Bezprawne zwolnienie dyscyplinarne pracownika
Zwolnienie dyscyplinarne pociąga za sobą wiele poważnych skutków prawnych dla pracownika. Niestety są one bardzo negatywne. Co jednak w sytuacji, gdy wypowiedzenie umowy o pracę w trybie natychmiastowym zostało dokonane bezprawnie? Pracownik może oczywiście skutecznie bronić się przed sądem jeśli uważa, ze otrzymał bezprawne zwolnienie dyscyplinarne!
Czym jest zwolnienie dyscyplinarne?
Kodeks pracy przewiduje kilka form rozwiązania umowy o pracę, jedną z nich jest zakończenie stosunku pracy w trybie natychmiastowym, tj. bez zachowania okresu wypowiedzenia. Tak naprawdę zwolnienie dyscyplinarne może dotyczyć każdej umowy o pracę. Pamiętajmy jednak, że pracodawca musi w tym przypadku należycie uzasadnić swoją decyzję.
§1. Pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika w razie:
- ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych;
- popełnienia przez pracownika w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem;
- zawinionej przez pracownika utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku.
§ 2. Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika nie może nastąpić po upływie 1 miesiąca od uzyskania przez pracodawcę wiadomości o okoliczności uzasadniającej rozwiązanie umowy.
§ 3. Pracodawca podejmuje decyzję w sprawie rozwiązania umowy po zasięgnięciu opinii reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej, którą zawiadamia o przyczynie uzasadniającej rozwiązanie umowy. W razie zastrzeżeń co do zasadności rozwiązania umowy zakładowa organizacja związkowa wyraża swoją opinię niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 3 dni.
Zwolnienie dyscyplinarne jest dla pracownika najgorszą możliwą formą rozwiązania stosunku pracy. Powoduje bowiem szereg skutków prawnych, od których tak naprawdę nie da się uchylić – chyba że udowodnimy bezprawność działań pracodawcy w tym zakresie.
Przyczyny zwolnienia dyscyplinarnego
Kodeks pracy wyraźnie wskazuje konkretne przyczyny dyscyplinarki. Problem jednak w tym, że aktualne przepisy są bardzo ogólne i każdorazowo należy odnieść je do okoliczności danej sprawy.
Najczęściej pojawiającą się przesłanką zwolnienia dyscyplinarnego jest ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych. W praktyce polega ono na nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy, wykonywaniu obowiązków pod wpływem alkoholu lub środków odurzających, a także nagannym zachowywaniu się w zakładzie pracy (np. bójce lub kłótni z przełożonym lub innym pracownikiem). Dosyć często mówi się także, że przyczyną zwolnienia dyscyplinarnego może być tzw. rażące niedbalstwo pracownika.
Rażące niedbalstwo, to rażące niedołożenie staranności wymaganej od pracownika. Wina w tej postaci może obejmować zachowania lekkomyślne, gdy pracownik przewiduje, że swoim zachowaniem uchybi obowiązkowi, ale bezpodstawnie przypuszcza, że do tego nie dojdzie oraz przypadki niedbalstwa, polegającego na tym, że pracownik nie przewidział, że swoim zachowaniem naruszy obowiązek, ale mógł i powinien był to przewidzieć. Rażący charakter przejawia się w wyjątkowo lekceważącym stosunku pracownika do jego obowiązków.
Rażące niedbalstwo jako element ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych (art. 52 § 1 pkt 1 kp) jest postacią winy nieumyślnej, której nasilenie wyraża się w całkowitym ignorowaniu przez pracownika następstw jego działania, jeżeli rodzaj wykonywanych obowiązków lub zajmowane stanowisko nakazują szczególną przezorność i ostrożność w działaniu. Natomiast wina umyślna wyraża się w tym, że pracownik chce przez swoje zachowanie wyrządzić szkodę pracodawcy lub co najmniej świadomie się na to godzi.
Warto w tym miejscu podkreślić, że zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 21 marca 2019 r. (sygn. akt II PK 315/17) niezastosowanie w przeszłości wobec pracownika kar porządkowych nie jest przeszkodą w rozwiązaniu umowy o pracę w trybie art. 52 § 1 pkt 1 kp, jeżeli zostały spełnione wynikające z tego przepisu przesłanki. Jeśli jednak naruszenia obowiązków pracowniczych trwają przez długi okres i są wiadome pracodawcy, to brak reakcji na nie może świadczyć o tym, że pracodawca, jeśli nawet nie bagatelizuje, to w każdym razie nie przywiązuje szczególnej wagi do tych uchybień. Ta okoliczność nie może zaś pozostać bez wpływu na ocenę winy pracownika w popełnieniu zarzucanych mu nagannych zachowań.
Każde zwolnienie dyscyplinarne wymaga dla swej ważności podania dokładnej przyczyny. Jeżeli pracodawca tego nie zrobi lub powoła się na nieprawdziwe okoliczności sprawy, naraża się na sporą odpowiedzialność.
Kiedy mamy do czynienia z bezprawnym zwolnieniem dyscyplinarnym?
Bezprawne zwolnienie dyscyplinarne pojawia się, gdy pracodawca naruszy art. 52 kp, tj. gdy:
- nie poda przyczyny natychmiastowego ustania stosunku pracy,
- podana przyczyna nie będzie mieściła się w katalogu okoliczności uzasadniających zastosowanie trybu dyscyplinarnego,
- upłynął co najmniej 1 miesiąc od uzyskania przez pracodawcę wiadomości o okoliczności uzasadniającej rozwiązanie umowy w trybie dyscyplinarnym.
Bezprawne zwolnienia natychmiastowe bardzo często wiążą się z kłamstwami po stronie pracodawcy, a te stosunkowo łatwo można udowodnić przed sądem. Podobnie jest w przypadku tzw. lekkich naruszeń obowiązków pracowniczych – np. jednorazowego spóźnienia się do pracy. Tego rodzaju zachowania ze strony zatrudnionego, choć niewłaściwe, to nie uzasadniają zwolnienia dyscyplinarnego. Pamiętajmy jednak, że oczywiście mogą być podstawą odpowiedzialności pracowniczej w innym zakresie (nagana, upomnienie, wpis do akt).
Skutki zwolnienia dyscyplinarnego
Zwolniony dyscyplinarnie pracownik zawsze znajduje się w niekorzystnej sytuacji. Przyczyna zwolnienia oraz wzmianka o natychmiastowym ustaniu stosunku pracy jest każdorazowo odnotowywana w aktach pracowniczych oraz świadectwie pracy. W znaczący sposób utrudnia to znalezienie nowego zatrudnienia.
Niezależnie od powyższego, zwolniony dyscyplinarnie pracownik traci:
- prawo do odprawy,
- możliwość ubiegania się o zasiłek dla bezrobotnych – gdy zarejestruje się po zwolnieniu w PUP,
- dni wolne na poszukiwanie nowej pracy, które przysługują w normalnych (niedyscyplinarnych) warunkach rozwiązania stosunku pracy.
Bezprawne zwolnienie dyscyplinarne
Jeśli pracownik wie, że pracodawca dopuścił się względem niego bezprawnego zwolnienia dyscyplinarnego, w pierwszej kolejności powinien spróbować wyjaśnić całą sprawę ze swoim przełożonym. W praktyce skuteczność takich działań jest niestety niewielka, w związku z czym zwolnionemu pozostaje już tylko skierowanie sprawy na drogę postępowania sądowego.
Zgodnie z treścią art. 56 § 1 kp pracownikowi, z którym rozwiązano umowę o pracę bez wypowiedzenia z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę w tym trybie, przysługuje roszczenie o przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowanie. O przywróceniu do pracy lub odszkodowaniu orzeka każdorazowo sąd pracy.
Tak naprawdę to zwolniony decyduje o tym, czy zażąda stosownego odszkodowania czy też zawnioskuje do sądu o przywrócenie do pracy. W praktyce zdecydowana większość osób woli uzyskać odszkodowanie, rezygnując tym samym z możliwości powrotu do pracy – relacje z byłym pracodawcą są z reguły bardzo napięte.
Niesłusznie zwolniony pracownik ma zatem prawo do odszkodowania, choć nie będzie ono nieograniczone. Wysokość możliwej do uzyskania kwoty jest ściśle limitowana przez przepisy Kodeksu pracy. Jak stanowi art. 58 kp, pracownikowi przysługuje odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. Jeżeli natomiast rozwiązano umowę o pracę zawartą na czas określony albo na czas wykonania określonej pracy, odszkodowanie przysługuje w wysokości wynagrodzenia za czas, do którego umowa miała trwać, nie więcej jednak niż za 3 miesiące.
Formalności związane z uprawnieniami w przypadku bezprawnego zwolnienia
Pracownik, który został bezprawnie zwolniony w trybie dyscyplinarnym i chce walczyć o przywrócenie do pracy lub stosowne odszkodowanie, musi złożyć odwołanie od wypowiedzenia umowy o pracę w ciągu 21 dni od dnia doręczenia pisma wypowiadającego umowę o pracę.
Pismo musi być złożone w 3 egzemplarzach do sądu rejonowego, wydziału pracy (właściwy w takich sprawach jest sąd miejsca siedziby pracodawcy, zakładu pracy lub tam, gdzie praca była, ewentualnie miała być, wykonywana). Pamiętajmy, że w tego rodzaju postępowaniach pracownicy są zwolnieni od konieczności ponoszenia opłat za składane pozwy i inne pisma procesowe.
Odwołanie od bezprawnego zwolnienia dyscyplinarnego wymaga sporządzenia stosownego uzasadnienia oraz zachowania pozostałych wymogów formalnych pozwu, tak jak ma to miejsce w innych sprawach sądowych.
Bezprawne zwolnienie dyscyplinarne - podsumowanie
Bezprawne zwolnienie dyscyplinarne uprawnia każdego pracownika do wniesienia odwołania do sądu pracy w terminie 21 dni od chwili otrzymania na piśmie wypowiedzenia umowy o pracę. Zwolniony może wówczas żądać przywrócenia do pracy albo stosownego odszkodowania – jego wysokość jest ustalana na podstawie art. 58 kp.
Bezprawna dyscyplinarka ma miejsce wtedy, gdy pracodawca naruszy art. 52 kp, tj. nie poda przyczyny natychmiastowej utraty pracy, nie zajdą okoliczności uzasadniające dyscyplinarkę lub została ona zastosowana po upływie miesiąca od uzyskania przez pracodawcę wiadomości o okoliczności uzasadniającej rozwiązanie umowy.
