Urlop ojcowski w świetle dyrektywy work-life balance
Krajowe ustawodawstwo przewiduje urlop ojcowski dla pracownika-ojca. W ocenie ekspertów unijnych obecnie obowiązujące w krajach Unii Europejskiej (UE) przepisy nie zapewniają kobietom i mężczyznom wystarczających warunków w zakresie dzielenia się obowiązkami opiekuńczymi. Wdrożenie do polskiego porządku prawnego odpowiedniej dyrektywy (tzw. dyrektywa work-life balance) ma zmienić ten stan rzeczy. Jak to wpłynie na możliwość korzystania z urlopu ojcowskiego – o tym piszemy w niniejszym artykule.
Podstawa prawna zmian oraz ogólny cel regulacji
Zmiany dotyczące równowagi między życiem zawodowym a prywatnym, w tym odnoszące się do urlopów rodzicielskich, ojcowskich i opiekuńczych, wymagają korekt legislacyjnych w przepisach Ustawy z dnia 26 czerwca 1976 roku – Kodeks pracy (kp).
Dyrektywa work-life balance określa minimalne wymagania, które mają służyć osiągnięciu równości kobiet oraz mężczyzn w zakresie szans na rynku pracy. Drugi wątek tej dyrektywy jest bardziej istotny z punktu widzenia omawianej tematyki, dotyczy bowiem równego traktowania w miejscu pracy poprzez ułatwienie pracownikom-rodzicom (w tym także opiekunom prawnym) godzenia życia prywatnego i zawodowego. Dla realizacji tych celów dyrektywa 2019/1158 zakłada wprowadzenie zmodyfikowanych rozwiązań w odniesieniu do uprawnień pracowniczych:
- związanych urlopem: ojcowskim, rodzicielskim i opiekuńczym;
- dotyczących elastycznych form organizacji czasu pracy dla pracowników będących rodzicami lub opiekunami.
Zmiany mające na celu wprowadzenie dyrektywy work-life balance miały zacząć obowiązywać z początkiem sierpnia 2022 roku. Termin ten okazał się jednak nieosiągalny. Przyczyną tego są przede wszystkim przeciągające się konsultacje międzyresortowe i społeczne. Jeszcze pod koniec lipca br. Komitet do Spraw Europejskich przyjął kolejne uwagi zgłaszane przez różne podmioty do projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw. W konsekwencji zgodnie z zapowiedziami przedstawicieli resortu pracy realną datą wejścia w życie nowelizacji jest 1 stycznia 2023 roku.
Założenia dyrektywy 2019/1158 w odniesieniu do urlopów ojcowskich
W kontekście urlopów rodzicielskich, w tym ojcowskich, założenia dyrektywy work-life balance przewidują przede wszystkim wspieranie uczestnictwa kobiet na rynku pracy oraz równy podział obowiązków opiekuńczych między mężczyzn i kobiety.
W celu przeniesienia postanowień dyrektywy 2019/1158 na grunt polskiego prawa przygotowano nowelizację odpowiednich przepisów. Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw, oznaczony jako UC 118 jest już gotowy do przekazania pod obrady parlamentu. Prawdopodobny termin wejścia w życie zmian to początek sierpnia 2022 roku.
W uzasadnieniu do wspomnianej noweli stwierdzono, że istotnym czynnikiem mającym wpływ na niesatysfakcjonującą reprezentację kobiet na rynku pracy jest trudność w pogodzeniu obowiązków służbowych i rodzinnych. Kobiety posiadające dzieci poświęcają zazwyczaj mniej czasu na pracę zarobkową ze względu na konieczność realizowania nieodpłatnie obowiązków opiekuńczych.
Dyrektywa 2019/1158 ustanawia minimalne wymagania w zakresie urlopu ojcowskiego, urlopu rodzicielskiego i urlopu opiekuńczego, a także elastycznej organizacji pracy dla pracowników będących rodzicami lub opiekunów.
