Co to jest mobbing i jak można z nim walczyć?
Bardzo często słyszymy o mobbingu w miejscu pracy. Ofiary starają się walczyć o swoje prawa, atakujący z kolei - bronić się. Teoretycznie więc wiemy, że takie zjawisko ma miejsce i może wywołać poważne konsekwencje. Jednak, czy do końca zdajemy sobie sprawę, co to jest mobbing i mamy pewność, że nie dotyczy to także nas? Warto to analizować z dwóch stron - nieświadomość może występować bowiem nie tylko u nękanego pracownika, lecz także u pracodawcy czy innej osoby, która dopuszcza się nękania. Wszystko przez niewiedzę. Czym charakteryzuje się mobbing? Jakie może przynieść skutki? Postaramy się odpowiedzieć na te i inne pytania.
Co to jest mobbing?
Definicja mobbingu została zawarta w Kodeksie pracy. Co to jest mobbing? Art. 943 § 2 mówi, że mobbing oznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników. Na temat tego, co to jest mobbing wypowiedziało się również wiele osób i organizacji, dzięki czemu można ustalić pewne cechy zjawiska, które muszą mieć miejsce, aby uznano, że w firmie występuje taka forma dyskryminacji.
Przede wszystkim warto podkreślić, że mobbingiem można nazwać działania, które są długotrwałe. Jednorazowy incydent nie jest określany w ten sposób. Często jest to przemoc, jednak niebezpośrednia - odbywa się ona za pomocą słów czy gestów. Osoba, która dopuszcza się mobbingu, może być ironiczna, cyniczna, może zastraszać, niesłusznie krytykować na każdym kroku - wszystkie działania, które sprawiają, że czujemy się nękani i tracimy zdolność obrony przed nimi, są sygnałem, że staliśmy się ofiarą.
Jak objawia się mobbing?
Mobbing może przybrać wiele postaci. Osoba, która się go dopuszcza, może nieuzasadnienie podważać kompetencje ofiary. Przerywa zdania w pół słowa, nie daje się wypowiedzieć, na pytania reaguje agresją i krzykiem, całkowicie ignoruje pracownika, bez powodu przenosi go do miejsca, gdzie nie ma kontaktu z innymi pracownikami, grozi (np. utratą pracy, zwolnieniem, zaskarżeniem), wyśmiewa nie tylko na osobności, lecz przede wszystkim w towarzystwie współpracowników, odbiera wcześniej przydzielone zadania lub też ciągle dokłada nowe, których realizacja jest albo niemożliwa, albo całkowicie niepotrzebna. Choć przykładów jest dużo, i tak są jedynie małą częścią możliwych zachowań.
Pracownik może również często słyszeć, że na jego miejsce czeka wiele innych osób, jeżeli więc coś mu nie pasuje (brak dni wolnych, konieczność przychodzenia do pracy nawet w złym stanie zdrowia pod groźbą utraty stanowiska) może odejść, bo nikt go w pracy nie trzyma. Tym samym pracownik czuje się niedoceniany, zmniejsza się jego pewność siebie i wiara we własne możliwości.
Konsekwencje mobbingu
Warto wiedzieć co to jest mobbing, ponieważ zazwyczaj rozpoczyna się stosunkowo niewinnie. Nierzadko pomiędzy osobą mobbingującą a pracownikiem dochodzi do konfliktu, który powoduje prawdziwą lawinę. Początkowo niepokojące zachowania mogą mieć miejsce raz na jakiś czas, jednak z czasem mogą się nasilić. Sytuacja staje się napięta do tego stopnia, że nieodpowiednie traktowanie staje się codziennie stosowaną praktyką.
Tym samym pracownik staje się coraz bardziej zestresowany, przestaje się bronić przed atakami, traci chęć do pracy, z jednej strony przyjście do pracy jest dla niego związane ze stresem i strachem, z drugiej jednak boi się utraty stanowiska. Brak szacunku ze strony innych powoduje, że zamyka się w sobie, traci wiarę w swoje siły i umiejętności. W konsekwencji może znacznie podupaść na zdrowiu i zapaść na depresję.
Jak się bronić przed mobbingiem?
Wiemy już, co to jest mobbing i jak się objawia. W jaki sposób się więc przed nim bronić? Każdy, kto staje się ofiarą mobbingu, powinien mieć świadomość, że może, a nawet musi, z tym walczyć.
§ 3. Pracownik, u którego mobbing wywołał rozstrój zdrowia, może dochodzić od pracodawcy odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.
§ 4. Pracownik, który wskutek mobbingu rozwiązał umowę o pracę, ma prawo dochodzić od pracodawcy odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę, ustalane na podstawie odrębnych przepisów.
§ 5. Oświadczenie pracownika o rozwiązaniu umowy o pracę powinno nastąpić na piśmie z podaniem przyczyny, o której mowa w § 2, uzasadniającej rozwiązanie umowy
Przede wszystkim starajmy się przygotować się jak najlepiej, zanim zgłosimy sprawę do sądu pracy. Potrzebujemy bowiem dowodów. Starajmy się jednocześnie dalej jak najrzetelniej wykonywać swoje obowiązki. Osoby mobbigujące nierzadko tłumaczą się tym, że dany pracownik nie wywiązuje się z obowiązków, a jeżeli to robi - wykonuje to źle. Jeżeli rozmawiamy z osobą dopuszczającą się mobbingu, starajmy się, aby zawsze był przy tym jakiś świadek. Wszelkie uwagi na nasz temat, nowe obowiązki itp. starajmy się mieć na piśmie - chociażby w mailu. Pomocne może okazać się również nagranie rozmowy - szczególnie jeśli wiemy, że nie możemy liczyć na pomoc współpracowników. Pamiętajmy jednak, że nie zawsze taki materiał dowodowy jest przyjmowany przez sąd. Nie możemy również nigdzie danych nagrań udostępnić czy sprzedać.
Jeśli wiemy co to jest mobbing i jesteśmy świadomi tego, że staliśmy się ofiarą, możemy natychmiast rozwiązać umowę o pracę. Mamy prawo ubiegania się o odszkodowanie z tytułu szkód na naszym zdrowiu. Jeżeli z powodu mobbingu zrezygnowaliśmy z umowy, również możemy starać się o zadośćuczynienie pieniężne.
Pamiętajmy jednak o bardzo ważnej rzeczy. Zebranie materiału dowodowego leży w rękach poszkodowanego. Dlatego też, jeżeli chcemy dociekać swoich praw, musimy się odpowiednio przygotować.
