Urlop ojcowski a dyrektywa work-life balance
W ocenie ekspertów unijnych obecnie obowiązujące w krajach Unii Europejskiej (UE) przepisy nie zapewniają kobietom i mężczyznom wystarczających warunków w zakresie dzielenia się obowiązkami opiekuńczymi. Wdrożenie do polskiego porządku prawnego dyrektywy (tzw. dyrektywa work-life balance) zmieniła ten stan rzeczy. Urlop ojcowski a dyrektywa work-life balance - sprawdź jak to wpłynęło na możliwość korzystania z urlopu ojcowskiego.
Podstawa prawna zmian oraz ogólny cel regulacji
Zmiany dotyczące równowagi między życiem zawodowym a prywatnym, w tym odnoszące się do urlopów rodzicielskich, ojcowskich i opiekuńczych, wymagały korekt legislacyjnych w przepisach Ustawy z dnia 26 czerwca 1976 roku – Kodeks pracy (kp).
Dyrektywa work-life balance określa minimalne wymagania, które mają służyć osiągnięciu równości kobiet oraz mężczyzn w zakresie szans na rynku pracy. Drugi wątek tej dyrektywy jest bardziej istotny z punktu widzenia omawianej tematyki, dotyczy bowiem równego traktowania w miejscu pracy poprzez ułatwienie pracownikom-rodzicom (w tym także opiekunom prawnym) godzenia życia prywatnego i zawodowego. Dla realizacji tych celów dyrektywa 2019/1158 założyła wprowadzenie zmodyfikowanych rozwiązań w odniesieniu do uprawnień pracowniczych:
- związanych urlopem: ojcowskim, rodzicielskim i opiekuńczym;
- dotyczących elastycznych form organizacji czasu pracy dla pracowników będących rodzicami lub opiekunami.
Zmiany mające na celu wprowadzenie dyrektywy work-life balance miały zacząć obowiązywać z początkiem sierpnia 2022 roku. Termin ten okazał się jednak nieosiągalny. Przyczyną tego były przede wszystkim przeciągające się konsultacje międzyresortowe i społeczne. Jeszcze pod koniec lipca br. Komitet do Spraw Europejskich przyjął kolejne uwagi zgłaszane przez różne podmioty do projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw. W konsekwencji realną datą wejścia w życie nowelizacji jest 26 kwietnia 2023 roku.
Założenia dyrektywy 2019/1158 w odniesieniu do urlopów ojcowskich
W kontekście urlopów rodzicielskich, w tym ojcowskich, założenia dyrektywy work-life balance to przede wszystkim wspieranie uczestnictwa kobiet na rynku pracy oraz równy podział obowiązków opiekuńczych między mężczyzn i kobiety.
W celu przeniesienia postanowień dyrektywy 2019/1158 na grunt polskiego prawa przygotowano nowelizację odpowiednich przepisów. Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw, oznaczony jako UC 118 jest już gotowy do przekazania pod obrady parlamentu.
W uzasadnieniu do wspomnianej noweli stwierdzono, że istotnym czynnikiem mającym wpływ na niesatysfakcjonującą reprezentację kobiet na rynku pracy jest trudność w pogodzeniu obowiązków służbowych i rodzinnych. Kobiety posiadające dzieci poświęcają zazwyczaj mniej czasu na pracę zarobkową ze względu na konieczność realizowania nieodpłatnie obowiązków opiekuńczych.
Dyrektywa 2019/1158 ustanawia minimalne wymagania w zakresie urlopu ojcowskiego, urlopu rodzicielskiego i urlopu opiekuńczego, a także elastycznej organizacji pracy dla pracowników będących rodzicami lub opiekunów.
„Aby zachęcić do bardziej zrównoważonego dzielenia się obowiązkami opiekuńczymi między kobietami i mężczyznami, a także umożliwić wczesne tworzenie więzi między ojcami i dziećmi, zgodnie z dyrektywą 2019/1158 należy przyznać ojcom prawo do urlopu ojcowskiego. Taki urlop ojcowski powinien być wykorzystywany w okresie narodzin dziecka i wyraźnie wiązać się z tym wydarzeniem, a jego celem powinno być sprawowanie opieki”.
Jak już wspomnieliśmy na wstępie, przepisy kp przewidują prawo dla pracownika będącego ojcem dziecka do urlopu ojcowskiego. Co zatem zmieniło wdrożenie dyrektywy work-life balance?
Przepisy dotyczące urlopu ojcowskiego – przed i po nowelizacji
Nowelizacja przewidziała skrócenie okresu, w którego trakcie pracownik-ojciec będzie mógł wykorzystać urlop ojcowski – z 24 miesięcy do 12 miesięcy. Zmiana ta ma przyczynić się do realizacji postulatu wykorzystania urlopu ojcowskiego w związku z narodzinami dziecka (wiązać się z tym wydarzeniem).[/alert-info]
Po zmianie art. 182(3) § 1 kp stanowi, że w celu sprawowania opieki nad nowo narodzonym dzieckiem pracownik-ojciec ma prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze do 2 tygodni, nie dłużej jednak niż:
do ukończenia przez dziecko 12. miesiąca życia, albo
do upływu 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie dziecka i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10. roku życia.
Jak więc widać, nie zmienił się wymiar urlopu ojcowskiego, skrócono natomiast przedział czasu, w którym pracownik-ojciec dziecka (dotyczy to także dziecka objętego opieką w drodze przysposobienia) może złożyć wniosek o ten urlop.
Doprecyzowano ponadto kwestie dotyczące formy, w jakiej jest dopuszczalne złożenie wniosku o urlop ojcowski. Chodzi bowiem w tym przypadku o zrównanie – w zakresie mocy prawnej – dokumentów składanych w tradycyjny sposób z wnioskami przekazanymi w postaci elektronicznej.
Urlop ojcowski a dyrektywa work-life balance – podsumowanie
Dyrektywa work-life balance wskazuje minimalne wymagania, jakie powinny być spełnione w ramach krajowego ustawodawstwa dla zwiększenia poziomu równości kobiet oraz mężczyzn w zakresie szans na rynku pracy. Jednym z założeń wspomnianej dyrektywy jest umożliwienie wczesnego tworzenia więzi między ojcami i dziećmi, a celowi temu mają służyć korekty w przepisach dotyczących urlopów ojcowskich. W odniesieniu do urlopu ojcowskiego skróceniu uległ okres, w jakim będzie on mógł być udzielony. Doprecyzowano także tryb składania wniosku o urlop ojcowski przez wprowadzenie elektronicznej formy zgłoszenia zamiaru skorzystania z tego uprawnienia.
