Łączenie urlopu rodzicielskiego z pracą - aktualne zasady

Modyfikacje legislacyjne prawa pracy w zakresie uprawnień rodzicielskich, jakich dokonano w ostatnim okresie, wprowadziły szereg korzystnych zmian dla pracowników. Jednym z takich udogodnień jest wprowadzenie bardziej elastycznych form pracy takich jak łączenie urlopu rodzicielskiego z pracą. Jakie są aktualne zasady stosowania takich rozwiązań — piszemy na ten temat poniżej.

Udzielanie urlopu rodzicielskiego — podstawa prawna

Postępowanie w zakresie udzielania urlopów rodzicielskich zostało określone w przepisach Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku — Kodeks pracy, dalej jako „kp”.

Wymiar urlopu rodzicielskiego

Jak wynika z postanowień kp, pracownicy — rodzice dziecka mają prawo do urlopu rodzicielskiego w celu sprawowania nad nim opieki w wymiarze do:

• 41 tygodni — w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
• 43 tygodni — w przypadkach urodzenia dwojga lub więcej dzieci przy jednym porodzie.

Wymiar wskazanego urlopu rodzicielskiego ulega zwiększeniu w odniesieniu do pracowników — rodziców dziecka mającego zaświadczenie lekarza ubezpieczenia zdrowotnego o ciężkim i nieodwracalnym upośledzeniu albo nieuleczalnej chorobie zagrażającej życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu (art. 4 ust. 3 Ustawy z dnia 4 listopada 2016 roku o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem”). 

Oznacza to, że wyżej wspomniani pracownicy — rodzice mają prawo do urlopu rodzicielskiego w celu sprawowania opieki nad tym dzieckiem w wymiarze do: 

• 65 tygodni — w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
• 67 tygodni — w przypadkach urodzenia dwojga lub więcej dzieci przy jednym porodzie.

Łączenie urlopu rodzicielskiego z pracą u pracodawcy udzielającego tego urlopu

Obowiązujące obecnie przepisy kp ustanawiają określone warunki przewidujące możliwość jednoczesnego korzystania z urlopów rodzicielskich i świadczenia pracy u pracodawcy, który udzielił takiego urlopu. 

Oczywiście istnieją w tym przypadku także pewne ograniczenia wynikające przede wszystkim z konieczności zapewnienia sprawowania faktycznej opieki nad dzieckiem (praca podczas korzystania z urlopu rodzicielskiego nie może przekraczać połowy pełnego etatu). 

Jeżeli rodzic zamierza skorzystać z możliwości łączenia okresu korzystania z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy, podjęcie pracy następuje na wniosek w postaci papierowej lub elektronicznej składany przez pracownika w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem wykonywania pracy. 

Przykład 1.

Pracownica jest uprawniona do urlopu rodzicielskiego w wymiarze 41 tygodni. Chciałaby skorzystać z możliwości łączenia tego urlopu ze świadczeniem pracy na zasadach przewidzianych w kp. W związku z tym powinna ona złożyć pracodawcy wniosek. W takim wniosku należy wskazać m.in. wymiar czasu pracy oraz okres, w którym pracownica zamierza łączyć korzystanie z urlopu rodzicielskiego lub jego części z wykonywaniem pracy. 

Szczegółową treść wspomnianego wniosku określono w Rozporządzeniu Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z dnia 8 maja 2023 roku w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem oraz dokumentów dołączanych do takich wniosków. Wobec powyższego wniosek dotyczący łączenia przez pracownika korzystania z urlopu rodzicielskiego lub jego części z wykonywaniem pracy w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu powinien obejmować następujące informacje:

• imię i nazwisko pracownika;
• określenie wymiaru czasu pracy;
• wskazanie okresu, w którym pracownik zamierza łączyć korzystanie z urlopu rodzicielskiego lub jego części z wykonywaniem pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy;
• oświadczenie pracownika o zamiarze łączenia części urlopu rodzicielskiego powstałej w wyniku proporcjonalnego wydłużenia tego urlopu z pracą w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy — z określeniem wymiaru czasu pracy lub o braku takiego zamiaru.

Organizacja pracy lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika to nie jedyne czynniki, które mogą uzasadniać odmowę pracodawcy uwzględnienia wniosku o łączenie korzystania z urlopu rodzicielskiego z pracą.

Przykład 2.

