Czy podział urlopu rodzicielskiego na części jest możliwy?
Pracownicy będący rodzicami dziecka mogą skorzystać z określonych udogodnień wynikających z przepisów ustawy — Kodeks pracy (kp). Jednym z nich jest prawo do urlopu rodzicielskiego. Jakie są szczegółowe zasady korzystania z tego uprawnienia? Czy możliwy jest podział urlopu rodzicielskiego na części — piszemy poniżej w artykule.
Podstawowy oraz zwiększony wymiar urlopu rodzicielskiego
Stosownie do brzmienia art. 182(1a) § 1 kp pracownicy — rodzice dziecka są uprawnieni do urlopu rodzicielskiego w celu sprawowania opieki nad dzieckiem w wymiarze do:
41 tygodni — w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
43 tygodni — w przypadkach urodzenia dwojga lub więcej dzieci przy jednym porodzie.
Zwiększony wymiar urlopu rodzicielskiego został przewidziany w art. 182(1a) § 2 kp.
Przepis ten dotyczy pracowników — rodziców dziecka posiadającego zaświadczenie lekarza ubezpieczenia zdrowotnego o ciężkim i nieodwracalnym upośledzeniu albo nieuleczalnej chorobie zagrażającej życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu.
Wspomniani pracownicy — rodzice mają prawo do urlopu rodzicielskiego w celu sprawowania opieki nad tym dzieckiem w wymiarze do:
65 tygodni — w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
67 tygodni — w przypadkach urodzenia dwojga lub więcej dzieci przy jednym porodzie.
Urlop rodzicielski w wymiarze określonym w powyższych przepisach przysługuje łącznie obojgu pracownikom — rodzicom dziecka. Mogą oni korzystać z niego jednocześnie. W takich okolicznościach łączny wymiar urlopu rodzicielskiego nie może przekraczać wymiaru wskazanego w art. 182(1a) § 1 albo 2 kp.
Prawo do indywidualnej części urlopu rodzicielskiego
Każdemu z pracowników — rodziców dziecka przysługuje wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego z ogólnego wymiaru tego urlopu. Prawa tego nie można przenieść na drugiego pracownika — rodzica dziecka (art. 182(1a) § 4 kp).
Przykład 1.
Pracownicy — rodzice dziecka zdecydowali się na wykorzystanie urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze wynoszącym 41 tygodni, z tym że matka zamierza wykorzystać cały urlop rodzicielski. W takiej sytuacji przysługuje jej urlop w wymiarze do 32 tygodni, natomiast pozostała część, czyli 9 tygodni urlopu, przysługuje drugiemu rodzicowi (ojcu dziecka).
Wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego
Urlop rodzicielski jest udzielany na wniosek w postaci papierowej lub elektronicznej składany przez pracownika — rodzica dziecka w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu.
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z dnia 8 maja 2023 roku w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem oraz dokumentów dołączanych do takich wniosków, zwanym dalej „rozporządzeniem”, wniosek o udzielenie pracownikowi — rodzicowi dziecka urlopu rodzicielskiego lub jego części zawiera poniższe dane:
imię i nazwisko pracownika;
wskazanie okresu dotychczas wykorzystanego urlopu rodzicielskiego lub zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego oraz liczby wykorzystanych części urlopu rodzicielskiego bądź liczby wniosków o zasiłek macierzyński za okres odpowiadający części urlopu rodzicielskiego;
wskazanie okresu, na który ma być udzielony urlop rodzicielski lub jego część.
Do wskazanego wniosku dołącza się:
odpis skrócony aktu urodzenia dziecka (dzieci) lub zagraniczny dokument potwierdzający urodzenie dziecka (dzieci), wydany przez uprawniony organ dokonujący rejestracji urodzenia w danym kraju, albo kopie tych dokumentów;
oświadczenie pracownika o braku zamiaru korzystania z urlopu rodzicielskiego albo z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego przez drugiego z rodziców dziecka przez okres wskazany we wniosku albo o okresie, w którym drugi z rodziców dziecka zamierza korzystać z urlopu rodzicielskiego albo z zasiłku za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego w okresie objętym wnioskiem;
kopię zaświadczenia, o którym mowa w art. 4 ust. 3 Ustawy z dnia 4 listopada 2016 roku o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem”, w przypadku gdy wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego lub jego części dotyczy urlopu rodzicielskiego w zwiększonym wymiarze.
Podział urlopu rodzicielskiego na części
Urlop rodzicielski stanowi dość długi okres, wobec czego przepisy prawa pracy zakładają możliwość dzielenia go na części.
Urlop rodzicielski jest udzielany jednorazowo albo nie więcej niż w 5 częściach nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. rok życia.
Choć przepisy kp nie zawierają wprost takiej regulacji, można stwierdzić, że omawiany przepis dotyczy zasad podziału na części całego urlopu rodzicielskiego, w tym 9 tygodni tego urlopu przysługującego wyłącznie jednemu z rodziców.
Przykład 2.
Małżonkowie uzgodnili, że matka dziecka wykorzysta urlop rodzicielski w pełnym przysługującym jej wymiarze, czyli przez okres 32 tygodni jednorazowo. Ojcu dziecka pozostanie więc 9 tygodni nieprzenoszalnej części urlopu rodzicielskiego. Chce on skorzystać z tego urlopu w częściach. Matka dziecka wykorzysta urlop rodzicielski w jednej części, a zatem ojciec ma prawo podzielić 9-tygodniową część urlopu na 4 części (omawiany urlop jest udzielany jednorazowo albo nie więcej niż w 5 częściach).
