Miejsce pracy w umowie – czy musi być określone?

Podpisałem umowę z nową firmą i jako miejsce pracy jest wskazany obszar całego kraju. Czy jest to prawidłowe? Czy miejsce pracy w umowie nie powinno być szczegółowo określone?

Karol, Radom

Jednym z elementów, który powinna zawierać umowa o pracę, jest określenie miejsca wykonywania pracy. Jednak przepisy prawa pracy nie są w tej kwestii sprecyzowane. Przyjmuje się, że istnieją trzy główne sposoby wskazywania miejsca realizowania pracy. Jak wskazać miejsce pracy w umowie? Przeczytaj w artykule!

Elementy umowy o pracę

Art. 29 Kodeksu pracy wymienia obowiązkowe elementy, jakie powinny znaleźć się w umowie o pracę i są to m.in.:

• strony umowy o pracę – dane pracodawcy oraz pracownika;
• rodzaj umowy – na czas określony, nieokreślony, zastępstwo, okres próbny;
• data zawarcia umowy;
• rodzaj pracy;
• miejsce wykonywania pracy;
• wynagrodzenie za pracę odpowiadające rodzajowi pracy, ze wskazaniem składników wynagrodzenia;
• wymiar czasu pracy;
• termin rozpoczęcia pracy.

Jak można zauważyć, przepisy wymieniają miejsce wykonywania pracy jako jeden z obowiązkowych elementów umowy.

Miejsce pracy w umowie

Kodeks pracy nie określa jak ustalić miejsce pracy w umowie. Natomiast zgodnie z wyrokiem SN z 11 kwietnia 2001 roku (sygn. akt I PKN 350/00, OSNP 200/2/36) sposób określenia miejsca pracy musi być powiązany z jej rodzajem i miejsce jej świadczenia może zostać określone:

• punktowo;
• jako obszar geograficzny;
• w sposób ruchomy.

Miejsce pracy określone punktowo

Miejsce pracy w umowie określone punktowo wykorzystywane jest, gdy pracę wykonuje się w jednej lub kilku przewidzianych z góry lokalizacjach, np. w fabryce lub biurze. W tym przypadku miejsce pracy to określony punkt geograficzny lub konkretny adres, np. adres zakładu pracy lub adres zamieszkania pracownika. Sposób ten wykorzystuje się w przypadku pracowników wykonujących prace stacjonarne, związaną ze stałym miejscem (np. zakład produkcyjny lub pracownicy biurowi). Przykładowo miejsce pracy może być określone jako konkretny adres: „Warszawa, ul. Polna 5” lub jako nazwa miejsca: „Siedziba pracodawcy”.

Przykład 1.

Pani Maria jest księgową małej spółki z siedzibą we Wrocławiu przy ul. Krakowskiej 1 i w tym miejscu znajduje się biuro, w którym pani Maria pracuje. Spółka nie posiada innych oddziałów.

Skoro pani Maria cały czas będzie świadczyć pracę w siedzibie pracodawcy, w umowie o pracę można wskazać: „Wrocław, ul. Krakowska 1” lub „siedziba pracodawcy”.

Miejsce pracy jako obszar

W przypadku pracy, której częścią jest przemieszczanie się, poruszanie po wyznaczonym terenie – np. przedstawiciel handlowy, serwisant urządzeń (tzw. pracownicy mobilni) – miejsce pracy w umowie często określa się obszarowo. W takiej sytuacji obszar ten musi być określony w taki sposób, aby odpowiadał rzeczywistemu terenowi, na którym pracownik przemieszcza się w ramach umówionej pracy. Z orzecznictwa sądowego wynika, że może to być województwo, kilka z nich, a nawet cały kraj. Zdaniem Sądu Najwyższego: „[...] obszarowe oznaczenie miejsca wykonywania pracy będzie właściwe w odniesieniu do prac, które ze swej natury wymagają ciągłego przemieszczania się, czyli u pracowników mobilnych. Obszar ten musi być tak określony, aby odpowiadał rzeczywistemu terenowi, na którym pracownik przemieszcza się w ramach umówionej pracy [...]” (por. uchwała SN z 9 grudnia 2011 roku, sygn. akt II PZP 3/11, OSNP 2012/15-16/186). Przykładowo może ono zostać określone jako „Obszar województwa wielkopolskiego”; „Zachodnia część kraju, tj. obszar województw zachodniopomorskiego, lubuskiego i dolnośląskiego”; „Obszar całego kraju”.

Przykład 2.

Pan Filip jest przedstawicielem handlowym. Jego rejon obejmuje województwa dolnośląskie i opolskie. Natomiast siedziba pracodawcy znajduje się w Opolu.

