Czy cudzoziemiec może skorzystać z babciowego?
Świadczenie określane jako babciowe to zapowiadane w ubiegłorocznej kampanii parlamentarnej świadczenie przysługujące rodzicom dzieci, mające na celu sfinansowanie kosztów opieki w związku z podejmowaniem przez rodziców aktywności zawodowej. Bez wątpienia świadczenie to przysługuje obywatelom Polski, jednak jak w tym wypadku wygląda sytuacja obcokrajowców? Czy cudzoziemiec może skorzystać z babciowego?
Świadczenia oferowane w ramach tzw. babciowego
Ustawa z dnia 15 maja 2024 roku o wspieraniu rodziców w aktywności zawodowej oraz w wychowaniu dziecka – „Aktywny rodzic” – wprowadza nowe świadczenia związane z opieką nad dziećmi, którymi są:
- świadczenie „aktywni rodzice w pracy”,
- świadczenie „aktywnie w żłobku”,
- świadczenie „aktywnie w domu”.
Świadczenie „aktywni rodzice w pracy” – komu przysługuje i jaka jest jego wysokość?
Świadczenie „aktywni rodzice w pracy” przysługuje na nieobjęte opieką w żłobku, klubie dziecięcym, przedszkolu albo przez dziennego opiekuna dziecko aktywnym zawodowo: matce albo ojcu, jeżeli dziecko wspólnie zamieszkuje i pozostaje na utrzymaniu tego rodzica, opiekunowi faktycznemu dziecka, osobie pełniącej funkcję rodziny zastępczej albo osobie prowadzącej rodzinny dom dziecka od pierwszego dnia miesiąca, w którym dziecko ukończyło 12. miesiąc życia, do ostatniego dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym dziecko ukończy 36. miesiąc życia.
Świadczenie to standardowo wynosi 1500 zł miesięcznie na dziecko lub 1900 zł miesięcznie w przypadku dziecka legitymującego się orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.
W przypadku opieki naprzemiennej kwotę świadczenia ustala się każdemu z rodziców w wysokości połowy kwoty przysługującego świadczenia.
- cudzoziemcom, do których stosuje się przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego;
- cudzoziemcom, jeżeli wynika to z wiążących Rzeczpospolitą Polską dwustronnych umów międzynarodowych o zabezpieczeniu społecznym;
- cudzoziemcom przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji, jeżeli zamieszkują z dziećmi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
- cudzoziemcom mającym kartę pobytu z adnotacją „dostęp do rynku pracy”, jeżeli zamieszkują z dziećmi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, z wyłączeniem obywateli państw trzecich, którzy uzyskali zezwolenie na pracę na terytorium państwa członkowskiego na okres nieprzekraczający 6 miesięcy, obywateli państw trzecich przyjętych w celu podjęcia studiów lub pracy sezonowej oraz obywateli państw trzecich, którzy mają prawo do wykonywania pracy na podstawie wizy;
- cudzoziemcom przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w ramach przeniesienia wewnątrz przedsiębiorstwa lub w związku z korzystaniem z mobilności krótkoterminowej pracownika kadry kierowniczej, specjalisty lub pracownika odbywającego staż w ramach przeniesienia wewnątrz przedsiębiorstwa, jeżeli zamieszkują z dziećmi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, z wyłączeniem cudzoziemców, którym zezwolono na pobyt i pracę na okres nieprzekraczający 9 miesięcy, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej;
- cudzoziemcom przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy, zezwolenia na pobyt czasowy w celu prowadzenia badań naukowych lub zezwolenia na pobyt czasowy w celu mobilności długoterminowej naukowca na podstawie wizy krajowej w celu prowadzenia badań naukowych lub prac rozwojowych, w związku z korzystaniem z mobilności krótkoterminowej naukowca z wyłączeniem cudzoziemców, którym zezwolono na pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres nieprzekraczający 6 miesięcy, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej;
- cudzoziemcom przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, obywatelom Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej oraz członkom ich rodzin, o których mowa w art. 10 ust. 1 lit. b, d, e lub f umowy o wystąpieniu Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej.
Świadczenie „aktywni rodzice w pracy” nie przysługuje obywatelom Ukrainy, którzy przybyli do Polski w związku z działaniami wojennymi.
Świadczenie „aktywnie w domu” – komu przysługuje i jaka jest jego wysokość?
Świadczenie „aktywnie w domu” przysługuje matce albo ojcu, jeżeli dziecko wspólnie zamieszkuje i pozostaje na utrzymaniu rodzica albo opiekunowi faktycznemu dziecka.
W przypadku opieki naprzemiennej świadczenie to jest wypłacane rodzicom po połowie.
Świadczenie „aktywnie w domu” wynosi 500 zł miesięcznie na dziecko i przysługuje od pierwszego dnia miesiąca, w którym dziecko ukończyło 12. miesiąc życia, do ostatniego dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym dziecko ukończy 36. miesiąc życia.
