Urlop ojcowski a dzień urodzenia dziecka

Jedną ze zmian dokonanych w 2023 roku w przepisach Kodeksu pracy (kp) było skrócenie okresu, w którym można wykorzystać urlop ojcowski na dane dziecko. Podobnie jak przed wspomnianą zmianą początkiem tego okresu jest dzień urodzenia dziecka.

Prawo do urlopu ojcowskiego

Zgodnie z art. 1823 § 1 kp w celu sprawowania opieki nad dzieckiem pracownik-ojciec ma prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze do 2 tygodni, nie dłużej jednak niż do:

• ukończenia przez dziecko 12. miesiąca życia albo
• upływu 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie dziecka i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 14. roku życia.

Wspomniany przepis, w przytoczonym wyżej brzmieniu, obowiązuje od 26 kwietnia 2023 roku. W porównaniu z jego wcześniejszą treścią skróceniu uległ okres, w którym można skorzystać z urlopu. Poprzednio były to 24 miesiące od dnia urodzenia dziecka. Zmiana ta wynika z motywu 19 Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1158 z dnia 20 czerwca 2019 roku w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów oraz uchylającą dyrektywę Rady 2010/18/UE, zgodnie z którym urlop ojcowski powinien być wykorzystywany w okresie narodzin dziecka i wyraźnie wiązać się z tym wydarzeniem, a jego celem powinno być sprawowanie opieki.

Urlop ojcowski może być wykorzystany jednorazowo albo nie więcej niż w 2 częściach, z których żadna nie może być krótsza niż tydzień. Przy udzielaniu wspomnianego urlopu tydzień urlopu odpowiada 7 dniom kalendarzowym (art. 1823 § 1, 11, 3 i art. 1831 kp).

Urlop ojcowski jest udzielany na wniosek w postaci papierowej lub elektronicznej składany przez pracownika-ojca w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu (art. 1823 § 2 zdanie pierwsze kp). Wniosek zawiera:

• imię i nazwisko pracownika;
• wskazanie okresu, na który ma być udzielony urlop ojcowski albo jego część.

Do wniosku dołącza się:

• odpis skrócony aktu urodzenia dziecka (dzieci) lub zagraniczny dokument potwierdzający urodzenie dziecka (dzieci), wydany przez uprawniony organ dokonujący rejestracji urodzenia w danym kraju, albo kopie tych dokumentów;
• kopię prawomocnego postanowienia sądu o przysposobieniu dziecka, w przypadku gdy wniosek dotyczy udzielenia urlopu ojcowskiego albo jego części na dziecko przysposobione;
• oświadczenie pracownika-ojca, czy korzystał z urlopu ojcowskiego albo jego części (§ 16 Rozporządzenia Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z dnia 8 maja 2023 roku w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem oraz dokumentów dołączanych do takich wniosków).

Przykład 1.

Pracownik 8 lutego 2024 roku złożył wniosek o udzielenie mu urlopu ojcowskiego od 12 do 25 lutego 2024 roku. W związku z tym, że wniosek został złożony w czasie krótszym niż 7 dni przed planowanym rozpoczęciem korzystania z urlopu, pracodawca nie jest tym wnioskiem związany. Może jednak zdecydować o uwzględnieniu wniosku i udzielić urlopu we wnioskowanym terminie.

Za okres urlopu ojcowskiego przysługuje zasiłek macierzyński na zasadach określonych w Ustawie z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (art. 184 kp).

Urlop ojcowski - do kiedy można wykorzystać?

Dzień urodzenia dziecka rozpoczyna bieg 12-miesięcznego terminu, w którym pracownik może wykorzystać urlop ojcowski, a także odpowiednio – okresy ustalone w odniesieniu do przypadku przysposobienia dziecka. Zastosowanie znajduje tutaj art. 112 Kodeksu cywilnego (w związku z art. 300 kp), zgodnie z którym termin oznaczony w tygodniach, miesiącach lub latach kończy się z upływem dnia, który nazwą lub datą odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było – w ostatnim dniu tego miesiąca. Jednakże – co ważne – przy obliczaniu wieku osoby fizycznej termin upływa z początkiem ostatniego dnia.

