Świadczenie „Aktywni rodzice w pracy”
Już od października możliwe jest pobieranie nowych środków z programu „Aktywny rodzic”. Mają one zachęcić osoby będące rodzicami dzieci w wieku do 3 lat do podejmowania aktywności zawodowej. W ustawie o wspieraniu rodziców w aktywności zawodowej oraz w wychowaniu dziecka –„Aktywny rodzic” (zwanej dalej: ustawą) wymieniono 3 świadczenia – „Aktywnie w domu”, „Aktywnie w żłobku” i „Aktywni rodzice w pracy”. W artykule zostaną przedstawione warunki otrzymania ostatniego ze wspomnianych świadczeń zwanego także babciowym.
Ogólne informacje i warunki uzyskania świadczenia „Aktywni rodzice w pracy”
Świadczenie „Aktywni rodzice w pracy” ma zachęcić osoby posiadające dziecko do podjęcia aktywności zawodowej, zapewniając środki na opiekę nad pociechą. Aby otrzymać takie wsparcie, oboje rodziców muszą wykazać, że osiągają miesięczny przychód, którego podstawa wymiaru składek łącznie wynosi co najmniej 100% minimalnego wynagrodzenia. Ten warunek będzie podlegał weryfikacji przy wypłacie świadczenia za dany okres.
Warto tu podkreślić, że podstawa wymiaru składek każdego z rodziców nie może być niższa od 50% najniższej pensji krajowej lub 30% najniższej pensji krajowej w przypadku osób prowadzących działalność i korzystających z ulg w opłacaniu składek. Podstawą składek dla rodziców samotnie wychowujących dziecko powinno być natomiast 100% minimalnego wynagrodzenia.
Istotne jest również to, że przy przyznawaniu świadczenia nie ma kryterium dochodowego, na prawo do niego nie wpływa też pobieranie innych świadczeń, takich jak świadczenie wychowawcze czy zasiłki rodzinne.
Ustalenie poziomu aktywności zawodowej
Do weryfikacji poziomu aktywności zawodowej rodziców przyjmowana jest:
- podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (dotyczy to m.in. prowadzenia działalności gospodarczej, zatrudnienia w ramach umowy o pracę lub umowy zlecenie);
- spełnianie warunku osiągania co najmniej 100% minimalnego wynagrodzenia (przy podleganiu ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu rolników lub pozostawaniu w stosunku służbowym, np. służby mundurowe, sędziowie, prokuratorzy);
- opłacanie składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od podstawy min. 30% płacy minimalnej (przy prowadzeniu działalności i korzystaniu z tzw. ulgi na start);
- podstawa ostatnio przyjęta do obliczenia składek, gdy obecnie rodzic pobiera wynagrodzenie chorobowe, zasiłek chorobowy, zasiłek opiekuńczy, zasiłek macierzyński lub świadczenie rehabilitacyjne.
Przykład 1.
Pani Anna i pan Arkadiusz chcą skorzystać ze świadczenia „Aktywni rodzice w pracy”, gdy ich dziecko ukończy 18. miesiąc życia. Pan Arkadiusz prowadzi działalność gospodarczą i z tego tytułu korzysta z tzw. ulgi na start. Pani Anna podpisała umowę o pracę za wynagrodzeniem wynoszącym 5000 zł. Czy w tym przypadku świadczenie przysługuje?
Świadczenie zostanie przyznane, ojciec dziecka bowiem, mimo że faktycznie nie opłaca składki na ubezpieczenia społeczne, to na mocy art.10 ust. 4 ustawy przyjmuje się, że korzystając z ulgi na start, opłaca składki od podstawy stanowiącej co najmniej 30% minimalnego wynagrodzenia.
Przykład 2.
Pani Lidia i pan Roman zamierzają złożyć wniosek o przyznanie świadczenia „Aktywni rodzice w pracy”. Pan Roman jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę za wynagrodzeniem 15 000 zł, pani Lidia dorabia na umowie zlecenie i co miesiąc otrzymuje z tego tytułu pensję w wysokości 2000 zł brutto i ta kwota stanowi podstawę wymiaru obowiązkowych składek społecznych. Czy w takiej sytuacji przysługują im środki na zorganizowanie opieki w domu?
Świadczenie „Aktywni rodzice w pracy” nie przysługuje, gdyż matka dziecka nie osiąga pensji stanowiącej co najmniej 50% wynagrodzenia minimalnego.
Przykład 3.
Pani Karolina i pan Jakub będą chcieli wnioskować o świadczenie „Aktywni rodzice w pracy”. Ojciec dziecka prowadzi własną działalność i opłaca z niej składki społeczne od podstawy preferencyjnej (30% minimalnego wynagrodzenia), natomiast matka obecnie przebywa na urlopie rodzicielskim, w związku z czym pobiera zasiłek macierzyński. Przed urlopem macierzyńskim jej wynagrodzenie wynosiło 2800 zł, czyli ok. 65% aktualnego wynagrodzenia minimalnego. Czy rodzice mogą otrzymać świadczenie „Aktywni rodzice w pracy”?
Łączny przychód oskładkowany wynosi 95% minimalnego wynagrodzenia, dlatego rodzice nie mogą się starać o świadczenie „Aktywni rodzice w pracy”. Gdyby pan Jakub podwyższył podstawę opłacania składek do 35% minimalnego wynagrodzenia, wówczas spełnią warunki do korzystania ze świadczenia.
Przykład 4.
