Legalizacja pobytu i pracy cudzoziemców - co należy wiedzieć?

Na skróty

Urząd do Spraw Cudzoziemców opublikował na swojej stronie internetowej informacje ułatwiające cudzoziemcom przebywającym w Polsce dopełnienie formalności niezbędnych do uznania, że przebywają w naszym kraju zgodnie z prawem, a ich praca wykonywana jest legalnie. Jak w praktyce wygląda legalizacja pobytu i pracy cudzoziemców? Oto najistotniejsze praktyczne wskazania w tym zakresie.

Kiedy cudzoziemiec może pracować w Polsce?

Cudzoziemiec może wykonywać pracę w Polsce, jeżeli:

przebywa w Polsce legalnie, oraz
ma stosowne uprawnienie do wykonywania pracy, które może wynikać z dokumentu uprawniającego do pracy lub z określonej sytuacji, która sprawia, że praca może być wykonywana w Polsce bez tego dokumentu.

Zobacz też

Przykład 1.

Cudzoziemiec ma wizę w celu wykonywania pracy oraz zezwolenie na pracę. Może wykonywać w Polsce pracę, ponieważ przebywa w naszym kraju legalnie – ma wizę oraz dokument uprawniający do pracy – zezwolenie na pracę.

Przykład 2.

Cudzoziemiec ma zezwolenie na pobyt stały w Rzeczypospolitej Polskiej. Może pracować legalnie, ponieważ przebywa w Polsce legalnie. Dodatkowo fakt posiadania zezwolenia na pobyt stały sprawia, że może on wykonywać w Polsce dowolną pracę bez zezwolenia.

Czym jest pełny dostęp do rynku pracy?

Pełny dostęp do polskiego rynku pracy dotyczy sytuacji, kiedy cudzoziemiec może wykonywać pracę bez posiadania dodatkowego dokumentu uprawniającego do pracy u dowolnego pracodawcy i na dowolnych warunkach. Pełen dostęp do polskiego rynku pracy mają osoby:

mające status uchodźcy nadany w Polsce;
którym udzielono ochrony uzupełniającej w Polsce;
mające zezwolenie na pobyt stały w Polsce;
mające zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE w Polsce;
mające zgodę na pobyt ze względów humanitarnych w Polsce;
mające zgodę na pobyt tolerowany w Polsce;
korzystające z ochrony czasowej w Polsce;
mające ważne zaświadczenie wydane przez Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców w związku z toczącym się postępowaniem o udzielenie ochrony międzynarodowej;
mające zezwolenie na pobyt czasowy i pracę, ale jedynie takie, w którym nie wpisano pracodawcy, stanowiska pracy, wynagrodzenia, wymiaru czasu pracy oraz rodzaju umowy;
mające zezwolenie na pobyt czasowy w celu kształcenia na studiach stacjonarnych;
mające zezwolenie na pobyt czasowy w celu prowadzenia badań naukowych;
mające zezwolenie na pobyt czasowy w celu mobilności długoterminowej naukowca;
mające zezwolenie na pobyt czasowy dla członka rodziny obywatela Rzeczypospolitej Polskiej;
mające zezwolenie na pobyt czasowy w celu połączenia z rodziną;
mające zezwolenie na pobyt czasowy dla ofiary handlu ludźmi;
mające zezwolenie na pobyt czasowy dla posiadacza zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE w innym państwie członkowskim UE;
mające zezwolenie na pobyt czasowy dla członka rodziny posiadacza zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE w innym państwie członkowskim UE;
przebywające w Polsce w związku z mobilnością krótkoterminową pracownika ICT, mobilnością krótkoterminową naukowca lub mobilnością studenta;
mające Kartę Polaka oraz dokument legalizujący pobyt w Polsce;
będące studentami studiów stacjonarnych w Polsce oraz mające dokument legalizujący pobyt w Polsce;
będące absolwentami polskich szkół ponadgimnazjalnych, stacjonarnych studiów wyższych lub stacjonarnych studiów doktoranckich na polskich uczelniach oraz mające dokument legalizujący pobyt w Polsce.

Przykład 3.

Cudzoziemiec ukończył stacjonarne studia wyższe w Polsce oraz ma wizę. Może pracować w Polsce u dowolnego pracodawcy na dowolnych warunkach, ponieważ jego pobyt jest legalny – jego podstawę stanowi ważna wiza oraz jest zwolniony z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę – jest absolwentem stacjonarnych studiów wyższych.

Przykład 4.

Cudzoziemiec jest małżonkiem obywatela polskiego i z tego tytułu ma zezwolenie na pobyt czasowy. Może on legalnie podjąć pracę u dowolnego pracodawcy, ponieważ dokument legalizujący jego pobyt w Polsce uprawnia go do pracy.

Ograniczony dostęp do rynku pracy

Ograniczony dostęp do polskiego rynku pracy to sytuacja, kiedy cudzoziemiec może wykonywać pracę na podstawie dokumentu uprawniającego do pracy, w którym określony jest pracodawca, u którego może pracować, oraz warunki, na jakich może pracować. Cudzoziemiec ma ograniczony dostęp do polskiego rynku pracy, jeżeli:

ma zezwolenie na pracę i przebywa na terytorium Polski na podstawie: wizy, z wyjątkiem wizy wydanej w celu turystycznym; zezwolenia na pobyt czasowy, z wyjątkiem zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego ze względu na okoliczności wymagające krótkotrwałego pobytu; wizy wydanej przez inne państwo obszaru Schengen; dokumentu pobytowego wydanego przez inne państwo obszaru Schengen; w ramach ruchu bezwizowego;
ma oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi oraz 1 z ww. dokumentów legalizujących pobyt w Polsce;
ma zezwolenie na pobyt czasowy i pracę, w którym wpisano pracodawcę, stanowisko pracy, wynagrodzenie, wymiar czasu pracy oraz rodzaj umowy;
ma zezwolenie na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji;
ma zezwolenie na pobyt czasowy w celu prowadzenia działalności gospodarczej, w którym wpisano pracodawcę, stanowisko pracy, wynagrodzenie, wymiar czasu pracy oraz rodzaj umowy;
ma zezwolenie na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w ramach przeniesienia wewnątrz przedsiębiorstwa;
ma zezwolenie na pobyt czasowy w celu mobilności długoterminowej pracownika kadry kierowniczej, specjalisty lub pracownika odbywającego staż, w ramach przeniesienia wewnątrz przedsiębiorstwa.

