Praca na urlopie rodzicielskim według ustalonego grafiku
Celem artykułu jest przekazanie informacji odnośnie do urlopu rodzicielskiego. Wskazane zostanie, jaki może być wymiar tego urlopu i od czego jest zależny, a także kiedy należy złożyć wniosek o jego udzielenie. Czy z tego urlopu może korzystać tylko matka, czy także ojciec dziecka? Praca na urlopie rodzicielskim jest dozwolona, ale istnieje kilka zasad, których trzeba przestrzegać.
Urlop rodzicielski – komu przysługuje i na jakich zasadach?
Każda pracownica, nie później niż 21 dni po porodzie, może złożyć pisemny wniosek o udzielenie jej urlopu rodzicielskiego, który będzie wykorzystywała bezpośrednio po urlopie macierzyńskim.
Przykład 1.
Pani Maryla 10 stycznia 2022 roku urodziła dwoje dzieci, Katarzynę oraz Pawła. Wiedziała, że okres urlopu macierzyńskiego w wymiarze 31 tygodni, zgodnie z art. 180 § 1 pkt 2 Kodeksu pracy, będzie niewystarczający, dlatego do 31 stycznia 2023 roku może złożyć pracodawcy wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego w wymiarze do 34 tygodni.
W ten sposób pracownica po urlopie macierzyńskim nie będzie musiała wracać do pracy, a automatycznie przejdzie na urlop rodzicielski.
Wymiar urlopu rodzicielskiego to maksymalnie:
- 41 tygodnie w przypadku urodzenia jednego dziecka podczas porodu;
- 42 tygodnie w przypadku urodzenia dwójki lub większej liczby dzieci podczas porodu.
Z urlopu rodzicielskiego może korzystać także pracownik – ojciec wychowujący dziecko lub ubezpieczony – ojciec dziecka. Co ważne, rodzice dziecka mogą dzielić się korzystaniem z urlopu, być na nim wspólnie, jednak łącznie okres ten nie może przekroczyć odpowiednio 41 lub 42 tygodni, z czego 9 tygodni przysługuje drugiemu rodzicowi.
Wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego dla pracownika – ojca wychowującego dziecko lub ubezpieczonego – ojca dziecka można złożyć w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu lub jego części. Składa się go w formie pisemnej lub elektronicznej, ze wskazaniem okresu, na który ma zostać udzielony.
Przykład 2.
Pan Przemysław chce skorzystać z 5 tygodni urlopu rodzicielskiego. Wniosek powinien złożyć pracodawcy na piśmie, ze wskazaniem tego, że chce skorzystać z 5 tygodni tego urlopu, na co najmniej 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z niego.
Jak zgłosić chęć świadczenia pracy w trakcie urlopu rodzicielskiego?
Pracownicy mogą złożyć wniosek o rezygnację z korzystania z urlopu rodzicielskiego w całości albo w części i powrót do pracy.
W treści wniosku nie wskazuje się, według jakiego rozkładu miałaby być świadczona praca. Pracownik może oczywiście podać pracodawcy preferowane przez siebie godziny i dni jej wykonywania, a pracodawca, w miarę możliwości, powinien uwzględnić sugestie pracownika dotyczące rozkładu czasu pracy na urlopie rodzicielskim. Nie ma jednak takiego obowiązku.
Pracownik może w całości zrezygnować z urlopu rodzicielskiego, ale może dotyczyć to też jego części – częściowo świadcząc pracę, a częściowo z niego korzystając.
Jeśli chce on łączyć pracę z urlopem rodzicielskim, to musi wskazać okres, w którym zamierza pracować na tym urlopie. Wskazanie to jest wiążące nie tylko dla pracodawcy, lecz także dla pracownika.
Należy bowiem mieć na uwadze to, że Kodeks pracy nie przewiduje możliwości rezygnacji z łączenia pracy z urlopem rodzicielskim przed upływem okresu wskazanego we wniosku. Jeśli więc pracownik rozmyśli się, uzna, że jednak nie może pogodzić pracy i wychowywania dziecka, to nie ma prawnej możliwości jednostronnego powrotu do korzystania z urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze.
