Spłata udziału w mieszkaniu po rozwodzie a zwolnienie z PIT

Według najnowszych danych liczba rozwodów wzrasta w zastraszającym tempie. Coraz częściej pary o różnym stażu małżeńskim decydują się rozstać. Jeśli małżonkowie mają wspólny majątek, prędzej czy później będzie ich czekać jego podział. Mogą również zdarzyć się sytuację, kiedy małżonkowie nadal pozostają w związku małżeńskim, ale zostanie ustanowiona rozdzielność majątkowa i wtedy też mogą oni dokonać podziału dotychczas zgromadzonego majątku wspólnego. Czy spłata udziału w mieszkaniu po rozwodzie może zostać zakwalifikowana jako cel mieszkaniowy i korzystać ze zwolnienia z podatku – odpowiedź przedstawiamy w treści tego artykułu.

Okoliczności, w jakich ustanie wspólność majątkowa

Wspólność majątkowa małżonków ustaje w następujących sytuacjach:

• w przypadku orzeczenia rozwodu, 

• w przypadku orzeczenia separacji, 

• w przypadku orzeczenia sądu o rozdzielności małżeńskiej mimo formalnego pozostawania przez małżonków w związku małżeńskim, 

• z chwilą zawarcia przed notariuszem umowy majątkowej małżeńskiej ustanawiającej rozdzielność majątkową,

• w przypadku ubezwłasnowolnienia małżonka,

• w przypadku ogłoszenia upadłości małżonka,

• z chwilą śmierci jednego z małżonków.

Jeżeli wspólność majątkowa ustaje wskutek orzeczenia rozwodu czy separacji, datą ustania tej wspólności jest dzień uprawomocnienia się wyroku rozwodowego lub odpowiednio orzeczenia o separacji.

W przypadku umownego ustanowienia rozdzielności przed notariuszem datą powstania rozdzielności majątkowej jest data zawarcia umowy w tym przedmiocie przed notariuszem.

W przypadku ustanowienia rozdzielności majątkowej wyrokiem sądu datą ustania wspólności jest data wskazana w tym orzeczeniu.

W przypadku ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków datą ustania wspólności majątkowej jest jego data.

W przypadku śmierci małżonka datą rozdzielności będzie data jego zgonu.

Data ogłoszenia upadłości małżonka jest datą powstania rozdzielności w przypadku upadłości.

Majątek wspólny i udziały w nim

Majątek wspólny stanowią przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności majątkowej przez oboje małżonków lub przez jedno z nich, w tym przede wszystkim:

• pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z  małżonków;

• dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;

• środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;

• kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie w ZUS-ie,

• środki zgromadzone na koncie ogólnoeuropejskiego indywidualnego produktu emerytalnego oraz na subkoncie ogólnoeuropejskiego indywidualnego produktu emerytalnego każdego z małżonków.

W razie sporu co do ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym sąd może w tym przedmiocie orzec postanowieniem wstępnym.

Należy pamiętać, że żadne „ważne powody” nie będą stanowić podstawy do orzeczenia o nierównych udziałach małżonków w majątku wspólnym, jeżeli stopień przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego jest równy. Jednocześnie nawet różny stopień przyczynienia się małżonków do powstania tego majątku nie stanowi podstawy ustalenia nierównych udziałów, jeżeli nie przemawiają za tym „ważne powody”.

Sposoby podziału majątku

Podział majątku może być umowny lub sądowy.

Umowny podział majątku jest najszybszą z form podzielenia przez małżonków wspólnego dorobku. Jest jednak możliwy tylko wówczas, gdy małżonkowie są w stanie dojść do porozumienia co do podziału. Umowny podział majątku może nastąpić poprzez zawarcie umowy pomiędzy małżonkami. Dokonując podziału majątku, w którego skład wchodzi nieruchomość czy przedsiębiorstwo, konieczne jest dochowanie przewidzianych w przepisach prawa form czynności prawnych.

Wniosek o podział majątku wspólnego składa się zawsze do wydziału cywilnego sądu rejonowego właściwego według miejsca położenia majątku.

Każde z małżonków może wystąpić o dokonanie sądowego podziału majątku.

Wniosek o podział majątku wspólnego podlega opłacie stałej w kwocie 1000 zł, ale jeżeli wniosek zawiera zgodny projekt podziału tego majątku, pobiera się opłatę stałą w kwocie 300 zł.