W takiej sytuacji najkorzystniejsze w umowie o pracę jako miejsce wykonywania pracy jest wskazanie województwa dolnośląskiego i opolskiego.

Ruchome miejsce pracy

W praktyce kadrowej najrzadziej można spotkać się z miejscem pracy, które jest określone ruchomo. Najczęściej występuje, gdy pracodawca prowadzi działalność budowlaną. Dzieje się tak, ponieważ w tym przypadku miejsce pracy jest punktowe, punktów tych jest wiele, są one zmienne (np. różne budowy). Przyjmuje się, że w takiej sytuacji istnieje możliwość określenia miejsca pracy w sposób bardziej ogólny, np. „kolejne budowy realizowane przez pracodawcę na terytorium Polski”. Potwierdza to wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 5 lutego 2015 roku (sygn. akt III AUa 582/14): „[...] Pracownik przedsiębiorstwa budowlanego realizującego inwestycje w różnych miejscowościach może mieć w umowie o pracę określone miejsce wykonywania pracy (art. 29 § 1 pkt 2 kp) jako miejsce, gdzie jego pracodawca prowadzi budowy lub innego rodzaju stałe prace, ewentualnie ze wskazaniem, na jakim obszarze geograficznym. Stałym miejscem pracy takiego pracownika w rozumieniu art. 77⁵ § 1 kp jest wówczas każdorazowo to miejsce – w granicach określonych w umowie o pracę – w którym pracownik przez dłuższy czas, stale, systematycznie świadczy pracę (miejsce budowy realizowanej przez pracodawcę)”.

Przykład 3.

Pan Jan pracuje jako hydraulik w firmie budowlanej. Firma ta obsługuje budowy na terenie całego województwa dolnośląskiego.

Jego miejsce pracy może zostać określone jako „Budowy realizowane na terenie województwa dolnośląskiego”.

Praca zdalna

Obecnie nie ma przepisów, które regulują sposób, w jaki należy określać miejsce pracy w umowie w przypadku wykonywania jej zdalnie.

Natomiast zgodnie z projektem, który ma wprowadzić pracę zdalną do Kodeksu pracy, praca zdalna może być wykonywana całkowicie lub częściowo w miejscu wskazanym przez pracownika i uzgodnionym z pracodawcą. W przypadku gdy zatrudnienie już trwa, strony mogą ustalić, że pracownik „przechodzi” z trybu stacjonarnego na zdalny. W takiej sytuacji nie będzie trzeba dokonywać pisemnej zmiany warunków umowy. Pojawia się jedna wątpliwość dotycząca miejsca pracy, bo ono się zmienia, co może mieć wpływ na ustalanie podróży służbowych. Stąd uznaje się, że istotne jest, aby w umowie wskazać obszar lub miejsca, w których pracownik będzie realizował pracę zdalną – sprawi to, że nie będzie problemów z ustaleniami związanymi z podróżami służbowymi, a dodatkowo pracodawca będzie miał uprawnienie do dokonania kontroli w miejscu świadczenia pracy.

Czy można pracować poza miejscem wskazanym w umowie?

Czasowa zmiana miejsca wykonywania pracy dokonana przez pracodawcę jest możliwa po spełnieniu odpowiednich warunków. Zgodnie z art. 42 § 4 Kodeksu pracy można to zrobić:

• na okres nieprzekraczający 3 miesięcy;
• jeśli jest to uzasadnione potrzebami pracodawcy;
• jeśli nie powoduje to obniżenia wynagrodzenia i odpowiada kwalifikacjom pracownika.

Przykład 4.

Pani Jolanta pracuje w sklepie sportowym i jako miejsce wykonywania pracy ma wskazany dokładny adres sklepu – „Kraków, ul. Polna 3”. Z uwagi na prężnie rozwijającą się działalność otworzono nowy sklep, w innej miejscowości, i konieczne jest, aby pani Jolanta przeprowadziła tam wdrożenie nowych pracowników.

Pracodawca pani Jolanty może powierzyć jej pracę w drugiej siedzibie na okres nieprzekraczający 3 miesięcy w celu pomocy we wdrażaniu nowych pracowników. Będzie to uzasadnione potrzebami pracodawcy.

Jeżeli nie zostaną spełnione warunki wymienione powyżej, to co do zasady zmiana miejsca wykonywania pracy nastąpić może albo w drodze zgodnego porozumienia stron stosunku pracy (aneksu), albo poprzez dokonanie wypowiedzenia zmieniającego warunki pracy.

Podsumowując, miejsce pracy w umowie powinno być wskazane i może zostać określone jako obszar. Jednak ważne jest, aby odpowiadał on rzeczywistemu terenowi, na którym pracownik przemieszcza się w ramach pracy.