Rezygnacja z urlopu rodzicielskiego przez pracownika

Na skróty

W porównaniu z urlopem macierzyńskim instytucja urlopu rodzicielskiego została ukształtowana w Kodeksie pracy bardziej elastycznie – zarówno w zakresie jego udzielania, jak i wykorzystania. Jest to urlop udzielany zawsze na wniosek – korzysta się z niego na zasadzie dobrowolności. Z udzielonego urlopu rodzicielskiego można również zrezygnować, nie wykorzystując go w pełni. Uregulowania dotyczące tego urlopu zawarto w art. 179¹, art. 182^1a–182^1g, art. 182⁴, art. 183 § 4–5 i art. 184 Kodeksu pracy oraz Rozporządzeniu Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 grudnia 2015 roku w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem oraz dokumentów dołączanych do takich wniosków. Jakie konsekwencje powoduje rezygnacja z urlopu rodzicielskiego?

Prawo do urlopu rodzicielskiego

Pracownik, który wykorzystał urlop macierzyński albo zasiłek macierzyński za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego, ma prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze do:

32 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie;
34 tygodni – w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie.

Z urlopu może korzystać jedno z rodziców albo oboje. W przypadku równoczesnego korzystania z urlopu przez oboje rodziców wymiar urlopu liczony jest dla nich łącznie, co oznacza, że okres korzystania z urlopu przez każde z nich wynosi 16 (32/2) lub 17 (34/2) tygodni.

Zgodnie z projektem zmian w kodeksie pracy zasady udzielania i korzystania z urlopu rodzicielskiego mają ulec zmianom. Nowe regulacje zostały szczegółowo opisane w artykule: Urlop rodzicielski - kto może się o niego starać?

Zasady udzielania urlopu rodzicielskiego

Urlop rodzicielski może być udzielany jednorazowo albo w częściach nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. rok życia. Udziela się go bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego albo zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego, nie więcej niż w 4 częściach przypadających bezpośrednio jedna po drugiej albo bezpośrednio po wykorzystaniu zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający części urlopu rodzicielskiego, w wymiarze wielokrotności tygodnia.

Przez tydzień należy rozumieć 7 kolejnych dni kalendarzowych, poczynając od pierwszego dnia urlopu rodzicielskiego.

Urlop rodzicielski w wymiarze do 16 tygodni może być udzielony w terminie nieprzypadającym bezpośrednio po poprzedniej części tego urlopu albo nieprzypadającym bezpośrednio po wykorzystaniu zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający części tego urlopu. Liczba wykorzystanych w tym trybie części urlopu pomniejsza liczbę części przysługującego urlopu wychowawczego.

Zobacz też

Wniosek o urlop rodzicielski

Urlopu rodzicielskiego udziela się na pisemny wniosek pracownika składany w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika (art. 182^1d Kodeksu pracy).

Szczególny przypadek wniosku o urlop rodzicielski przewidziano w art. 179¹ Kodeksu pracy. Zgodnie z tym przepisem pracownica, nie później niż 21 dni po porodzie, może złożyć pisemny wniosek o udzielenie jej, bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze.

Zależnie od tego, który z dwóch trybów udzielania urlopu rodzicielskiego zostanie zastosowany – „zwykły”, określony w art. 182^1d Kodeksu pracy, czy szczególny, unormowany w art. 179¹ Kodeksu pracy – różne będą konsekwencje w zakresie prawa do zasiłku macierzyńskiego, przysługującego za czas urlopu rodzicielskiego. Miesięczny zasiłek macierzyński za czas urlopu rodzicielskiego udzielonego w trybie zwykłym wynosi za pierwsze tygodnie urlopu – 100% podstawy wymiaru zasiłku, a za pozostały okres urlopu – 60% podstawy wymiaru zasiłku. Natomiast w razie udzielenia urlopu rodzicielskiego w trybie art. 179¹ Kodeksu pracy miesięczny zasiłek macierzyński wynosi 80% podstawy wymiaru zasiłku za cały okres urlopu rodzicielskiego. Szczegółowo zostało to uregulowane w art. 31 ust. 2 i 3 Ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

Rezygnacja z urlopu rodzicielskiego przez pracownika

Rezygnacja z urlopu rodzicielskiego i powrót do pracy może nastąpić w każdym czasie za zgodą pracodawcy. Przepisy nie określają formy tej rezygnacji, jednak dla celów dowodowych pożądane jest, aby zarówno wniosek pracownika, jak i zgoda pracodawcy były utrwalone na piśmie.

Chociaż skuteczność rezygnacji z urlopu rodzicielskiego uzależniona jest od zgody pracodawcy, to – jak się wydaje – w świetle zasady prawa do pracy wyrażonej w art. 10 Kodeksu pracy swoboda decyzji pracodawcy nie powinna być w takim przypadku całkowita. Ewentualny brak zgody musiałby wynikać z realnych trudności faktycznych lub prawnych. W praktyce jednak trudno byłoby wyegzekwować od pracodawcy zgodę na podstawie wspomnianego ogólnego przepisu. Jest to więc raczej postulat niż konkretny obowiązek prawny.