Obowiązek podatkowy w przypadku sprzedaży nieruchomości lub prawa przed upływem 5 lat od jego nabycia

Przyjrzyjmy się temu, jak wyglądają kwestie podatkowe w przypadku spłaty udziału małżonka w mieszkaniu czy domu ze środków pochodzących z innej sprzedaży nieruchomości.

Podatek dochodowy we wszystkich przypadkach zbycia nieruchomości lub ich części oraz udziału w nieruchomości, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub użytkowego, prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej, prawa wieczystego użytkowania gruntów wynosi 19% podstawy obliczenia podatku. Podstawą obliczenia podatku jest dochód będący różnicą pomiędzy przychodem z odpłatnego zbycia nieruchomości lub praw majątkowych a kosztami uzyskania przychodów powiększoną o sumę odpisów amortyzacyjnych dokonanych od zbywanych nieruchomości bądź praw. Dochód z tytułu każdego odpłatnego zbycia w drodze zamiany nieruchomości lub praw ustala się u każdej ze stron umowy na powyższych zasadach.

Wydatki na cele mieszkaniowe uprawniające do zwolnienia dochodu z podatku w przypadku zbycia nieruchomości lub prawa przed upływem 5 lat od dnia jego nabycia

Za wydatki na własne cele mieszkaniowe uważa się wydatki poniesione na:

• nabycie budynku mieszkalnego, jego części lub udziału w takim budynku, lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość lub udziału w takim lokalu, a także nabycie gruntu lub udziału w gruncie albo prawa użytkowania wieczystego gruntu, albo udziału w takim prawie, związanych z tym budynkiem lub lokalem;

• nabycie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub udziału w takim prawie, prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej lub udziału w takim prawie;

• nabycie gruntu pod budowę budynku mieszkalnego lub udziału w takim gruncie, prawa użytkowania wieczystego takiego gruntu lub udziału w takim prawie, w tym również z  rozpoczętą budową budynku mieszkalnego, oraz nabycie innego gruntu lub udziału w gruncie, prawa użytkowania wieczystego gruntu lub udziału w takim prawie, jeżeli w okresie 3 lat od końca roku podatkowego, w którym nastąpiło odpłatne zbycie, grunt ten zmieni przeznaczenie na grunt pod budowę budynku mieszkalnego;

• budowę, rozbudowę, nadbudowę, przebudowę lub remont własnego budynku mieszkalnego, jego części lub własnego lokalu mieszkalnego;

• rozbudowę, nadbudowę, przebudowę lub adaptację na cele mieszkalne własnego budynku niemieszkalnego, jego części, własnego lokalu niemieszkalnego lub własnego pomieszczenia niemieszkalnego;

• spłatę kredytu (pożyczki) oraz odsetek od tego kredytu (pożyczki) zaciągniętego przez podatnika przed dniem uzyskania przychodu z odpłatnego zbycia na własne cele mieszkaniowe wskazane powyżej oraz spłatę każdego kolejnego kredytu (pożyczki) oraz odsetek od tego kredytu (pożyczki) z tym związanych.

Przykład 1. 

Czy pan Jan, który z panią Emilią dokonał podziału majątku – mieszkania – w ten sposób, że prawo własności przypadło panu Janowi z jednoczesnym obowiązkiem spłaty udziału pani Emilii w majątku, może na ten cel wykorzystać środki ze sprzedaży działki odziedziczonej w spadku, którą zbył po upływie roku od jej nabycia i czy w tej sytuacji zapłaci podatek dochodowy? Zakładając, że mieszkanie przyznane wskutek podziału majątku panu Janowi ma służyć realizacji jego celu mieszkaniowego, będzie mógł skorzystać ze zwolnienia z podatku dochodu ze sprzedaży nieruchomości przed upływem 5 lat od jej nabycia.

Spłata udziału w mieszkaniu po rozwodzie – podsumowanie

Konkludując, spłata udziału w mieszkaniu byłego małżonka w wyniku podziału majątku może zostać zakwalifikowana jako cel mieszkaniowy i korzystać ze zwolnienia z podatku dochodowego od sprzedaży nieruchomości w związku z wydatkowaniem przychodu uzyskanego z odpłatnego zbycia nieruchomości dokonanego przed upływem 5 lat od momentu, w którym nastąpiło nabycie na spłatę udziału należącego do byłego małżonka.