Przykład 3.
Pani Maryla z przykładu 1., która urodziła bliźnięta, po 15 tygodniach urlopu rodzicielskiego uznała, że będzie mogła świadczyć pracę na rzecz pracodawcy w wymiarze 2/5 etatu, 2 dni w tygodniu. W taki sposób chciała pracować od 19. tygodnia urlopu rodzicielskiego, aż do jego zakończenia, zatem łącznie przez 15 tygodni. Po 6 tygodniach była jednak bardzo zmęczona, nie miała czasu na opiekę nad dziećmi, nie była zadowolona z wydajności w pracy. Nie miała prawnej możliwości zrezygnowania z pracy w wymiarze 2/5 etatu. Porozmawiała z pracodawcą, który zgodził się na to, żeby kontynuowała korzystanie z urlopu rodzicielskiego i aby nie świadczyła pracy, o którą uprzednio sama wnioskowała.
Zasady świadczenia pracy podczas urlopu rodzicielskiego
Stosownie do przepisów Kodeksu pracy (art. 1821e) pracownik może łączyć korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy.
Jeżeli pracownik łączy korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy, to wymiar urlopu rodzicielskiego ulega wydłużeniu, proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika.
Ma to jednak granice maksymalne:
- 82 tygodnie, jeśli podczas porodu urodziło się jedno dziecko;
- 86 tygodni, jeśli podczas porodu urodziło się dwoje lub więcej dzieci.
Czas ten może być zatem wydłużony dwukrotnie, jeśli pracownik świadczy pracę w połowie pełnego wymiaru czasu pracy.
Aby obliczyć, o ile zostanie wydłużony urlop rodzicielski, należy pomnożyć liczbę tygodni, przez jaką pracownik łączy korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy oraz wymiar czasu pracy wykonywanej przez pracownika w trakcie korzystania z urlopu rodzicielskiego.
Pracownik we wniosku określa, w jaki sposób wykorzysta wydłużoną część urlopu rodzicielskiego – czy nadal będzie ją łączyć z wykonywaniem pracy, czy też nie.
W czasie, gdy pracuje on w niepełnym wymiarze, ma prawo do wynagrodzenia za pracę oraz odpowiednio zmniejszonego zasiłku macierzyńskiego, który jest otrzymywany podczas urlopu rodzicielskiego.
Praca na urlopie rodzicielskim według ustalonego grafiku
Pracownik, który wykonuje pracę na urlopie rodzicielskim, podlega takim samym przepisom, co inni pracownicy. Jest obowiązany stawiać się w pracy o wyznaczonej porze, a także ją kończyć zgodnie z rozkładem czasu pracy.
Czas po zakończeniu pracy staje się automatycznie czasem pozostawania na urlopie rodzicielskim, nie jest to po prostu czas wolny pracownika.
Stąd też nie jest możliwe zobowiązanie takiego pracownika do pracy w godzinach nadliczbowych lub do świadczenia pracy w dniu wolnym od niej.
Możliwe jest jednak, w przypadku gdy zachodzi konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii, albo ze względu na szczególne potrzeby pracodawcy, polecenie pracownikowi pracy w godzinach nadliczbowych. Nie ma przeciwwskazań, aby zastosować ten przepis do pracowników, o których mowa w artykule.
Grafik pracy ustala pracodawca. Może on uzgodnić go z pracownikiem, brać pod uwagę jego sugestie i potrzeby, ale nie są one dla niego wiążące.
Co więcej, jeśli pracodawca nie ma możliwości takiego przeorganizowania pracy, aby umożliwić pracownikowi pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy, albo gdy rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika na to nie pozwala, może odmówić uwzględnienia wniosku.
Odmowa powinna być jednak uzasadniona i przekazana pracownikowi na piśmie.
