Darowizna w 2024 roku – terminy, ulgi, podatek

Darowizna jest jedną z częstszych umów spotykanych w obrocie prawnym. Często umowa darowizny jest niesformalizowana. Jednak, aby uniknąć konsekwencji podatkowych, warto pamiętać o dopełnieniu formalności w takim przypadku. Pozwoli to uniknąć konieczności tłumaczenia się organom podatkowym w toku kontroli. 

Darowizna – na czym polega?

Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Ponadto przepisy Kodeksu cywilnego przyznają darczyńcy prawo do nałożenia na obdarowanego obowiązku określonego działania lub zaniechania.

Zwolnienia z opodatkowania darowizny

W aktualnym brzmieniu ustawy o podatku od spadków i darowizn opodatkowaniu podlega nabycie przez nabywcę własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej w okresie 5 lat, począwszy od 1 lipca 2023 roku oraz w każdym kolejnym okresie 5 lat: 

1. kwoty 36 120 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej; 

2. kwoty 27 090 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej;

3. kwoty 5733 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.

W przypadku kwalifikacji do danej grupy podatkowej za rodziców uważa się również przysposabiających, a za zstępnych także przysposobionych i ich zstępnych. Zstępnymi na gruncie ustawy o podatku od darowizn i spadku są osoby, które przebywają lub przebywały w rodzinie zastępczej, w rodzinnym domu dziecka, w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej, a za wstępnych także odpowiednio osoby tworzące rodzinę zastępczą, prowadzące rodzinny dom dziecka lub pracujące z dziećmi w placówce opiekuńczo-wychowawczej bądź w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej.

Stawki podatku od darowizny

W przypadku przekroczenia kwot zwolnionych od podatku podatek oblicza się od nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku według następujących skal: 

1. w przypadku I grupy podatkowej:
• do kwoty 11 833 zł – podatek wynosi 3%,
• od kwoty 11 833 zł do kwoty 23 665 zł – podatek wynosi 355 zł i 5% od nadwyżki ponad 11 833 zł,
• powyżej kwoty 23 665 zł – podatek wynosi 946,60 zł i 7% od nadwyżki ponad 22 665 zł;
2. w przypadku II grupy podatkowej:
• do kwoty 11 833 zł – podatek wynosi 7%,
• od kwoty 11 833 zł do kwoty 23 665 zł – podatek wynosi 828,40 zł i 9% od nadwyżki ponad 11 833 zł,
• powyżej kwoty 23 665 zł – podatek wynosi 1893,30 zł i 12% od nadwyżki ponad 23 665 zł;
3. w przypadku III grupy podatkowej:
• do kwoty 11 833 zł – podatek wynosi 12%,
• od kwoty 11 833 zł do kwoty 23 665 zł – podatek wynosi 1420 zł i 16% od nadwyżki ponad 11 833 zł,
• powyżej kwoty 23 665 zł – podatek wynosi 3313,20 zł i 20% od nadwyżki ponad 23 665 zł.

Przykład 1. 

Czy pani Anna musi zgłaszać fakt otrzymania darowizny od swojego ojca, jeśli otrzymała ją na rachunek bankowy 24 marca 2024 roku w kwocie 5000 zł, a następnie 1 kwietnia 2000 zł? Była to jedyna darowizna, jaką kiedykolwiek kobieta dostała od ojca. W tym przypadku łączna kwota darowizny nie przekracza kwoty wolnej od opodatkowania, więc nie ma potrzeby jej zgłaszania.

Zwolnienia przedmiotowe 

Ponadto ustawa o podatku od spadków i darowizn przewiduje zwolnienie spod opodatkowania w następujących przypadkach:

1. nabycia własności gruntów, stanowiących gospodarstwo rolne w rozumieniu przepisów o podatku rolnym, wraz z będącymi ich częścią składową drzewami i innymi roślinami pod warunkiem, że w wyniku nabycia zostanie utworzone lub powiększone gospodarstwo rolne, a powierzchnia gospodarstwa rolnego utworzonego lub powstałego w wyniku powiększenia będzie nie mniejsza niż 11 ha i nie większa niż 300 ha oraz gospodarstwo to będzie prowadzone przez nabywcę przez okres co najmniej 5 lat od dnia nabycia;

2. nabycia praw do wkładów w spółdzielni rolników, rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub w spółdzielni kółek rolniczych;

3. nabycia w drodze darowizny pieniędzy przez osobę zaliczoną do I grupy podatkowej w wysokości nieprzekraczającej 2000 zł miesięcznie od jednego darczyńcy albo łącznie od wielu darczyńców, wpłaconych przez darczyńcę lub darczyńców na rachunek oszczędnościowy obdarowanego prowadzony na podstawie umowy dotyczącej oszczędzania na mieszkanie na podstawie Ustawy z dnia 26 maja 2023 roku o pomocy państwa w oszczędzaniu na cele mieszkaniowe; 

