Urlopy przysługujące ojcom w 2024 roku

Obowiązujące przepisy prawa, w szczególności przepisy Kodeksu pracy, stwarzają pracującym rodzicom możliwość nieograniczonej opieki nad małymi dziećmi. Większość uprawnień rodzicielskich przysługuje zarówno pracującym matkom, jak i ojcom. Niektóre z nich przysługują wyłącznie ojcom. Przeczytaj artykuł i sprawdź urlopy przysługujące ojcom.

Urlop ojcowski

Urlop ojcowski to świadczenie skierowane do ojców, którzy chcą aktywnie uczestniczyć w wychowaniu swoich pociech. Jest to niezależne od urlopu macierzyńskiego matki dziecka i przysługuje ojcom zatrudnionym na umowę o pracę, powołanie, wybór, mianowanie lub spółdzielczą umowę o pracę.

Z urlopu ojcowskiego może skorzystać każdy ojciec, który angażuje się w opiekę nad dzieckiem do momentu ukończenia przez nie 12. miesiąca życia (wcześniej okres ten wynosił 24 miesiące). Świadczenie to nie jest dostępne dla ojców pozbawionych praw rodzicielskich lub nieutrzymujących kontaktu z dzieckiem.

Przykład 1.

Pracownik, któremu dziecko urodziło się 13 września 2023 roku, może skorzystać z urlopu ojcowskiego do 12 września 2024 roku. Kiedy najpóźniej powinien on złożyć wniosek? Pracownik może wykorzystać urlop w pełnym wymiarze, jeśli rozpocznie go najpóźniej 30 sierpnia 2024 roku. Wniosek o urlop należy złożyć do 23 sierpnia, czyli 7 dni przed rozpoczęciem urlopu.

Ojcowie adopcyjni również mogą skorzystać z urlopu ojcowskiego. W ich przypadku przysługuje on przez rok od uprawomocnienia się postanowienia o przysposobieniu, jednak nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 14. roku życia.

Urlop ojcowski to 14-dniowy (10 dni roboczych) płatny urlop przeznaczony dla ojców, którzy chcą aktywnie zaangażować się w opiekę nad nowo narodzonym dzieckiem. Może być wykorzystany jednorazowo lub w 2 tygodniowych turach, zgodnie z preferencjami ojca – czy korzysta z urlopu raz w wymiarze 2 tygodni, czy 2 razy w wymiarze tygodniowym. Pracodawca ma obowiązek zaakceptować wniosek o urlop ojcowski i zapewnić pracownikowi ochronę przed zwolnieniem w tym czasie. Oznacza to, że po powrocie z urlopu ojciec ma prawo wrócić na swoje dotychczasowe stanowisko i na dotychczasowych zasadach wynagradzania. Jeśli pierwotne stanowisko nie jest dostępne, pracodawca musi zapewnić pracownikowi równorzędne stanowisko odpowiadające jego kwalifikacjom.

Przykład 2.

15 marca 2024 roku panu Janowi urodziło się dziecko. Mężczyzna chce wykorzystać przysługujący mu urlop ojcowski w 2 częściach. Pierwszą część, trwającą tydzień, postanawia wziąć w czerwcu 2024 roku – od 24 do 30 czerwca. W jakim wymiarze powinien on wykorzystać drugą część urlopu? Drugą część urlopu pracownik może wykorzystać również w wymiarze tygodnia. W takiej sytuacji może on wykorzystać go w październiku 2024 roku, w terminie od 7 do 13 października. 

Warto pamiętać, że urlop ojcowski jest niezależny od urlopu macierzyńskiego, z którego korzysta matka dziecka. Oznacza to, że oboje rodzice mogą jednocześnie przebywać na urlopach po urodzeniu dziecka.

Urlop tacierzyński

Urlop tacierzyński, znany również jako urlop macierzyński dla ojca, to czas, który tata może dzielić z mamą dziecka po jego narodzinach. Przysługuje on ojcom wychowującym dzieci zarówno biologiczne, jak i przysposobione, w tym w ramach rodziny zastępczej. Z urlopu ojcowskiego mogą skorzystać pracownicy na umowie o pracę, zleceniobiorcy oraz osoby prowadzące działalność gospodarczą.

Podczas urlopu ojcowskiego ojciec otrzymuje zasiłek macierzyński w wysokości 100% podstawy zasiłku. 

Wymiar urlopu tacierzyńskiego zależy przede wszystkim od tego, ile trwa urlop macierzyński matki dziecka. Matce przysługuje urlop w wymiarze od 20 do 37 tygodni, w zależności od liczby urodzonych dzieci. 

Istotne jest to, że matka musi wykorzystać co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego. Pozostałą część może przekazać ojcu dziecka, który wówczas idzie na urlop tacierzyński. 

Należy pamiętać, że jeśli matka wykorzysta cały urlop macierzyński, ojcu nie przysługuje urlop tacierzyński.