Przykład 1.

Pracownica rozpoczęła urlop rodzicielski 9 listopada 2021 roku. 11 lutego 2022 roku skontaktowała się z pracodawcą, informując go, że chciałaby zrezygnować z urlopu rodzicielskiego i wrócić do pracy 15 lutego 2022 roku. Pracodawca poinformował pracownicę, że ze względów organizacyjnych jej powrót do pracy 15 lutego nie jest możliwy, jednak możliwość taka istnieje od 1 marca 2022 roku. Zaakceptowała ona ten termin. Tym samym doszło do uzgodnienia między stronami stosunku pracy, że pracownica rezygnuje z urlopu rodzicielskiego – zostanie on zakończony 28 lutego 2022 roku, a z dniem następnym (1 marca 2022 roku) wróci ona do pracy.

Rezygnacja z urlopu rodzicielskiego na rzecz ojca dziecka

W przypadku złożenia wniosku o urlop rodzicielski w trybie art. 179¹ Kodeksu pracy (tj. wniosku o udzielenie tego urlopu bezpośrednio po urlopie macierzyńskim i od razu w pełnym wymiarze) pracownica może dzielić się z pracownikiem-ojcem wychowującym dziecko albo ubezpieczonym-ojcem dziecka korzystaniem z urlopu rodzicielskiego lub pobieraniem zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi tego urlopu.

W takim przypadku pisemny wniosek dotyczący rezygnacji z korzystania z urlopu rodzicielskiego w całości albo w części i powrotu do pracy, zawierający imię i nazwisko pracownicy oraz wskazanie daty przystąpienia do pracy, składa się pracodawcy w terminie nie krótszym niż 21 dni przed przystąpieniem do pracy. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić ten wniosek.

Przykład 2.

Pracownica 1 października 2022 roku przesłała pracodawcy wniosek w sprawie rezygnacji z pozostałej do wykorzystania części urlopu rodzicielskiego, który był jej udzielony w trybie art. 1791 Kodeksu pracy, wskazując jako datę przystąpienia do pracy 2 listopada 2022 roku. Został więc zachowany wymagany co najmniej 21-dniowy okres, jaki musi upłynąć od złożenia wniosku do przystąpienia do pracy. W tych okolicznościach pracodawca nie może nie zgodzić się na rezygnację pracownicy z urlopu – zobowiązany jest do uwzględnienia jej wniosku.

Łączenie urlopu z pracą

Rozwiązaniem pośrednim między korzystaniem z urlopu rodzicielskiego a rezygnacją z niego jest łączenie urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu.

Wymiar czasu pracy osoby korzystającej równocześnie z urlopu rodzicielskiego nie może być wyższy niż 0,5 etatu.

Podjęcie pracy następuje na pisemny wniosek pracownika składany w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem wykonywania pracy. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika, chyba że nie jest to możliwe ze względu na organizację pracy lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika. O przyczynie odmowy uwzględnienia wniosku pracodawca informuje pracownika na piśmie.

W przypadku łączenia przez pracownika urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu, wymiar urlopu rodzicielskiego ulega wydłużeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika w trakcie korzystania z urlopu lub jego części, nie dłużej jednak niż do:

64 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie;
68 tygodni – w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie.

Okres, o który urlop rodzicielski ulega wydłużeniu, stanowi iloczyn liczby tygodni, przez jaką pracownik łączy korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu i wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika w trakcie korzystania z urlopu rodzicielskiego. W przypadku gdy łączenie korzystania z urlopu z wykonywaniem pracy odbywa się przez część urlopu rodzicielskiego, proporcjonalne wydłużenie wymiaru tego urlopu następuje wyłącznie w odniesieniu do tej części urlopu rodzicielskiego.

Przykład 3.

Pracownica ma prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze 32 tygodni (urodzenie jednego dziecka przy jednym porodzie). Przez 12 tygodni łączyła korzystanie z tego urlopu z wykonywaniem pracy w wymiarze 0,5 etatu. W związku z tym urlop rodzicielski uległ wydłużeniu o 6 tygodni (12 tygodni × 0,5). Zatem w sumie pracownica ma prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze 38 tygodni (32 tygodnie + 6 tygodni).

Możliwość elastycznego korzystania z urlopu rodzicielskiego jest niewątpliwą zaletą tej instytucji prawa pracy. Należy też zaznaczyć, że z wyżej opisanych uprawnień mogą korzystać, oprócz rodziców, także pracownicy przyjmujący dziecko na wychowanie, którzy wystąpili do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka, oraz pracownicy przyjmujący dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej.

Polecamy:

Elastyczny czas pracy dla rodziców!