Łączenie korzystania z urlopu rodzicielskiego z pracą
Przepisy kp przewidują określone warunki umożliwiające jednoczesne korzystanie z urlopu rodzicielskiego i świadczenia pracy u pracodawcy, który udzielił takiego urlopu.
Pracownik może łączyć korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy. W takim przypadku urlopu rodzicielskiego udziela się na pozostałą część wymiaru czasu pracy.
Jeżeli rodzic zamierza skorzystać z możliwości łączenia okresu korzystania z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy, podjęcie pracy następuje na wniosek w postaci papierowej lub elektronicznej.
Przykład 3.
Pracownica jest uprawniona do urlopu rodzicielskiego w wymiarze 41 tygodni i zamierza skorzystać z możliwości łączenia urlopu rodzicielskiego ze świadczeniem pracy. W tym celu powinna ona złożyć pracodawcy wniosek w tej sprawie — nie później niż na 21 dni przed rozpoczęciem wykonywania pracy.
Zgodnie z przepisami rozporządzenia wniosek dotyczący łączenia przez pracownika korzystania z urlopu rodzicielskiego lub jego części z wykonywaniem pracy w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu powinien obejmować następujące informacje:
imię i nazwisko pracownika;
określenie wymiaru czasu pracy;
wskazanie okresu, w którym pracownik zamierza łączyć korzystanie z urlopu rodzicielskiego lub jego części z wykonywaniem pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy;
oświadczenie pracownika o zamiarze łączenia części urlopu rodzicielskiego powstałej w wyniku proporcjonalnego wydłużenia tego urlopu z pracą w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy – z określeniem wymiaru czasu pracy, lub o braku takiego zamiaru.
W przypadku łączenia przez pracownika – rodzica dziecka korzystania z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu wymiar urlopu rodzicielskiego ulega wydłużeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika w trakcie korzystania z urlopu lub jego części, nie dłużej jednak niż do:
82 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
86 tygodni – w przypadkach urodzenia dwojga lub więcej dzieci przy jednym porodzie.
W razie łączenia przez rodzica dziecka — mającego zaświadczenie lekarza ubezpieczenia zdrowotnego o ciężkim i nieodwracalnym upośledzeniu albo nieuleczalnej chorobie zagrażającej życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu — korzystania z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu, wymiar urlopu rodzicielskiego ulega wydłużeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika – rodzica dziecka w trakcie korzystania z urlopu lub jego części, nie dłużej jednak niż do:
130 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
134 tygodni – w przypadkach urodzenia dwojga lub więcej dzieci przy jednym porodzie.
Okres, o który urlop rodzicielski ulega wydłużeniu, stanowi iloczyn liczby tygodni, przez jaką pracownik łączy korzystanie z tego urlopu z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu i wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika w trakcie korzystania z urlopu rodzicielskiego.
W przypadku gdy:
łączenie korzystania z urlopu z wykonywaniem pracy odbywa się przez część urlopu rodzicielskiego, proporcjonalne wydłużenie wymiaru tego urlopu następuje wyłącznie w odniesieniu do tej części urlopu rodzicielskiego;
powstała w wyniku wydłużenia wymiaru urlopu rodzicielskiego część urlopu nie odpowiada wielokrotności tygodnia, jest ona udzielana w dniach. Przy udzielaniu urlopu niepełny dzień się pomija.
We wniosku w sprawie łączenia przez pracownika korzystania z urlopu rodzicielskiego lub jego części z wykonywaniem pracy pracownik określa sposób wykorzystania części urlopu rodzicielskiego, o którą urlop zostanie proporcjonalnie wydłużony.
Przykład 4.
Pracownica zawnioskowała w sprawie łączenia pierwszej części urlopu rodzicielskiego (12 tygodni) z pracą u swojego pracodawcy w wymiarze 1/2 pełnego etatu. W konsekwencji urlop rodzicielski wydłuży się o 6 tygodni (12 tygodni urlopu × 1/2), przy czym okres przedłużenia urlopu w dalszym ciągu należy traktować jako jego pierwszą część.
Jeżeli pracownik zamierza łączyć korzystanie z części urlopu rodzicielskiego powstałej w wyniku proporcjonalnego wydłużenia tego urlopu z wykonywaniem pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy, wymiar tej części urlopu oblicza się, dzieląc długość części urlopu powstałej w wyniku proporcjonalnego wydłużenia przez różnicę liczby 1 i wymiaru czasu pracy, w jakim pracownik zamierza łączyć korzystanie z tej części urlopu z wykonywaniem pracy.
Przykład 5.
Pracownica korzysta z 8 tygodni urlopu rodzicielskiego, podczas którego pracuje na pół etatu. Część urlopu objętą proporcjonalnym przedłużeniem, czyli 4 tygodnie (8 tygodni × 1/2) chce ona również łączyć z pracą w wymiarze 1/2 etatu. Wydłużona proporcjonalnie część urlopu rodzicielskiego łączonego z pracą na 1/2 etatu wynosi zatem 8 tygodni (4 tygodnie : 1/2).
Podział urlopu rodzicielskiego na części – podsumowanie
Z urlopu rodzicielskiego mogą jednocześnie korzystać oboje pracownicy — rodzice dziecka, przy czym każdemu z nich przysługuje wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego z ogólnego wymiaru tego urlopu. Urlop rodzicielski jest udzielany jednorazowo albo nie więcej niż w 5 częściach i nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. rok życia. Ponadto pracownik może łączyć korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego urlopu w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy.
