Świadczenie „Aktywnie w domu” – kto może skorzystać?

Rząd uruchamia program „Aktywny Rodzic”, w ramach którego od października 2024 roku rusza świadczenie „Aktywnie w domu”. Komu będzie przysługiwała taka forma wsparcia? Dowiedz się, jakie warunki należy spełnić, aby otrzymać środki ze wspomnianego programu.

Świadczenia „Aktywny rodzic”

Uchwalona przez rząd ustawa „Aktywny Rodzic” wprowadza zasady przyznawania i wypłacania nowych świadczeń dla rodziców, mając na celu ich wsparcie w łączeniu obowiązków zawodowych z wychowywaniem dziecka. Świadczenia te będą dostępne od 1 października 2024 roku. Wśród nich wymienia się:

• „Aktywni rodzice w pracy”,
• „Aktywnie w żłobku”,
• „Aktywnie w domu”.

Ogólne informacje o świadczeniu „Aktywnie w domu” 

„Aktywnie w domu” wprowadza istotne zmiany w systemie wsparcia rodziców wychowujących małe dzieci. Chociaż zastępuje on Rodzinny Kapitał Opiekuńczy, znacząco rozszerza zakres osób uprawnionych do świadczenia.

Przede wszystkim świadczenie „Aktywnie w domu” obejmuje również pierwsze dziecko w rodzinie. RKO, z którego mogli skorzystać jedynie rodzice co najmniej drugiego dziecka, wykluczało znaczną grupę beneficjentów. Nowy program likwiduje tę nierówność, zapewniając wszystkim rodzicom, niezależnie od liczby dzieci, możliwość skorzystania z dodatkowego wsparcia finansowego.

Omawiane świadczenie nie stawia również żadnych wymagań dotyczących aktywności zawodowej rodziców, takich jak obowiązek pozostawania w zatrudnieniu jednego z rodziców, aby móc ubiegać się o świadczenie. Oznacza to, że również rodzice, którzy zdecydowali się na wychowanie dziecka w domu, będą mogli skorzystać z dodatkowego wsparcia.

Kto może otrzymać wsparcie i ile ono wynosi? 

Pieniądze z tego programu będą przysługiwały: 

• matce,
• ojcu, 
• opiekunowi faktycznemu

– od pierwszego dnia miesiąca, w którym dziecko ukończyło 12. miesiąc życia, do ostatniego dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym dziecko ukończy 35. miesiąc życia.

Przykład 1.

28 października 2023 roku pani Anna urodziła syna. Od kiedy w takiej sytuacji przysługuje jej świadczenie wspierające? Pani Anna będzie mogła otrzymać pierwsze wsparcie w postaci 500 zł za październik 2024 roku, czyli w momencie, gdy dziecko ukończy rok życia. Świadczenie to będzie jej przysługiwać do sierpnia 2026 roku.

Świadczenie „Aktywnie w domu” przysługuje w wysokości 500 zł miesięcznie na dziecko w rodzinie. Przy czym, gdy dziecko wychowywane jest naprzemiennie przez oboje rodziców, rozwiedzionych, żyjących w separacji lub rozłączeniu, i opieka sprawowana jest w porównywalnych i powtarzających się okresach, świadczenie „Aktywnie w domu” przyznawane jest każdemu z rodziców w połowie łącznej kwoty.

Przykład 2.

Sąd orzekł, że dziecko będzie przebywać naprzemiennie u obojga rodziców, którzy się rozwiedli. Czy w takiej sytuacji świadczenie „Aktywnie w domu” przysługuje obojgu rodzicom? W takiej sytuacji każdy z rodziców będzie miał prawo do połowy świadczenia „Aktywnie w domu”. Rodzice otrzymają po 250 zł miesięcznie na wsparcie w wychowaniu dziecka.

Kiedy „Aktywnie w domu” nie przysługuje?

Świadczenie „Aktywnie w domu” nie zostanie przyznane w sytuacji, gdy:

1. rodzic dziecka został pozbawiony władzy rodzicielskiej;

2. dziecko zostało umieszczone w pieczy zastępczej;

3. na to samo dziecko, za dany miesiąc: 

• zostało przyznane świadczenie „Aktywni rodzice w pracy”, 
• zostało przyznane świadczenie „Aktywnie w żłobku”;

4. członkowi rodziny przysługuje za granicą na dziecko świadczenie o podobnym charakterze do świadczenia „Aktywnie w domu”, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.