4. nabycia w drodze darowizny pieniędzy lub innych rzeczy przez osobę zaliczoną do I grupy podatkowej w wysokości nieprzekraczającej 11 095 zł od jednego darczyńcy, a od wielu darczyńców łącznie nie więcej niż 22 189 zł w okresie 5 lat od daty pierwszej darowizny, jeżeli pieniądze te lub rzeczy obdarowany przeznaczy w okresie 12 miesięcy od dnia ich otrzymania na wkład budowlany lub mieszkaniowy do spółdzielni, budowę domu jednorodzinnego, nabycie lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość albo spłatę zabezpieczonego hipoteką kredytu mieszkaniowego wraz z odsetkami; 

5. nabycia w drodze darowizny praw do rachunku oszczędnościowo-kredytowego przez osobę pozostającą faktycznie we wspólnym pożyciu małżeńskim z posiadaczem rachunku oszczędnościowo-kredytowego w kasie mieszkaniowej, pod warunkiem przeznaczenia środków zgromadzonych na tym rachunku na cele mieszkaniowe;

6. nabycie przez rolnika pojazdów rolniczych i maszyn rolniczych oraz części do tych pojazdów i maszyn pod warunkiem, że te pojazdy i maszyny rolnicze w ciągu 3 lat od daty otrzymania nie zostaną przez nabywcę sprzedane lub darowane osobom trzecim; 

7. nabycia w drodze dziedziczenia lub darowizny przez osoby tworzące rodzinę zastępczą lub prowadzącego rodzinny dom dziecka, o których mowa w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, pieniędzy lub innych rzeczy pod warunkiem, że pieniądze te lub rzeczy w okresie 12 miesięcy od dnia ich otrzymania zostaną przeznaczone na cele bezpośrednio związane ze sprawowaniem pieczy zastępczej;

8. nabycia w drodze dziedziczenia, zapisu zwykłego, zapisu windykacyjnego, dalszego zapisu, polecenia testamentowego lub darowizny własności (współwłasności) budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub udziału w takim prawie, spółdzielczego prawa do domu jednorodzinnego albo udziału w takim prawie przez repatrianta, jeżeli spełnia warunki dotyczące ulgi mieszkaniowej.

Zwolnienie spod opodatkowania po dopełnieniu formalności w przypadku darowizny pomiędzy najbliższymi

Poza powyższym ustawodawca przewidział określone zwolnienia podmiotowe w przypadku otrzymania darowizny od małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwa, ojczyma i macochy, jeżeli:

1. zgłoszone zostanie nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego, którym jest dzień złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego, a w razie zawarcia umowy bez zachowania przewidzianej formy dzień spełnienia przyrzeczonego świadczenia, a gdy ze względu na przedmiot darowizny przepisy wymagają szczególnej formy dla oświadczeń obu stron, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą złożenia takich oświadczeń;

2. w przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne, a ich wartość doliczona do wartości majątku nabytego dotychczas od tej samej osoby w roku, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, i w okresie 5 lat poprzedzających ten rok przekracza kwotę 36 120 zł, udokumentują ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.

W przypadku niespełnienia warunków nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych podlega opodatkowaniu na zasadach określonych dla nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej.

Przykład 2. 

Czy pani Grażyna ma obowiązek zgłosić do urzędu skarbowego fakt otrzymania darowizny od męża z jego majątku osobistego w postaci samochodu o wartości 100 000 zł? W tym przypadku pani Grażyna musi zgłosić darowiznę, przy czym, jeśli zrobi to w ustawowym terminie 6 miesięcy od otrzymania samochodu, skorzysta ze zwolnienia i nie będzie musiała płacić podatku. 

W jakiej formie i gdzie zgłosić darowiznę?

Zgłoszenie otrzymania darowizny, które nie korzysta ze zwolnienia, wymaga złożenia formularza SD-Z2. 

Właściwym do tego urzędem skarbowym będzie urząd miejsca położenia nieruchomości, jeżeli przedmiotem nabycia jest nieruchomość, użytkowanie wieczyste, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej, nieodpłatne użytkowanie nieruchomości lub służebność, a nieruchomości są położone na terytorium działania jednego naczelnika urzędu skarbowego. 

Jeżeli przedmiotem nabycia jest nieruchomość lub prawa majątkowe wymienione powyżej i jednocześnie inne prawa majątkowe lub rzeczy ruchome, a nieruchomości są położone na terytorium działania jednego naczelnika urzędu skarbowego, właściwym do złożenia formularza SD-Z2 będzie urząd według położenia nieruchomości. W innych przypadkach formularz ten w przypadku otrzymania darowizny składa się według miejsca zamieszkania nabywcy w dniu powstania obowiązku podatkowego, a jeżeli brakuje takiego miejsca, to według ostatniego miejsca jego pobytu w tym dniu.

Podsumowanie - darowizna w 2024 roku

Podsumowując, po otrzymaniu darowizny warto sprawdzić, czy kwalifikuje się ona do zwolnienia, a jeśli tak, to czy zwolnienie uzależnione jest od spełnienia określonych przesłanek. W tym celu warto skorzystać z informacji Krajowej Informacji Skarbowej albo zwrócić się do dowolnego urzędu skarbowego..