Pani Adela samotnie wychowuje miesięczną córkę. Jest zatrudniona w dwóch firmach: w jednej na ½ etatu za wynagrodzeniem 3000 zł, w drugiej na ¼ etatu za wynagrodzeniem 1500 zł. Czy może wnioskować o świadczenie „Aktywni rodzice w pracy”?
Tak, jako samotny rodzic spełnia bowiem warunek osiągania przychodu stanowiącego podstawę wymiaru składek w wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia.
Na kogo przysługuje świadczenie „Aktywni rodzice w pracy”?
Świadczenie przysługuje na każde dziecko wieku od 12. do 35. miesiąca życia. Przy czym 12. miesiąc zaczyna swój bieg od pierwszego dnia miesiąca, w którym dziecko kończy rok, a 35. miesiąc trwa do ostatniego dnia miesiąca przed tym, w którym dziecko skończy 36. miesięcy. Świadczenie nie będzie przysługiwało na dziecko, które pozostaje pod opieką dziennego opiekuna lub uczęszcza do żłobka, przedszkola czy klubu dziecięcego.
Przykład 5.
Ignacy swoje pierwsze urodziny obchodzi 7 listopada 2024 roku. Od kiedy rodzice będą mogli wnioskować o świadczenie „Aktywni rodzice w pracy”?
Świadczenie będzie przysługiwało od 1 listopada 2024 roku do 31 października 2026 roku.
Kto może być opiekunem i czy konieczne jest zawarcie umowy uaktywniającej?
Kluczowe w tym świadczeniu jest to, aby zapewnić maluchowi opiekę w domu. Opiekunem może być dowolna osoba – babcia, ciocia, sąsiadka czy zawodowa niania. Nie ma przy tym obowiązku zawierania umowy uaktywniającej, jednakże warto rozważyć taką opcję. Po zgłoszeniu opiekunki do ZUS-u z tytułu zawarcia wspomnianej umowy składki na ubezpieczenia: emerytalne, rentowe, wypadkowe i zdrowotne za nianię są finansowane z budżetu państwa do wysokości 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia. Może to się okazać szczególnie istotne dla osób w wieku emerytalnym, podwyższy to bowiem ich świadczenia.
Ile wynosi świadczenie „Aktywni rodzice w pracy”
Świadczenie „Aktywni rodzice w pracy” przyznawane jest w wysokości 1500 zł na każde dziecko. Może ono być podwyższone do 1900 zł w sytuacji, gdy dziecko posiada orzeczenie o niepełnosprawności ze wskazaniami:
- konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz
- konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.
Miesięczna kwota świadczenia jest niepodzielna, czyli przysługuje w pełnej wysokości, nawet jeśli:
- opiekun zajmuje się dzieckiem jedynie przez część miesiąca;
- warunki do przyznania świadczenia zostały spełnione w trakcie miesiąca (o ile rodzic spełnił warunek minimalnego poziomu aktywności zawodowej);
- rodzic pobiera zasiłek chorobowy, opiekuńczy, świadczenie rehabilitacyjne (pod warunkiem że tytuł do objęcia ubezpieczeniami społecznymi nie ustał).
Kiedy i jak złożyć wniosek o wsparcie?
Wnioski będzie można składać od 1 października 2024 roku wyłącznie w postaci elektronicznej poprzez profil na ZUS PUE. Wnioski składane w postaci papierowej nie będą przyjmowane. Prawo do świadczenia ustalane jest od miesiąca, w którym wpłynął wniosek.
ZUS nie wydaje decyzji w sprawie przyznania świadczenia. Informacja o pozytywnym rozpatrzeniu wniosku zostanie przekazana na konto PUE ZUS. Wnioski wypełnione nieprawidłowo będzie można poprawić w ciągu 14 dni od wezwania z ZUS-u.
Utrata prawa do świadczenia
Gdyby zdarzyło się tak, że jeden z rodziców przestanie spełniać warunek minimalnej aktywności zawodowej, to świadczenie przysługuje do końca następnego miesiąca po tym, w którym te warunki nie są spełnione.
W przypadku, gdy osoba pobierająca świadczenie „Aktywni rodzice w pracy”, drugi rodzic dziecka, małżonek lub inna osoba, która wspólnie z nią wychowuje dziecko, nie spełniają warunków, o których mowa w art. 10, osoba pobierająca świadczenie „Aktywni rodzice w pracy” zachowuje prawo do tego świadczenia do końca miesiąca następującego po miesiącu, w którym osoby te nie spełniają warunków, o których mowa w art. 10. Zachowanie prawa do świadczenia „Aktywni rodzice w pracy” na zasadach określonych w zdaniu pierwszym przysługuje nie więcej niż dwa razy w okresie, o którym mowa w ust. 1.
Przykład 6.
Pan Łukasz i pani Agata pobierają świadczenie „Aktywni rodzice w pracy” od 1 listopada 2024 roku do 31 października 2026 roku. Ojciec prowadzi działalność gospodarczą, gdzie składki opłaca od podstawy dużego ZUS-u, matka jest zatrudniona na podstawie umowy zlecenie do 31 marca 2025 roku, a jej zarobki wynoszą 3000 zł. Umowa z matką nie zostanie przedłużona. Do kiedy będzie przysługiwało świadczenie?
Prawo do świadczenia przysługuje do 30 kwietnia 2025 roku.
Świadczenie „Aktywni rodzice w pracy” stanowi solidną zachętę do tego, aby młodzi rodzice podejmowali aktywność zawodową, nie martwiąc się przy tym o opiekę nad swoją pociechą. Wymagania do otrzymania wsparcia są naprawdę minimalne, dlatego warto rozważyć powrót na rynek pracy. Wnioskowanie o świadczenie również zostało uproszczone do minimum.