Czy świadczenie może zostać wstrzymane? 

Jeśli rodzic lub opiekun dziecka nie wykorzystuje świadczenia „Aktywnie w domu” w sposób prawidłowy, np. roztrwania je lub przeznacza na inne cele niż opieka nad dzieckiem, to może mu ono zostać odebrane w całości lub w części. Zamiast pieniędzy, rodzic lub opiekun otrzyma pomoc rzeczową lub w formie opłaconych usług. Decyzję o takiej formie pomocy podejmuje kierownik ośrodka pomocy społecznej lub dyrektor centrum usług społecznych.

„Aktywnie w domu” – pozostałe warunki

W ustawie określono, kto dokładnie będzie mógł otrzymać świadczenie. Są to:

1. obywatele polscy;

2. cudzoziemcy:

• objęci przepisami o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego,
• jeżeli wynika to z wiążących Rzeczpospolitą Polską dwustronnych umów międzynarodowych o zabezpieczeniu społecznym,
• z zezwoleniem na pobyt czasowy z powodu okoliczności z art. 127 ustawy o cudzoziemcach, jeśli mieszkają z dziećmi w Polsce,
• z kartą pobytu z adnotacją „dostęp do rynku pracy”, jeśli mieszkają z dziećmi w Polsce (z wyłączeniami),
• przebywający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy z art. 139a ust. 1 lub art. 139o ust. 1 ustawy o cudzoziemcach, lub w związku z mobilnością krótkoterminową, jeśli mieszkają z dziećmi w Polsce (z wyłączeniami),
• przebywający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy z art. 151 lub art. 151b ustawy o cudzoziemcach, z wizy krajowej na badania naukowe lub prace rozwojowe, lub w związku z mobilnością krótkoterminową naukowca, jeśli mieszkają z dziećmi w Polsce (z wyłączeniami),
• przebywający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywatele Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej oraz członkowie ich rodzin, o których mowa w umowie o wystąpieniu UK z UE.

Osoby wymienione powyżej muszą przebywać na terytorium Polski przez okres pobierania świadczenia „Aktywnie w domu”, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub umowy międzynarodowe stanowią inaczej.

Świadczenie ,,Aktywnie w domu'' a pobranie RKO

Jeśli rodzic korzysta z Rodzinnego Kapitału Opiekuńczego w kwocie 1000 zł miesięcznie, to pomimo że pobiera świadczenia „Aktywnie w domu”, wypłata świadczenia RKO będzie trwać pod warunkiem, że łączna maksymalna wysokość Rodzinnego Kapitału Opiekuńczego oraz świadczenia „Aktywnie w domu” pobranych na dane dziecko nie przekroczy 12 000 zł.

Jak złożyć wniosek o wypłatę świadczenia?

Wnioski o świadczenie przyjmowane są wyłącznie w formie elektronicznej. ZUS nie będzie rozpatrywał wniosków składanych tradycyjnie, na papierze. Możliwość złożenia wniosku o świadczenie pojawi się z początkiem października 2024 roku.

Oprócz wypełnienia wniosku, w zależności od sytuacji, może być konieczne dołączenie dodatkowych dokumentów. W przypadku:

• rodziców sprawujących opiekę naprzemienną – wymagane jest prawomocne orzeczenie sądu potwierdzające opiekę naprzemienną;
• cudzoziemców – należy dołączyć dokument potwierdzający legalny pobyt i prawo do pracy w Polsce (np. kartę pobytu);
• opiekunów faktycznych – wymagane jest zaświadczenie sądu opiekuńczego lub ośrodka adopcyjnego potwierdzające, że toczy się postępowanie sądowe w sprawie przysposobienia oraz oświadczenie o dacie rozpoczęcia opieki nad dzieckiem.

Podsumowanie

„Aktywnie w domu” to nowy program rządowy, który ma na celu wsparcie rodziców wychowujących małe dzieci w wieku od 12. do 35. miesiąca życia. Program ten zastępuje dotychczasowy Rodzinny Kapitał Opiekuńczy. Stanowi on ważną zmianę dla rodziców małych dzieci. Nowe świadczenie i prostsze procedury ułatwią im wychowywanie dzieci i zapewnią większą stabilność finansową.