Pracownik uprawniony do urlopu rodzicielskiego wystąpił z wnioskiem do pracodawcy o łączenie urlopu rodzicielskiego z pracą w wymiarze 3/4 pełnego wymiaru czasu pracy. Pracodawca nie wyraził zgody na warunki określone w tym wniosku, uzasadniając swą decyzję ograniczeniami wynikającymi z przepisów prawa pracy.

Reakcja pracodawcy była jak najbardziej usprawiedliwiona, ponieważ przepisy kp wyraźnie stanowią, że maksymalny wymiar czasu pracy w okresie łączenia przez pracownika korzystania z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy to połowa pełnego etatu.

Proporcjonalne wydłużenie urlopu rodzicielskiego w razie łączenia przez pracownika korzystania z tego urlopu z pracą 

Zgodnie z art. 182(1f ) § 1 kp w przypadku łączenia przez pracownika – rodzica dziecka korzystania z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu wymiar urlopu rodzicielskiego ulega wydłużeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika w trakcie korzystania z urlopu lub jego części, nie dłużej jednak niż do:

• 82 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
• 86 tygodni – w przypadkach urodzenia dwojga lub więcej dzieci przy jednym porodzie.

W razie łączenia przez pracownika – rodzica dziecka mającego zaświadczenie lekarza ubezpieczenia zdrowotnego o ciężkim i nieodwracalnym upośledzeniu albo nieuleczalnej chorobie zagrażającej życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu, korzystania z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu wymiar urlopu rodzicielskiego ulega wydłużeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika – rodzica dziecka w trakcie korzystania z urlopu lub jego części, nie dłużej jednak niż do: 

• 130 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
• 134 tygodni – w przypadkach urodzenia dwojga lub więcej dzieci przy jednym porodzie.

W przypadku gdy:

• łączenie korzystania z urlopu z wykonywaniem pracy odbywa się przez część urlopu rodzicielskiego, proporcjonalne wydłużenie wymiaru tego urlopu, następuje wyłącznie w odniesieniu do tej części urlopu rodzicielskiego;
• powstała w wyniku wydłużenia wymiaru urlopu rodzicielskiego część urlopu rodzicielskiego nie odpowiada wielokrotności tygodnia, jest ona udzielana w dniach. Przy udzielaniu urlopu niepełny dzień się pomija. 

We wniosku w sprawie łączenia przez pracownika korzystania z urlopu rodzicielskiego lub jego części z wykonywaniem pracy pracownik określa sposób wykorzystania części urlopu rodzicielskiego, o którą urlop zostanie proporcjonalnie wydłużony. 

Przykład 3.

Pracownica złożyła wniosek w sprawie łączenia części urlopu rodzicielskiego (12 tygodni) z pracą u swojego pracodawcy w wymiarze połowy etatu. Oznacza to, że urlop rodzicielski ulega wydłużeniu o 6 tygodni (12 tygodni urlopu × 1/2).

W przypadku gdy pracownik zamierza łączyć korzystanie z części urlopu rodzicielskiego powstałej w wyniku proporcjonalnego wydłużenia tego urlopu z wykonywaniem pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy, wymiar tej części urlopu oblicza się, dzieląc długość części urlopu powstałej w wyniku proporcjonalnego wydłużenia przez różnicę liczby 1 i wymiaru czasu pracy, w jakim pracownik zamierza łączyć korzystanie z tej części urlopu z wykonywaniem pracy.

Przykład 4.

Pracownica łączy 8-tygodniową część urlopu rodzicielskiego z pracą na pół etatu. Część urlopu podlegającą proporcjonalnemu przedłużeniu również chce ona połączyć z pracą w wyżej wskazanym wymiarze. Proporcjonalnie wydłużona część urlopu to 4 tygodnie (8 tygodni × 1/2). Wydłużona część urlopu rodzicielskiego łączonego z pracą na 1/2 etatu wynosi natomiast 8 tygodni (4 tygodnie : 1/2).

Łączenie urlopu rodzicielskiego z pracą — aktualne zasady. Podsumowanie

Łączenie przez pracownika urlopu rodzicielskiego z pracą u pracodawcy, który udzielił tego urlopu, stanowi istotne udogodnienie. Aby skorzystać z tego rozwiązania, należy złożyć wniosek w tej sprawie — nie później niż na 21 dni przed rozpoczęciem wykonywania pracy. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika, chyba że nie jest to możliwe ze względu na organizację pracy lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika. Część urlopu rodzicielskiego, o którą urlop został proporcjonalnie przedłużony, zwiększa część urlopu, podczas której pracownik łączył korzystanie z takiego urlopu z wykonywaniem pracy w niepełnym wymiarze.