Delegowanie rodzica-pracownika poza stałe miejsce pracy

Pracownicy zajmujący się opieką nad dzieckiem w określonym wieku korzystają ze szczególnych uprawnień w zakresie zatrudnienia. Oznacza to możliwość uchylenia się od wykonywania niektórych poleceń pracodawcy bez powstania negatywnych konsekwencji prawnych. Czy delegowanie rodzica poza stałe miejsce pracy jest zabronione?. Jakie istnieją ograniczenia w takich okolicznościach?

Delegowanie rodzica – obowiązujące przepisy

Kwestie dotyczące ograniczeń w odniesieniu do delegowania poza stałe miejsce pracy pracowników będących rodzicami uregulowano w przepisach Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy, zwanej dalej kp.

Ograniczenia w zakresie delegowania rodzica poza stałe miejsce pracy

Oprócz bezwzględnych zakazów zatrudniania pracownic w ciąży w określonych sytuacjach, Kodeks pracy przewiduje także ograniczenia w powierzaniu konkretnych zadań służbowych pracownikom objętym szczególnymi uprawnieniami rodzicielskimi, które mają względny charakter. Do tego rodzaju unormowań należą przepisy o delegowaniu pracownika-rodzica poza stałe miejsce pracy.

Kolejny względny zakaz ma szerszy zakres podmiotowy i obejmuje wszystkich pracowników zajmujących się wychowywaniem dziecka w okresie do ukończenia przez nie 8. roku życia.

O ile uprawnienie pracownicy w ciąży do odmowy wykonania polecenia pracodawcy delegowania poza stałe miejsce pracy ma autonomiczny charakter i nie wymaga poinformowania pracodawcy o sytuacji drugiego pracownika-rodzica, o tyle w przypadku uprawnienia przewidzianego w art. 178 § 2 kp przepisy zawierają już pewne ograniczenia odnośnie do korzystania z tego prawa. Oznacza to w praktyce, że w razie gdy oboje rodzice wychowujący dziecko do ukończenia 8. roku życia pozostają w zatrudnieniu, to z uprawnienia określonego w art. 178 § 2 kp może korzystać tylko jeden rodzic. W powyższym przypadku mają zastosowanie przepisy art. 189(1) kp.

Pojęcie miejsca pracy

Omawiane przepisy dotyczą zakazu delegowania pracownika-rodzica poza stałe miejsce pracy, warto zatem odnieść się do samego pojęcia „miejsce pracy”.

Przede wszystkim należy zauważyć, że miejsce lub miejsca pracy stanowią element umowy o pracę, który ma obowiązkowy charakter (art. 29 § 1 pkt 2 kp), jednocześnie Kodeksu pracy nie definiuje tego pojęcia. W takim przypadku pomocne jest orzecznictwo Sądu Najwyższego (SN).

Jak wynika z wyroku SN z 1 kwietnia 1985 roku (sygn. akt I PR 19/85), przez pojęcie miejsca pracy rozumie się bądź stały punkt w znaczeniu geograficznym, bądź pewien oznaczony obszar, strefę określoną granicami jednostki administracyjnej podziału kraju lub w inny dostatecznie wyraźny sposób, w którym ma nastąpić świadczenie pracy.

Trzeba ponadto rozróżnić pojęcie „miejsca pracy” od „siedziby pracodawcy”, często bowiem nie są to lokalizacje tożsame. Również do tej problematyki odniósł się SN w powołanym wyroku.

Oświadczenie rodzica o zamiarze lub o braku zamiaru korzystania z prawa do odmowy wykonania polecenia delegowania poza stałe miejsce pracy

W przypadku rodziców dziecka w wieku do ukończenia przez nie 8. roku życia z prawa do wyrażenia braku zgody na delegowanie poza stałe miejsce pracy może korzystać tylko jeden rodzic. W związku z tym pracownik-rodzic powinien złożyć pracodawcy stosowne oświadczenie.

Obowiązek przechowywania takiego oświadczenia w aktach osobowych przewidują przepisy Rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 10 grudnia 2018 roku w sprawie dokumentacji pracowniczej, zwanego dalej rozporządzeniem.

W takim właśnie oświadczeniu pracownik wskazuje, czy zamierza skorzystać z prawa do odmowy wykonania polecenia delegowania poza stałe miejsce pracy, czy też rezygnuje z tego prawa na rzecz drugiego rodzica.

Przykład 1.

Pracownica będąca matką 6-letniego dziecka zamierza skorzystać z uprawnień związanych z rodzicielstwem, w tym z prawa do odmowy bycia delegowaną poza stałe miejsce pracy. W związku z tym konieczne jest złożenie przez nią oświadczenia o zamiarze korzystania z tego uprawnienia. W tym przypadku pracodawca ma z kolei prawo żądać od pracownicy danych osobowych dziecka ze względu na konieczność potwierdzenia prawa do korzystania przez pracownicę ze szczególnych uprawnień przewidzianych w prawie pracy.

Wymóg podania danych osobowych dziecka pracownika, jeżeli jest to konieczne ze względu na korzystanie przez pracownika ze szczególnych uprawnień przewidzianych w prawie pracy, wynika wprost z art. 22(1) § 3 pkt 3 kp.

Zgoda pracownika na delegowanie poza stałe miejsce pracy

Jak już wspomnieliśmy, zakaz delegowania pracownika-rodzica poza stałe miejsce pracy ma względny charakter, co oznacza, że w razie braku sprzeciwu pracownika pracodawca może skutecznie wydać polecenie delegacji w odniesieniu do takiej osoby. Wiąże się to równocześnie z koniecznością spełnienia przez pracodawcę określonych wymogów formalnych.

Przykład 2.

Pracodawca zatrudnia pracownika wychowującego dziecko w wieku 5 lat, który korzysta z uprawnień związanych z rodzicielstwem; w konsekwencji takiego pracownika nie wolno bez jego zgody delegować poza stałe miejsce pracy. Pracodawca skierował do niego pytanie, czy zgodziłby się na delegację. Jak się okazało, wyraził zgodę na wykonanie tego polecenia. W takim przypadku pracodawca jest obowiązany uzyskać od niego pisemną zgodę na delegowanie poza stałe miejsce pracy i włączyć ten dokument do akt osobowych zatrudnionego.

Wymóg przechowywania zgody pracownika na delegowanie poza stałe miejsce pracy wynika z przepisów rozporządzenia, zgodnie bowiem z § 6 pkt 1 lit. d tego aktu wykonawczego w indywidualnej dokumentacji pracownika przechowuje się:

• zgodę pracownika wychowującego dziecko do ukończenia przez nie 8. roku życia na zatrudnianie w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej, w systemie przerywanego czasu pracy i delegowanie poza stałe miejsce pracy (art. 178 § 2 kp);

• zgodę pracownicy w ciąży na delegowanie poza stałe miejsce pracy i zatrudnianie w systemie przerywanego czasu pracy (art. 178 § 1 kp).

Delegowanie rodzica- pracownika – podsumowanie

Pracownicy w ciąży nie wolno bez jej zgody delegować poza stałe miejsce pracy. Ponadto wskazana zasada odnosi się do pracownika wychowującego dziecko do ukończenia przez nie 8. roku życia, w tym przypadku jednak z prawa do wyrażenia braku zgody na delegowanie poza stałe miejsce pracy może korzystać tylko jeden rodzic. W związku z tym niezbędne jest złożenie oświadczenia o zamiarze lub o braku zamiaru korzystania z uprawnień związanych z rodzicielstwem. Pracownik-rodzic może także zgodzić się na delegowanie poza stałe miejsce pracy.