana? W jaki sposób rozlicza się wówczas składki ZUS pracownika korzystającego ze zwolnienia PIT?

Zwolnienie z PIT dla pracowników

Obecnie ze zwolnienia z opłacania podatku dochodowego mogą korzystać aż cztery grupy podatników i są to:

• osoby, które nie ukończyły 26. roku życia;
• osoby wychowujące co najmniej czworo dzieci;
• osoby, które po co najmniej 3-letnim zamieszkiwaniu i pracy za granicą powróciły do Polski i zamierzają osiedlić się w naszym kraju na stałe (ulga ta jest limitowana czasowo i przysługuje przez cztery kolejno następujące po sobie lata po roku, w którym podatnik przeniósł miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, albo rok kolejny);
• emeryci, którzy mimo uzyskania prawa do emerytury zrezygnowali z jej pobierania i w dalszym ciągu są aktywni zawodowo.

Wspomniane zwolnienie z PIT przysługuje osobom otrzymującym wynagrodzenie z tytułu:

• stosunku służbowego;
• stosunku pracy;
• pracy nakładczej;
• spółdzielczego stosunku pracy;
• umów zleceń.

Co ważne, powyższe zwolnienia mają zastosowanie do dochodów nieprzekraczających kwoty 85 528 zł w skali roku.

Zerowy PIT a składki na ubezpieczenia społeczne

Zwolnienie z podatku dochodowego nie wpływa w żaden sposób na zasady pobierania składek na ubezpieczenia społeczne – reguły ich uiszczania na ubezpieczenia do ZUS-u pozostają bez zmian. Oznacza to, że przychód korzystający ze zwolnienia z PIT stanowi w dalszym ciągu podstawę obliczenia składek na ubezpieczenia społeczne, a płatnik niezależnie od posiadanej przez pracownika ulgi podatkowej musi zapłacić daniny do ZUS-u. Zasada ta ma zastosowanie, pod warunkiem że nie występują inne zwolnienia ze składek, takie jak np. status studenta przy umowie zleceniu czy zbieg tytułów do ubezpieczeń.

Składka zdrowotna dla osób zwolnionych z PIT

Składka zdrowotna dla pracowników korzystających ze zwolnienia z podatku dochodowego pobierana jest tak jak dotychczas – w pełnej wysokości. Zwolnienie z PIT nie implikuje zwolnienia z obowiązku odprowadzania składki zdrowotnej.

Należy mieć jednak na uwadze zasadę dotyczącą obniżenia składki zdrowotnej do wysokości zaliczki na podatek dochodowy, który – co ciekawe – obowiązuje również pracowników, od których zaliczek tych się nie pobiera. Mechanizm obniżenia składki zdrowotnej występuje przede wszystkim w przypadku, gdy pracownik otrzymuje niską pensję.

Wówczas w celu obliczenia składki zdrowotnej, którą płatnik powinien odprowadzić z wynagrodzenia podatnika, niezbędne jest wyliczenie zaliczki PIT według przepisów podatkowych obowiązujących na dzień 31 grudnia 2021 roku. Płatnik powinien zatem porównać składkę na ubezpieczenie zdrowotne z wysokością zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, która zostałaby wyliczona, gdyby przychód pracownika nie był zwolniony od podatku. W sytuacji, w której wyliczona składka byłaby wyższa od wspomnianej powyżej zaliczki, składka powinna zostać obniżona do jej wysokości. W przypadku gdy składka byłaby niższa od kwoty wyliczonej zaliczki, składkę potrąca się w pełnej wysokości z dochodu ubezpieczonego.

Przykład 1.

Pani Adrianna jest zatrudniona na ¼ etatu i z tego tytułu otrzymuje co miesiąc wynagrodzenie w wysokości 1200,00 zł brutto. W PIT-2 zaznaczyła, że mieszka poza miejscowością, w której znajduje się zakład pracy, złożyła wniosek o zastosowanie pełnej kwoty zmniejszającej podatek, a także wskazała, że ma prawo do korzystania ze zwolnienia z PIT z tytułu wychowywania czworga dzieci. Jak obliczyć składkę na ubezpieczenie zdrowotne dla takiego pracownika?

Obliczenie zaliczki na podatek dochodowy od niskiego wynagrodzenia wygląda następująco:

• Wynagrodzenie brutto: 1200,00 zł

• Składki na ubezpieczenia społeczne: 164,52 zł (1200,00 zł x 13,71%)

• Podstawa ubezpieczenia zdrowotnego: 1035,48 zł

• Koszty uzyskania przychodu: 300,00 zł

• Kwota zmniejszająca podatek

• w 2024 roku: 300,00 zł

• w 2021 roku: 43,76 zł

• Zaliczka na podatek od wynagrodzenia: 0 zł (zwolnienie z PIT dla rodziców co najmniej czworga dzieci)

• Zaliczka na podatek obliczona wg zasad obowiązujących na dzień 31.12.2021 r. (obliczana w celu ustalenia wysokości składki zdrowotnej):

• podstawa opodatkowania: 1200,00 zł – 164,52 zł – 300,00 zł = 735,00 zł (po zaokrągleniu)

• należna zaliczka: 735,00 zł x 17% – 43,76 zł = 81,19 zł – naliczona zaliczka podatku

• Składka na ubezpieczenie zdrowotne:

• składka zdrowotna 1035,48 zł x 9% = 93,19 zł

• porównanie 93,19 zł > 81,19 zł, dochodzi do ograniczenia zdrowotnej do podatku, więc wysokość składki wynosi 81,19 zł

• Kwota netto pracownika: 954,29 zł (1200,00 zł – 164,52 zł – 0,00 zł – 81,19 zł)

Składki ZUS pracownika korzystającego ze zwolnienia PIT a umowy cywilnoprawne

Nie zmieniły się zasady pobierania składek w odniesieniu do umów cywilnoprawnych. Oznacza to, że osoby posiadające status ucznia lub studenta, które nie ukończyły 26. roku życia, nie podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom z tytułu umowy zlecenia. Dodatkowo w razie zbiegu tytułów ubezpieczenia zleceniobiorca może podlegać jedynie ubezpieczeniu zdrowotnemu.

W przypadku umów cywilnoprawnych mechanizm obniżenia składki zdrowotnej do wysokości zaliczki na PIT nie ma zastosowania dla osób korzystających ze zwolnienia z podatku. Dzieje się tak, ponieważ na dzień 31 grudnia 2021 roku osobom zatrudnionym w ramach umów cywilnoprawnych nie przysługiwała możliwość korzystania z kwoty zmniejszającej podatek.

Przykład 2.

Pani Adrianna pracuje na podstawie umowy zlecenia i z tego tytułu otrzymuje co miesiąc wynagrodzenie w wysokości 1200,00 zł brutto. Nie ukończyła jeszcze 26. roku życia, w związku z czym przysługuje jej zwolnienie z PIT. Nie posiada natomiast statusu studenta, dlatego została zgłoszona do wszystkich obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, zdrowotnego oraz dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. W PIT-2 złożyła wniosek o zastosowanie pełnej kwoty zmniejszającej podatek. Jak obliczyć składkę na ubezpieczenie zdrowotne dla takiego pracownika? 

Obliczenie zaliczki na podatek dochodowy od niskiego wynagrodzenia wygląda następująco:

• Wynagrodzenie brutto: 1200,00 zł

• Składki na ubezpieczenia społeczne: 164,52 zł (1200,00 zł x 13,71%)

• Podstawa ubezpieczenia zdrowotnego: 1035,48 zł

• Zaliczka na podatek od wynagrodzenia: 0,00 zł (zwolnienie z PIT młodych)

• Składka na ubezpieczenie zdrowotne: 93,19 zł (1035,48 zł x 9%)

• Kwota netto pracownika: 942,29 (1200,00 zł – 164,52 zł – 0,00 zł – 93,19 zł)

Składek na ubezpieczenia nie pobiera się także od umowy o dzieło, niezależnie od dodatkowych czynników, takich jak wiek czy ewentualny status studenta bądź ucznia osoby wykonującej dzieło. Ma to miejsce wyłącznie w przypadku, kiedy zostanie zawarta umowa o dzieło z własnym pracownikiem.

Jak widać, naliczanie wynagrodzeń dla osób korzystających z ulg w opłacaniu podatku może być skomplikowane. Ma to związek z tym, jak naliczane są składki ZUS pracownika korzystającego ze zwolnienia PIT. Chodzi przede wszystkim o składkę na ubezpieczenie zdrowotne – może ona bowiem zostać obniżona do wysokości zaliczki na PIT obliczanej za zasadach sprzed dwóch lat.