- cudzoziemcy, do których stosuje się przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego;
- cudzoziemcy, jeżeli wynika to z wiążących Rzeczpospolitą Polską dwustronnych umów międzynarodowych o zabezpieczeniu społecznym;
- cudzoziemcy przebywający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji, jeżeli zamieszkują z dziećmi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
- cudzoziemcy mający kartę pobytu z adnotacją „dostęp do rynku pracy”, jeżeli zamieszkują z dziećmi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, z wyłączeniem obywateli państw trzecich, którzy uzyskali zezwolenie na pracę na terytorium państwa członkowskiego na okres nieprzekraczający 6 miesięcy, obywateli państw trzecich przyjętych w celu podjęcia studiów lub pracy sezonowej oraz obywateli państw trzecich, którzy mają prawo do wykonywania pracy na podstawie wizy;
- cudzoziemcy przebywający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w ramach przeniesienia wewnątrz przedsiębiorstwa lub w związku z korzystaniem z mobilności krótkoterminowej pracownika kadry kierowniczej, specjalisty lub pracownika odbywającego staż w ramach przeniesienia wewnątrz przedsiębiorstwa, jeżeli zamieszkują z dziećmi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, z wyłączeniem cudzoziemców, którym zezwolono na pobyt i pracę na okres nieprzekraczający 9 miesięcy, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej;
- cudzoziemcy przebywający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy, zezwolenia na pobyt czasowy w celu prowadzenia badań naukowych lub zezwolenia na pobyt czasowy w celu mobilności długoterminowej naukowca na podstawie wizy krajowej w celu prowadzenia badań naukowych lub prac rozwojowych, w związku z korzystaniem z mobilności krótkoterminowej naukowca z wyłączeniem cudzoziemców, którym zezwolono na pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres nieprzekraczający 6 miesięcy, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej;
- cudzoziemcy przebywający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, obywatelom Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej oraz członkom ich rodzin, o których mowa w art. 10 ust. 1 lit. b, d, e lub f umowy o wystąpieniu Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej.
Świadczenie „aktywnie w domu” nie przysługuje obywatelom Ukrainy, którzy przybyli do Polski w związku z działaniami wojennymi.
Przykład 1.
Czy obywatel Estonii, który mieszka wraz z rodziną w Polsce, przebywając tu na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji. Czy cudzoziemiec może ubiegać się o świadczenia określane jako babciowe? Zgodnie ze stanowiskiem ZUS-u taki cudzoziemiec może korzystać ze wszystkich 3 rodzajów świadczeń, tj. „aktywni rodzice w pracy”, „aktywnie w domu”, „aktywnie w żłobku”.
Świadczenie „aktywne w żłobku” – komu przysługuje i jaka jest jego wysokość?
Trzecim z wprowadzonych w ramach programu „Aktywny rodzic” świadczeń jest świadczenie „aktywnie w żłobku”.
Świadczenie to przysługuje na dziecko, które uczęszcza do żłobka, klubu dziecięcego albo jest objęte opieką sprawowaną przez dziennego opiekuna, nie dłużej jednak niż do ukończenia roku szkolnego, w którym ukończy 3. rok życia, lub 4. rok życia, w przypadku gdy niemożliwe lub utrudnione jest objęcie go wychowaniem przedszkolnym .
Wysokość świadczenia „aktywnie w żłobku” wynosi 1500 zł miesięcznie na dziecko lub 1900 zł miesięcznie w przypadku dziecka legitymującego się orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.
W tym przypadku wysokość świadczenia nie może przekroczyć wysokości opłaty za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna. Świadczenie to przysługuje, jeżeli wysokość miesięcznej opłaty za opiekę bez względu na jej formę nie jest wyższa niż koszt pobytu dziecka w żłobku lub klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna rozumiany jako 120% uśrednionych miesięcznych wydatków ponoszonych przez jednostki samorządu terytorialnego na zapewnienie jednemu dziecku opieki odpowiednio w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna.
Zgodnie z komunikatem ZUS-u o świadczenie to mogą występować także cudzoziemcy, którzy są uprawnieni do korzystania ze świadczenia „aktywni rodzice w pracy” lub „aktywnie w domu”.
Przykład 2.
Czy pani Iryna i pan Denis mogą uzyskać świadczenie „aktywni rodzice w pracy”, jeżeli przybyli do Polski w związku z wybuchem wojny w Ukrainie? Wskazane osoby nie są uprawnione do świadczenia „aktywni rodzice w pracy” ani „aktywnie w domu”. Pani Iryna i pan Denis mogą ubiegać się o świadczenie „aktywnie w żłobku”, jeżeli przebywali legalnie w Polsce jako osoby ze statusem „UKR” nieprzerwanie przez co najmniej 365 dni.
Jak cudzoziemiec może uzyskać prawo do świadczeń w ramach programu „Aktywny rodzic”?
Ustalenie prawa do świadczeń w ramach programu „Aktywny rodzic” następuje na wniosek uprawnionego, który trzeba złożyć do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Przyznanie świadczeń nie wymaga wydania decyzji.
Prawo do świadczeń „aktywnie w domu” i „aktywnie w pracy” jest przyznawane od miesiąca, w którym wpłynął wniosek, a w przypadku świadczenia „aktywnie w żłobku” od miesiąca, w którym wpłynął wniosek, nie wcześniej jednak niż od dnia rozpoczęcia uczęszczania przez dziecko do żłobka lub klubu dziecięcego lub objęcia go opieką sprawowaną przez dziennego opiekuna.
Czy cudzoziemiec może skorzystać z babciowego? - podsumowanie
Podsumowując, i odpowiadając na pytanie czy cudzoziemiec może skorzystać z babciowego, w większości przypadków Ci, którzy przebywają w Polsce mogą korzystać z jego form. Należy pamiętać, że w przypadku cudzoziemców tak jak w wypadku obywateli Polski prawo do świadczeń z programu „Aktywny rodzic” nie podlega kumulacji. Zatem w danym okresie rodzic może korzystać jedynie z jednego z wybranego przez siebie wariantu.
