Rezygnacja z urlopu rodzicielskiego przez pracownika

W porównaniu z urlopem macierzyńskim instytucja urlopu rodzicielskiego została ukształtowana w Kodeksie pracy bardziej elastycznie – zarówno w zakresie jego udzielania, jak i wykorzystania. Jest to urlop udzielany zawsze na wniosek – korzysta się z niego na zasadzie dobrowolności. Z udzielonego urlopu rodzicielskiego można również zrezygnować, nie wykorzystując go w pełni. Uregulowania dotyczące tego urlopu zawarto w art. 179¹, art. 182^1a–182^1g, art. 182⁴, art. 183 § 4–5 i art. 184 Kodeksu pracy oraz Rozporządzeniu Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 grudnia 2015 roku w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem oraz dokumentów dołączanych do takich wniosków. Jakie konsekwencje powoduje rezygnacja z urlopu rodzicielskiego?

Prawo do urlopu rodzicielskiego 

Pracownik, który wykorzystał urlop macierzyński albo zasiłek macierzyński za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego, ma prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze do:

• 41 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie;
• 43 tygodni – w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie.

Pracownicy – rodzice dziecka posiadającego zaświadczenie, o którym mowa w art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 4 listopada 2016 r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem”, mają prawo do urlopu rodzicielskiego w celu sprawowania opieki nad tym dzieckiem w wymiarze do:

1. 65 tygodni – w przypadku, urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie;
2. 67 tygodni – w przypadku porodu mnogiego.

Urlop rodzicielski w powyższym wymiarze przysługuje łącznie obojgu pracownikom – rodzicom dziecka. Każdemu z pracowników – rodziców dziecka przysługuje wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego z powyższego wymiaru urlopu. Prawa tego nie można przenieść na drugiego z pracowników – rodziców dziecka.

Zasady udzielania urlopu rodzicielskiego

Urlop rodzicielski może być udzielany jednorazowo albo w częściach nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. rok życia. 

Pracownik nie nie musi wykorzystywać urlopu w całości bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, choć zwykle jest w taki sposób wykorzystany. Urlop można wziąć w dogodnym dla siebie czasie, pod warunkiem że nastąpi to do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko skończy 6 lat.

Wniosek o urlop rodzicielski

Urlopu rodzicielskiego udziela się na pisemny wniosek pracownika składany w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika (art. 182^1d Kodeksu pracy). Za cały okres urlopu rodzicielskiego przysługuje zasiłek macierzyński w wysokości 70% podstawy wymiaru zasiłku.

Pracownica może jednak złożyć stosowny wniosek w terminie nie później niż 21 dni po porodzie, aby miesięczny zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego wynosił  81,5% podstawy wymiaru zasiłku. 

Rezygnacja z urlopu rodzicielskiego przez pracownika

Rezygnacja z urlopu rodzicielskiego i powrót do pracy może nastąpić w każdym czasie za zgodą pracodawcy. Przepisy nie określają formy tej rezygnacji, jednak dla celów dowodowych pożądane jest, aby zarówno wniosek pracownika, jak i zgoda pracodawcy były utrwalone na piśmie.

Przykład 1.

Pracownica rozpoczęła urlop rodzicielski 9 listopada 2022 roku. 11 lutego 2023 roku skontaktowała się z pracodawcą, informując go, że chciałaby zrezygnować z urlopu rodzicielskiego i wrócić do pracy 15 lutego 2023 roku. Pracodawca poinformował pracownicę, że ze względów organizacyjnych jej powrót do pracy 15 lutego nie jest możliwy, jednak możliwość taka istnieje od 1 marca 2023 roku. Zaakceptowała ona ten termin. Tym samym doszło do uzgodnienia między stronami stosunku pracy, że pracownica rezygnuje z urlopu rodzicielskiego – zostanie on zakończony 28 lutego 2023 roku, a z dniem następnym (1 marca 2023 roku) wróci ona do pracy.   

Rezygnacja z urlopu rodzicielskiego na rzecz ojca dziecka 

Pracownik moze zrezygnować z korzystania urlopu rodzicielskiego w każdym czasie za zgodą pracodawcy i powrócić do pracy. 

W takim przypadku należy złożyć wniosek dotyczący rezygnacji z korzystania z urlopu rodzicielskiego w całości albo w części i powrotu do pracy, zawierający imię i nazwisko pracownicy oraz wskazanie daty przystąpienia do pracy. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika. 

Łączenie urlopu z pracą 

Rozwiązaniem pośrednim między korzystaniem z urlopu rodzicielskiego a rezygnacją z niego jest łączenie urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu.

Podjęcie pracy następuje na pisemny lub elektroniczny wniosek pracownika składany w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem wykonywania pracy. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika, chyba że nie jest to możliwe ze względu na organizację pracy lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika. O przyczynie odmowy uwzględnienia wniosku pracodawca informuje pracownika na piśmie lub drogą elektroniczną. 

W przypadku łączenia przez pracownika urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu, wymiar urlopu rodzicielskiego ulega wydłużeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika w trakcie korzystania z urlopu lub jego części, nie dłużej jednak niż do:

• 82 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie;
• 86 tygodni – w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie.

Okres, o który urlop rodzicielski ulega wydłużeniu, stanowi iloczyn liczby tygodni, przez jaką pracownik łączy korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu i wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika w trakcie korzystania z urlopu rodzicielskiego. W przypadku gdy łączenie korzystania z urlopu z wykonywaniem pracy odbywa się przez część urlopu rodzicielskiego, proporcjonalne wydłużenie wymiaru tego urlopu następuje wyłącznie w odniesieniu do tej części urlopu rodzicielskiego.

Przykład 3.

Pracownica ma prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze 32 tygodni. Przez 12 tygodni łączyła korzystanie z tego urlopu z wykonywaniem pracy w wymiarze 0,5 etatu. W związku z tym urlop rodzicielski uległ wydłużeniu o 6 tygodni (12 tygodni × 0,5). Zatem w sumie pracownica ma prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze 38 tygodni (32 tygodnie + 6 tygodni).

Możliwość elastycznego korzystania z urlopu rodzicielskiego jest niewątpliwą zaletą tej instytucji prawa pracy. Należy też zaznaczyć, że z wyżej opisanych uprawnień mogą korzystać, oprócz rodziców, także pracownicy przyjmujący dziecko na wychowanie, którzy wystąpili do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka, oraz pracownicy przyjmujący dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej.