Rodzic samotnie wychowujący dziecko a ulga prorodzinna

Dokonując corocznego rozliczenia podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT), podatnicy mogą skorzystać z określonych udogodnień, dzięki którym obciążenia na rzecz fiskusa zostaną zmniejszone. Jednym z nich jest tzw. ulga prorodzinna. Jak obecnie wyglądają uprawnienia do tej ulgi rodzica samotnie wychowującego dziecko?

Prawo do ulgi prorodzinnej – podstawa prawna

Uprawnienia w zakresie ulgi prorodzinnej, w tym w odniesieniu do rodziców samotnie wychowujących dzieci, wynikają z przepisów zawartych w Ustawie z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych, zwanej dalej ustawą o PIT.

Ulga prorodzinna dla rodzica samotnie wychowującego dziecko – podstawowe informacje 

Zgodnie z art. 27f ust. 1 ustawy o PIT od podatku dochodowego podatnik ma prawo odliczyć kwotę ulgi na każde małoletnie dziecko, w stosunku do którego w roku podatkowym: 

• wykonywał władzę rodzicielską;
• pełnił funkcję opiekuna prawnego, jeżeli dziecko z nim zamieszkiwało;
• sprawował opiekę poprzez pełnienie funkcji rodziny zastępczej na podstawie orzeczenia sądu lub umowy zawartej ze starostą.

Ulga prorodzinna przysługuje na każde dziecko, które nie ukończyło 18 lat, oraz na pełnoletnie dziecko otrzymujące zasiłek (dodatek) lub rentę socjalną. Ponadto z omawianej ulgi można skorzystać także na dziecko do 25. roku życia, które nadal się uczy oraz suma jego dochodów nie przekracza określonego limitu zarobkowego.

Jeżeli podatnik samotnie wychowuje jedno dziecko, wówczas roczny dochód nie może przekraczać 112 000 zł, aby uzyskanie ulgi było możliwe. 

• w stosunku do dwójki lub więcej dzieci;
• w odniesieniu do jednego dziecka posiadającego:

1. orzeczenie o zakwalifikowaniu przez organy orzekające do jednego z trzech stopni niepełnosprawności lub
2. decyzję przyznającą rentę z tytułu całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy, rentę szkoleniową albo rentę socjalną, lub
3. orzeczenie o niepełnosprawności osoby, która nie ukończyła 16. roku życia.

Wysokość ulgi kształtuje się następująco:

• na pierwsze dziecko – ulga wynosi 92,67 zł miesięcznie, natomiast rocznie będzie to 1 112,04 zł;
• na drugie dziecko – wysokość ulgi to 92,67 zł miesięcznie (rocznie 1 112,04 zł);
• na trzecie dziecko – ulga wynosi 166,67 zł miesięcznie, a zatem rocznie będzie to 2 000,04 zł;
• na czwarte i każde kolejne dziecko – ulga odpowiada kwocie 225 zł miesięcznie, rocznie będzie to kwota 2 700 zł.

Osoby uprawnione do skorzystania z ulgi z tytułu samotnego wychowywania dziecka

W rozumieniu art. 6 ust. 4c ustawy o PIT osobą samotnie wychowującą dziecko jest rodzic lub opiekun prawny – podlegający nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu – będący panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem, osobą, w stosunku do której orzeczono separację w rozumieniu odrębnych przepisów, lub osobą, której małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności, jeżeli ten rodzic lub opiekun w roku podatkowym samotnie wychowuje dzieci: 

• małoletnie;
• pełnoletnie, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymywały zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną;
• pełnoletnie do ukończenia 25. roku życia, uczące się w szkołach, o których mowa w przepisach regulujących system oświatowy lub szkolnictwo wyższe, obowiązujących w Rzeczypospolitej Polskiej oraz w innym państwie. 

Preferencja podatkowa dla osób samotnie wychowujących dziecko

W odniesieniu do wyżej wskazanych w art. 6 ust. 4c ustawy o PIT osób posiadających status samotnie wychowujących dziecko podatek może być określony zgodnie z art. 6 ust. 4d ustawy o PIT na wniosek wyrażony w rocznym zeznaniu podatkowym. 

Oznacza to zatem, że przy ustalaniu preferencyjnego zobowiązania podatkowego (z uwzględnieniem ulgi) osoba samotnie wychowująca dziecko powinna dokonać następujących obliczeń: 

• wykazane dochody podzielić przez pół;
• obliczyć od nich podatek na podstawie skali podatkowej;
• obliczony podatek pomnożyć przez 2.

Przykład 1.

