Urlop ojcowski a dyrektywa work-life balance

W ocenie ekspertów unijnych obecnie obowiązujące w krajach Unii Europejskiej (UE) przepisy nie zapewniają kobietom i mężczyznom wystarczających warunków w zakresie dzielenia się obowiązkami opiekuńczymi. Wdrożenie do polskiego porządku prawnego dyrektywy (tzw. dyrektywa work-life balance) zmieniła ten stan rzeczy. Urlop ojcowski a dyrektywa work-life balance - sprawdź jak to wpłynęło na możliwość korzystania z urlopu ojcowskiego.

Podstawa prawna zmian oraz ogólny cel regulacji

Zmiany dotyczące równowagi między życiem zawodowym a prywatnym, w tym odnoszące się do urlopów rodzicielskich, ojcowskich i opiekuńczych, wymagały korekt legislacyjnych w przepisach Ustawy z dnia 26 czerwca 1976 roku – Kodeks pracy (kp).

Dyrektywa work-life balance określa minimalne wymagania, które mają służyć osiągnięciu równości kobiet oraz mężczyzn w zakresie szans na rynku pracy. Drugi wątek tej dyrektywy jest bardziej istotny z punktu widzenia omawianej tematyki, dotyczy bowiem równego traktowania w miejscu pracy poprzez ułatwienie pracownikom-rodzicom (w tym także opiekunom prawnym) godzenia życia prywatnego i zawodowego. Dla realizacji tych celów dyrektywa 2019/1158 założyła wprowadzenie zmodyfikowanych rozwiązań w odniesieniu do uprawnień pracowniczych:

• związanych urlopem: ojcowskim, rodzicielskim i opiekuńczym;
• dotyczących elastycznych form organizacji czasu pracy dla pracowników będących rodzicami lub opiekunami.

Zmiany mające na celu wprowadzenie dyrektywy work-life balance miały zacząć obowiązywać z początkiem sierpnia 2022 roku. Termin ten okazał się jednak nieosiągalny. Przyczyną tego były przede wszystkim przeciągające się konsultacje międzyresortowe i społeczne. Jeszcze pod koniec lipca br. Komitet do Spraw Europejskich przyjął kolejne uwagi zgłaszane przez różne podmioty do projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw. W konsekwencji realną datą wejścia w życie nowelizacji jest 26 kwietnia 2023 roku.

Założenia dyrektywy 2019/1158 w odniesieniu do urlopów ojcowskich

W kontekście urlopów rodzicielskich, w tym ojcowskich, założenia dyrektywy work-life balance to przede wszystkim wspieranie uczestnictwa kobiet na rynku pracy oraz równy podział obowiązków opiekuńczych między mężczyzn i kobiety.

W celu przeniesienia postanowień dyrektywy 2019/1158 na grunt polskiego prawa przygotowano nowelizację odpowiednich przepisów. Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw, oznaczony jako UC 118 jest już gotowy do przekazania pod obrady parlamentu. 

W uzasadnieniu do wspomnianej noweli stwierdzono, że istotnym czynnikiem mającym wpływ na niesatysfakcjonującą reprezentację kobiet na rynku pracy jest trudność w pogodzeniu obowiązków służbowych i rodzinnych. Kobiety posiadające dzieci poświęcają zazwyczaj mniej czasu na pracę zarobkową ze względu na konieczność realizowania nieodpłatnie obowiązków opiekuńczych.

Dyrektywa 2019/1158 ustanawia minimalne wymagania w zakresie urlopu ojcowskiego, urlopu rodzicielskiego i urlopu opiekuńczego, a także elastycznej organizacji pracy dla pracowników będących rodzicami lub opiekunów.

Jak już wspomnieliśmy na wstępie, przepisy kp przewidują prawo dla pracownika będącego ojcem dziecka do urlopu ojcowskiego. Co zatem zmieniło wdrożenie dyrektywy work-life balance?

Przepisy dotyczące urlopu ojcowskiego – przed i po nowelizacji

Po zmianie art. 182(3) § 1 kp stanowi, że w celu sprawowania opieki nad nowo narodzonym dzieckiem pracownik-ojciec ma prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze do 2 tygodni, nie dłużej jednak niż:

1. do ukończenia przez dziecko 12. miesiąca życia, albo 

2. do upływu 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie dziecka i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10. roku życia.

Jak więc widać, nie zmienił się wymiar urlopu ojcowskiego, skrócono natomiast przedział czasu, w którym pracownik-ojciec dziecka (dotyczy to także dziecka objętego opieką w drodze przysposobienia) może złożyć wniosek o ten urlop.

Doprecyzowano ponadto kwestie dotyczące formy, w jakiej jest dopuszczalne złożenie wniosku o urlop ojcowski. Chodzi bowiem w tym przypadku o zrównanie – w zakresie mocy prawnej – dokumentów składanych w tradycyjny sposób z wnioskami przekazanymi w postaci elektronicznej.

Urlop ojcowski a dyrektywa work-life balance – podsumowanie

Dyrektywa work-life balance wskazuje minimalne wymagania, jakie powinny być spełnione w ramach krajowego ustawodawstwa dla zwiększenia poziomu równości kobiet oraz mężczyzn w zakresie szans na rynku pracy. Jednym z założeń wspomnianej dyrektywy jest umożliwienie wczesnego tworzenia więzi między ojcami i dziećmi, a celowi temu mają służyć korekty w przepisach dotyczących urlopów ojcowskich. W odniesieniu do urlopu ojcowskiego skróceniu uległ okres, w jakim będzie on mógł być udzielony. Doprecyzowano także tryb składania wniosku o urlop ojcowski przez wprowadzenie elektronicznej formy zgłoszenia zamiaru skorzystania z tego uprawnienia.