„Aby zachęcić do bardziej zrównoważonego dzielenia się obowiązkami opiekuńczymi między kobietami i mężczyznami, a także umożliwić wczesne tworzenie więzi między ojcami i dziećmi, zgodnie z dyrektywą 2019/1158 należy przyznać ojcom prawo do urlopu ojcowskiego. Taki urlop ojcowski powinien być wykorzystywany w okresie narodzin dziecka i wyraźnie wiązać się z tym wydarzeniem, a jego celem powinno być sprawowanie opieki”.
Jak już wspomnieliśmy na wstępie, przepisy kp przewidują prawo dla pracownika będącego ojcem dziecka do urlopu ojcowskiego. Co zatem ma zmienić wdrożenie dyrektywy work-life balance?
Przepisy dotyczące urlopu ojcowskiego – przed i po nowelizacji
Obecnie obowiązujące regulacje kp zakładają, że pracownik-ojciec wychowujący dziecko ma prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze do 2 tygodni, nie dłużej jednak niż:
- do ukończenia przez dziecko 24. miesiąca życia, albo
- do upływu 24 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie dziecka i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10. roku życia.
Uprawnienia pracownika-ojca w zakresie urlopu ojcowskiego zostały określone w art. 182(3) kp.
W projekcie nowelizacji ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw, wdrażającej postanowienia dyrektywy 2019/1158, zaproponowano istotną zmianę w odniesieniu do okresu, w ramach którego będzie istniała możliwość skorzystania z urlopu ojcowskiego.
Po planowanej zmianie art. 182(3) § 1 kp będzie stanowił, że w celu sprawowania opieki nad nowo narodzonym dzieckiem pracownik-ojciec ma prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze do 2 tygodni, nie dłużej jednak niż:
do ukończenia przez dziecko 12. miesiąca życia, albo
do upływu 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie dziecka i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10. roku życia.
Jak więc widać, w projekcie nie zmienił się wymiar urlopu ojcowskiego, skrócono natomiast przedział czasu, w którym pracownik-ojciec dziecka (dotyczy to także dziecka objętego opieką w drodze przysposobienia) może złożyć wniosek o ten urlop.
W projekcie nowelizacji doprecyzowano ponadto kwestie dotyczące formy, w jakiej jest dopuszczalne złożenie wniosku o urlop ojcowski. Chodzi bowiem w tym przypadku o zrównanie – w zakresie mocy prawnej – dokumentów składanych w tradycyjny sposób z wnioskami przekazanymi w postaci elektronicznej.
Urlop ojcowski w świetle dyrektywy work-life balance – podsumowanie
Dyrektywa work-life balance wskazuje minimalne wymagania, jakie powinny być spełnione w ramach krajowego ustawodawstwa dla zwiększenia poziomu równości kobiet oraz mężczyzn w zakresie szans na rynku pracy. Jednym z założeń wspomnianej dyrektywy jest umożliwienie wczesnego tworzenia więzi między ojcami i dziećmi, a celowi temu mają służyć korekty w przepisach dotyczących urlopów ojcowskich, które zostały zawarte w projekcie ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw. W odniesieniu do urlopu ojcowskiego skróceniu ulegnie okres, w jakim będzie on mógł być udzielony. Doprecyzowano także tryb składania wniosku o urlop ojcowski przez wprowadzenie elektronicznej formy zgłoszenia zamiaru skorzystania z tego uprawnienia.
Rezygnacja z urlopu macierzyńskiego na rzecz ojca dziecka
Urlop dla pracownika przysposabiającego dziecko
- Czy zwolnienie lekarskie może zostać skrócone?
- Strajk nauczycieli - jak uzyskać zasiłek opiekuńczy?
- Oddanie krwi po godzinach pracy – czy nadal przysługuje dzień wolny do wybrania?
- Nieobecność usprawiedliwiona niepłatna – kiedy ma miejsce?
- Kontrola pracownika na zwolnieniu lekarskim - kiedy jest możliwa?