Podatnik spełnia warunki określone w ustawie o PIT dla uzyskania statusu osoby samotnie wychowującej dziecko. W odniesieniu do tej osoby ma zastosowanie preferencyjne obliczenie podatku w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy dochodów osoby samotnie wychowującej dziecko. Wskutek takiego postępowania kwota wolna od opodatkowania jest realizowana dwukrotnie (2 × 30 000 zł = 60 000 zł), co daje identyczny efekt jak przy wspólnym opodatkowaniu małżonków.

Wyłączenie możliwości skorzystania z ulgi z tytułu samotnego wychowywania dziecka  

Ustawa o PIT wskazuje okoliczności, w których zastosowanie ulgi rodzinnej z tytułu samotnego wychowywania dziecka nie będzie możliwe.

W myśl art. 6 ust. 8 ustawy o PIT preferencyjny sposób obliczenia podatku w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy dochodów osoby samotnie wychowującej dzieci nie może zostać uwzględniony, jeżeli osoba ta lub jej dziecko:

• stosuje przepisy art. 30c ustawy o PIT (opodatkowanie podatkiem liniowym) lub przepisy ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym, z wyjątkiem najmu prywatnego opodatkowanego ryczałtem – w zakresie osiągniętych w roku podatkowym przychodów, poniesionych kosztów uzyskania przychodów, zobowiązania lub uprawnienia do zwiększania lub pomniejszenia podstawy opodatkowania albo przychodów, zobowiązania lub uprawnienia do dokonywania innych doliczeń lub odliczeń; 
• podlega opodatkowaniu na zasadach wynikających z Ustawy z dnia 24 sierpnia 2006 roku o podatku tonażowym lub Ustawy z dnia 6 lipca 2016 roku o aktywizacji przemysłu okrętowego i przemysłów komplementarnych.

Kolejne ograniczenia w realizacji ulgi wynikają z limitów zarobkowych odnoszących się do dochodów dziecka osoby samotnie je wychowującej. Zgodnie z art. 6 ust. 4e ustawy o PIT ulga nie będzie możliwa do zastosowania, jeżeli uczące się pełnoletnie dziecko do 25. roku życia uzyskało w roku podatkowym:

• dochody, z wyjątkiem renty rodzinnej, podlegające opodatkowaniu według skali podatkowej albo opodatkowane 19-procentowym podatkiem dochodowym z tytułu odpłatnego zbycia papierów wartościowych, akcji, jak również pochodnych instrumentów finansowych lub 

• przychody podlegające zwolnieniu przedmiotowemu z PIT w ramach ulgi dla młodych oraz zwolnione z podatku z tytułu ulgi na powrót  

– w łącznej wysokości przekraczającej 12-krotność kwoty renty socjalnej określonej w Ustawie z dnia 27 czerwca 2003 roku o rencie socjalnej, w wysokości obowiązującej w grudniu roku podatkowego.

Przykład 2.

Pełnoletnie dziecko do ukończenia 25. roku życia uczy się na studiach licencjackich i jednocześnie jest zatrudnione na podstawie stosunku pracy. W roku 2024 dziecko zarobiło 34 000 zł. Zarobki te przekraczają limit podatkowy, od którego zależy zastosowanie ulgi rodzinnej. W konsekwencji rodzic samotnie wychowujący dziecko nie będzie mógł skorzystać ze wskazanej ulgi przy rozliczeniu podatkowym za rok 2024. 

Preferencyjny sposób opodatkowania nie ma ponadto zastosowania do osoby, która wychowuje wspólnie z drugim rodzicem albo opiekunem prawnym co najmniej jedno dziecko, w tym również, gdy dziecko jest pod opieką naprzemienną, w związku z którą obydwojgu rodzicom zostało ustalone świadczenie wychowawcze, czyli tzw. 800+.

Rodzic samotnie wychowujący dziecko a ulga prorodzinna – podsumowanie

Osobą samotnie wychowującą dziecko jest rodzic lub opiekun prawny będący panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem, osobą, w stosunku do której orzeczono separację w rozumieniu odrębnych przepisów, lub osobą, której małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich bądź odbywa karę pozbawienia wolności – samotnie wychowujący małoletnie lub pełnoletnie dziecko przy spełnieniu określonych warunków ustawowych. Preferencja podatkowa w przypadku tych osób polega na tym, że podatek jest określany w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy dochodów osoby samotnie wychowującej dzieci. Przepisy prawa podatkowego przewidują jednocześnie pewne ograniczenia w zakresie możliwości zastosowania ulgi rodzinnej w stosunku do osoby samotnie wychowującej dziecko.