Przykład 2.

Dziecko urodziło się 10 października 2023 roku. Zatem ostatnim dniem, w którym pracownik-ojciec może skorzystać z urlopu ojcowskiego, jest 9 października 2024 roku, gdyż 12-miesięczny termin na wykorzystanie tego urlopu upływa z początkiem 10 października 2024 roku, a więc w tym dniu z urlopu już nie można korzystać.

Przykład 3.

Dziecko urodziło się 29 lutego 2024 roku. W tym przypadku 12-miesięczny termin na wykorzystanie urlopu upływa z początkiem 28 lutego 2025 roku, ponieważ w 2025 roku nie występuje 29 lutego. Zatem ostatnim dniem urlopu ojcowskiego udzielonego na to dziecko może być 27 lutego 2025 roku.

Przykład 4.

15 marca 2024 roku upływa 12 miesięcy od dnia urodzenia dziecka. Pracownik złożył wniosek o udzielenie mu urlopu ojcowskiego w wymiarze 2 tygodni w okresie od 11 do 24 marca 2024 roku. W tym przypadku pracodawca nie będzie mógł mu udzielić wspomnianego urlopu w pełnym żądanym wymiarze, gdyż okres podany we wniosku kończy się później niż 14 marca 2024 roku. Zatem pracownik będzie mógł wykorzystać urlop ojcowski tylko od 11 do 14 marca 2024 roku (4 dni).

Przykład 5.

Okres 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie dziecka upływa 10 stycznia 2025 roku. 9 listopada 2024 roku dziecko to kończy 14. rok życia. W związku z tym ostatnim dniem, na który może być udzielony urlop ojcowski na to dziecko, jest 8 listopada 2024 roku.

Dłuższy czas na wykorzystanie urlopu – decyduje dzień urodzenia dziecka w 2023 roku

Zgodnie z przepisem przejściowym – art. 36 Ustawy z dnia 9 marca 2023 roku o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw – pracownik-ojciec wychowujący dziecko w dniu wejścia w życie tej ustawy, czyli 26 kwietnia 2023 roku, ma prawo do urlopu ojcowskiego na zasadach określonych w przepisach dotychczasowych, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko:

• 24. miesiąca życia albo
• 14. roku życia, o ile nie upłynęły 24 miesiące od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie tego dziecka.

Przykład 6.

Dziecko urodziło się 1 czerwca 2022 roku. W myśl art. 1823 § 1 kp w brzmieniu sprzed 26 kwietnia 2023 roku termin na wykorzystanie urlopu ojcowskiego na to dziecko, wynoszący 24 miesiące od dnia urodzenia dziecka, upływa 31 maja 2024 roku. W związku z tym, że 26 kwietnia 2023 roku wspomniane dziecko było wychowywane przez ojca, termin wykorzystania urlopu ojcowskiego nie ulega zmianie.

Przykład 7.

Dziecko urodziło się 26 kwietnia 2023 roku. Ojciec dziecka ma w związku z tym prawo do wykorzystania urlopu ojcowskiego do 25 kwietnia 2025 roku, czyli do ukończenia przez dziecko 24. miesiąca życia.

Przykład 8.

Dziecko urodziło się 27 kwietnia 2023 roku, czyli po dniu wejścia w życie ustawy zmieniającej art. 1823 § 1 kp. W tym przypadku urlop ojcowski można wykorzystać tylko do 26 kwietnia 2024 roku (do ukończenia przez dziecko 12. miesiąca życia).

Jak wynika z powyższego, w kontekście omówionego wyżej skrócenia okresu, w którym możliwe jest skorzystanie z urlopu ojcowskiego (z 24 do 12 miesięcy), w przypadku urlopów udzielanych na dzieci urodzone w 2023 roku znaczenie ma to, czy dzień urodzenia dziecka przypada na okres do 26 kwietnia włącznie, czy po tym dniu. W pierwszym przypadku urlopu udziela się w okresie do ukończenia przez dziecko 24. miesiąca życia, a w drugim przypadku – do ukończenia 12. miesiąca życia.