Mobbing w pracy - czym się charakteryzuje?

Czujesz się nękany i wykluczony? Nikt nie liczy się z twoim zdaniem? Masz wrażenie, że przełożony zrzuca na ciebie lawinę zadań do zrobienia i wymaga natychmiastowych rozwiązań? Być może padłeś ofiarą mobbingu. Mobbing w pracy jest powszechnym zjawiskiem, ale nie każdy wie, czym musi się charakteryzować, by można było nim nazwać zachowania, których doświadcza nękana osoba.  

Czym jest mobbing? - definicja

Zgodnie z art. 94³ § 2 Kodeksu Pracy mobbing w pracy oznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników.

Warto podkreślić. że mobbing w pracy często dotyczy działań bez uzasadnionych zarzutów skierowanych w kierunku ofiary.

Zachowania, na podstawie których można stwierdzić, że doszło do mobbingu

Do grupy zachowań, na podstawie których można stwierdzić, że doszło do mobbingu, należą:

• uniemożliwienie swobodnej komunikacji (niesłuchanie, krytyka, przerywanie, złośliwe komentarze);
• izolacja (odsunięcie osoby od uczestniczenia w podejmowaniu decyzji, niezwracanie uwagi na jej zdanie, brak czasu ze strony przełożonego na spotkanie i rozmowę, zbywanie);
• społeczne odrzucenie, czyli niehumanitarne zachowania ze strony innych (naśmiewanie, plotkowanie, wyzywanie, ubliżanie, zmuszanie do wykonywania zadań uderzających w honor tej osoby);
• zaniżanie jakości pracy (zlecanie zadań żmudnych, nudnych, które nie mają sensu; wymaganie, by osoba zrobiła niewyobrażalnie dużą ilość zadań, które przekraczają jej możliwości);
• działania powodujące uszczerbek na zdrowiu (przemoc fizyczna, psychiczna i seksualna oraz zlecanie prac szkodliwych dla zdrowia, np. praca bez odpowiedniego ubioru, praca w niebezpiecznych dla zdrowia lub życia warunkach).

Należy jednak mieć świadomość, że czasami możemy w niepoprawny sposób oceniać sytuacje, patrzeć zbyt subiektywnie. Może nam się wydawać, że ktoś uwziął się na nas, co wcale nie musi być zgodne prawdą. By móc ocenić wystąpienie mobbingu, powinno się spojrzeć na sytuację obiektywnie i racjonalnie. Zanim wydamy tak poważny zarzut, jakim jest mobbing w pracy, należy przeanalizować zaistniałe zachowania, patrząc z szerszej perspektywy.

Mobbing w pracy - ile musi trwać negatywne zachowanie?

Najważniejsze cechy definiujące mobbing w pracy to:

• trwałość,
• powtarzalność.

Z czyjej strony mogę doświadczyć mobbingu w pracy?

Niektórym wydaje się, że mobbing w pracy jest działaniem wyłącznie ze strony osoby wyżej postawionej w hierarchii firmy.

Mobbingu w pracy może doświadczyć każdy, zarówno ze strony pracodawcy, przełożonego, jak i współpracowników, jednak warto wspomnieć, że również pracownik może być mobberem dla swojego przełożonego. Przykładem takich zachowań jest np. podważanie autorytetu przełożonego wśród innych pracowników poprzez: krytykowanie szefa oraz jego zachowań, podważanie jego zdania, naśmiewanie się z niego czy też odmawianie wykonywania zleconych zadań i argumentowanie, że są one głupie.

Kto najczęściej pada ofiarą mobbingu w pracy?

Wbrew intuicyjnemu myśleniu wyniki badań pokazują, że ofiarami mobbingu nie są ci najsłabsi pracownicy, lecz osoby, które cechują się pracowitością i perfekcjonizmem, co może wywołać u innych nienawiść i negatywne emocje. Dodatkowo takie osoby są wrażliwe na krytykę innych oraz mają niskie poczucie własnej wartości. Dlatego też chcąc poprawić swój wizerunek w oczach innych, stają się od nich psychicznie uzależnione, przez co starają się najlepiej wykonywać swoją pracę. Inni, w tym czasami również przełożony, wykorzystują to, obarczając je winą i sugerując niekompetentność z ich strony. Następstwem tego jest poczucie dysonansu pomiędzy wewnętrznym poczuciem, że osoba ta stara się i wykonuje zadania jak najlepiej potrafi, a tym w jaki sposób zostaje oceniona przez przełożonego oraz innych współpracowników. W konsekwencji zaczyna popełniać błędy podczas pracy, które dają alibi przełożonemu, że jego niska ocena tego pracownika jest tożsama z prawdą.