Maksymalny wymiar urlopu tacierzyńskiego wynosi:

• 6 tygodni w przypadku 1 dziecka,
• 17 tygodni w przypadku 2 dzieci,
• 19 tygodni w przypadku 3 dzieci,
• 21 tygodni w przypadku 4 dzieci,
• 23 tygodnie w przypadku 5 i więcej dzieci.

W celu uzyskania urlopu tacierzyńskiego należy przekazać pracodawcy wniosek o urlop wraz z wnioskiem matki o rezygnacji (skróceniu) urlopu macierzyńskiego oraz zaświadczenie, że korzystała ona z urlopu po porodzie przez co najmniej 14 tygodni i skrócony odpis aktu urodzenia dziecka.

Urlop rodzicielski

Rodzice mają do dyspozycji łącznie 41 tygodni urlopu rodzicielskiego po urodzeniu 1 dziecka (43 tygodnie w przypadku porodu mnogiego). Mogą oni dowolnie podzielić się tym wymiarem z zastrzeżeniem, że każdemu z nich przysługuje nieprzenoszalna część urlopu wynosząca 9 tygodni.

Oznacza to, że matka może odebrać maksymalnie 32 tygodnie urlopu (56 w przypadku „zaświadczenia za życiem”), a ojciec 9 tygodni, lub odwrotnie. Istnieje również możliwość jednoczesnego wykorzystania urlopu przez obojga rodziców.

Ojcowie, którzy wychowują dzieci, mają prawo do urlopu rodzicielskiego, który mogą wykorzystać jednorazowo lub podzielić na maksymalnie 5 części. Ważne jest, aby cały urlop został wykorzystany przed końcem roku kalendarzowego, w którym dziecko skończy 6 lat.

Istnieje również możliwość obniżenia wymiaru czasu pracy o połowę. W ten sposób ojciec może wydłużyć czas urlopu i jednocześnie kontynuować pracę. Jest to elastyczne rozwiązanie, które pozwala na lepsze dopasowanie obowiązków zawodowych do potrzeb rodzinnych.

Warto pamiętać, że decyzja o sposobie wykorzystania urlopu rodzicielskiego należy do ojca. Może on wybrać opcję, która najlepiej odpowiada jego sytuacji i możliwościom.

Przykład 3.

Matka dziecka, której przysługiwał urlop rodzicielski w wymiarze 32 tygodni, skorzystała z niego w 4 częściach w wysokości 30 tygodni. Natomiast ojciec dziecka wykorzystał pozostałe 2 tygodnie urlopu rodzicielskiego oraz dodatkowe 9 tygodni urlopu. W ten sposób rodzice dziecka wykorzystali pełny wymiar urlopu rodzicielskiego (41 tygodni), a każde z nich otrzymało więcej niż 9 tygodni urlopu, co oznacza, że zarówno matka, jak i ojciec wykorzystali przysługujące im nieprzenoszalne części urlopu.

Zwolnienie od pracy z tytułu urodzenia dziecka

Z okazji powitania nowego członka rodziny świeżo upieczeni ojcowie mogą skorzystać z 2-dniowego urlopu okolicznościowego związanego z narodzinami dziecka. Ten ustawowy przywilej gwarantuje im zwolnienie z obowiązków zawodowych bez utraty wynagrodzenia.

Aby skorzystać z urlopu okolicznościowego, ojciec dziecka powinien złożyć u pracodawcy wniosek o urlop w formie pisemnej. Do wniosku należy dołączyć akt urodzenia dziecka. 

Urlop opiekuńczy

Od 2023 roku polscy ojcowie mogą korzystać z 5-dniowego urlopu opiekuńczego w ciągu roku kalendarzowego. Jest to bezpłatny urlop przeznaczony na zapewnienie osobistej opieki lub wsparcia bliskim osobom.

Uprawnionymi do urlopu opiekuńczego są ojcowie, którzy chcą zaopiekować się:

• swoimi dziećmi;
• rodzicami;
• małżonkami;
• innymi osobami, z którymi mieszkają w jednym gospodarstwie domowym, jeśli wymagają one opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych.

Należy podkreślić, że podczas urlopu opiekuńczego ojciec nie otrzymuje wynagrodzenia.

Siła wyższa

Pracujący ojcowie mają prawo do zwolnienia z pracy w nagłych sytuacjach rodzinnych, takich jak choroba lub wypadek dziecka, które wymagają ich natychmiastowej obecności. Urlop ten, znany jako „zwolnienie z powodu siły wyższej”, jest przyznawany na 2 dni lub 16 godzin w ciągu roku kalendarzowego. Podczas tego zwolnienia ojcowie zachowują prawo do połowy wynagrodzenia (wyliczonego tak jak wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy).

Urlopy przysługujące ojcom – podsumowanie

Ojcowie mogą skorzystać z szeregu urlopów, które ułatwiają im aktywne zaangażowanie się w opiekę nad dzieckiem. Wszystkie urlopy są płatne i chronią ich przed zwolnieniem. Szczegółowe informacje na temat zasad ich przyznawania i wykorzystania można znaleźć w kp oraz na stronach rządowych.