Jakie prawo ma pracownik w momencie, gdy padł ofiarą mobbingu?

Na podstawie art. 94³ Kodeksu Pracy pracownik, u którego mobbing przyczynił się do pogorszenia stanu zdrowia, ma prawo do:

• otrzymania zadośćuczynienia w formie pieniężnej za poniesiona krzywdę,
• odszkodowania w kwocie minimum takiej, jaka obowiązuje przy minimalnym wynagrodzeniu o pracę, jeżeli pracownik z powodu mobbingu zdecydował się odejść i rozwiązał umowę o pracę.

Co powinna zrobić ofiara mobbingu w pracy, by otrzymać odszkodowanie w formie pieniężnej?

Osoba, która doświadczyła mobbingu, musi wykazać, że jej stan zdrowia uległ pogorszeniu na jego skutek. Pomóc może dokumentacja medyczna zarówno z okresu przed, jak i po jego wystąpieniu. Dzięki temu możliwe będzie dokonanie porównania. Aby osoba poszkodowana mogła otrzymać powyżej opisane odszkodowania, jest zobowiązana złożyć pozew do sądu. Należy wspomnieć o tym, że pracodawca nie jest obarczony kosztami finansowymi, które poniosła ofiara mobbingu, przykładowo kosztami związanymi z leczeniem lub niemożliwością podjęcia pracy i zarabiania pieniędzy ze względu na stan zdrowia. Jednakże jeżeli pracownik z powodu mobbingu zdecydował się rozwiązać umowę o pracę, ma możliwość próby otrzymania odszkodowania za szkody, które poniósł ze względu na stan zdrowia. Prawo do tego regulują przepisy Kodeksu cywilnego (art. 444 Kodeksu cywilnego oraz art. 300 Kodeksu pracy).

Dlaczego ofiary mobbingu w pracy nie decydują się na złożenie pozwu do sądu?

Ofiary mobbingu często nie decydują się na złożenie pozwu do sądu. Wiąże się to z kosztami procesu sądowego czy związanymi z wynajęciem prawnika, który będzie reprezentował ofiarę mobbingu w sądzie. Ponadto należy załatwić formalności oraz posiadać dowody. Ofiary odczuwają również silny lęk i poczucie niepewności, boją się składać pozew do sądu, nie są pewne swoich racji, czują się słabsze, zdarza się, że są zastraszane przez mobbera. Mobbing w pracy wiąże się z negatywnymi konsekwencjami, które dotykają jego ofiar. Osoby te są w niezadowalającej formie fizycznej i psychicznej, co zmniejsza ich wewnętrzną siłę niezbędną do tego, by sprowadzić tę sprawę na drogę sądową. Doznają one zaburzeń psychosomatycznych, np. mają podwyższone ciśnienie krwi czy chorobę wrzodowa oraz często mają problemy ze zdrowiem psychicznym, cierpią na: zaburzenia snu, nerwice, depresje, czasami podejmują próby samobójcze.

Co może być wykorzystane jako dowód mobbingu w pracy?

Dowodem na mobbing w pracy mogą być:

• zeznania świadków, które będą tożsame z zeznaniami ofiary,
• nagrania audio lub wideo,
• korespondencja pomiędzy stronami (e-maile, SMS-y, listy),
• dokumentacja.

Należy pamiętać, że bez posiadania dowodów nie uda się udowodnić, że w stronę osoby poszkodowanej został skierowany mobbing w pracy. Pomimo trudnej sytuacji, w jakiej znajduje się ofiara mobbingu w pracy, musi pamiętać, żeby zadbać o wiarygodność swoich oskarżeń. W przypadku, gdy nie jest tego świadoma, inne osoby, które zauważają niepokojące zachowanie, mogą ją wspomóc w tym działaniu.