Przykład 5.

Cudzoziemiec ma oświadczenie o powierzeniu mu wykonywania pracy, które zawiera informację, że będzie on pracował dla firmy X na stanowisku ogrodnika na cały etat. Ma on również wizę krajową (symbol D) w celu wykonywania pracy. Cudzoziemiec może legalnie podjąć pracę tylko w firmie X na stanowisku ogrodnika, ponieważ na takie dane ma wystawione oświadczenie. Ma on też wizę, która pozwala mu na podjęcie w Polsce pracy.

Zezwolenie na pracę

Zezwolenie na pracę jest dokumentem, który wraz z dokumentem legalizującym pobyt uprawnia do wykonywania w Polsce pracy. Cudzoziemiec nie może samodzielnie wystąpić o zezwolenie na pracę; jest to dokument wydawany wyłącznie na wniosek pracodawcy. Zezwolenie na pracę jest wydawane na okres do 3 lat i może zostać przedłużone.

Zezwolenie na pobyt czasowy i pracę

Zezwolenie na pobyt czasowy i pracę to dokument uprawniający zarówno do pobytu w Polsce, jak i do wykonywania w Polsce pracy. Cudzoziemiec może samodzielnie wnioskować o udzielenie ww. zezwolenia, jednakże jego uzyskanie będzie wymagało współpracy ze strony pracodawcy. Zezwolenie na pobyt czasowy i pracę może zostać udzielone na okres od 3 miesięcy do 3 lat.

Oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi

Oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi jest dokumentem, który wraz z dokumentem legalizującym pobyt uprawnia do wykonywania w Polsce pracy. Z wnioskiem o wydanie tego dokumentu może wystąpić tylko pracodawca. Praca na podstawie ww. oświadczenia dotyczy tylko obywateli Armenii, Białorusi, Gruzji, Mołdawii, Rosji oraz Ukrainy. Na podstawie oświadczenia można pracować łącznie nie dłużej niż 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy, niezależnie od liczby pracodawców.

Zezwolenie na pracę sezonową

Zezwolenie na pracę sezonową, wraz z dokumentem legalizującym pobyt, uprawnia do wykonywania w Polsce pracy sezonowej. Wykaz sektorów, w których może być wykonywana praca sezonowa, określony jest w przepisach prawa. Dokument ten wydawany jest wyłącznie na wniosek pracodawcy. Zezwolenie na pracę sezonową jest wydawane na okres do 9 miesięcy w okresie roku kalendarzowego.

Czy można wykonywać pracę w trakcie procedury legalizacji pobytu?

Legalizacja pobytu i pracy cudzoziemców, która jest w trakcie procesowania, pozwala na legalne przebywanie i pracę w Polsce. Trzeba jednak spełniać opisane poniżej warunki.

Wniosek o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy, zezwolenia na pobyt stały lub zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE powinien zostać złożony w czasie legalnego pobytu na terytorium Polski. Wtedy przebywanie na tym terytorium będzie legalne aż do końca postępowania w sprawie legalizacji pobytu. W razie wyjazdu z Polski ponowny wjazd uzależniony będzie od spełnienia określonych warunków (np. posiadania odpowiedniej wizy).

Cudzoziemiec, który przebywa w Polsce na podstawie umieszczonego w dokumencie podróży stempla potwierdzającego złożenie wniosku o zalegalizowanie pobytu, może wykonywać pracę na terytorium Polski, jeżeli:

ma zezwolenie na pracę i przed złożeniem wniosku był uprawniony do wykonywania w Polsce pracy;
jest zwolniony z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę, przed złożeniem wniosku był zwolniony z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę z uwagi na posiadanie zezwolenia na pobyt czasowy w celu kształcenia na studiach, zezwolenia na pobyt czasowy w celu prowadzenia badań naukowych, zezwolenia na pobyt czasowy dla członka rodziny obywatela Rzeczypospolitej Polskiej, zezwolenia na pobyt czasowy w celu połączenia z rodziną, zezwolenia na pobyt czasowy dla ofiary handlu ludźmi, zezwolenia na pobyt czasowy dla posiadacza zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE lub członka jego rodziny;
złożył wniosek o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę, zezwolenia na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji lub zezwolenia na pobyt czasowy w celu prowadzenia działalności gospodarczej i kontynuuje pracę zgodnie z posiadanym przez siebie wcześniej zezwoleniem na pobyt czasowy lub zezwoleniem na pracę;
wykonywał na terytorium Polski pracę na podstawie oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi i ubiega się o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę z uwagi na kontynuację pracy u tego samego pracodawcy i na tym samym stanowisku, co w oświadczeniu.

Po uzyskaniu zezwolenia na pobyt czasowy i pracę urząd wojewódzki wydaje cudzoziemcowi kartę pobytu uprawniającą do wielokrotnego przekraczania granicy bez konieczności posiadania wizy. W karcie tej będzie zamieszczona adnotacja „Dostęp do rynku pracy”, nie oznacza to jednak posiadania prawa do podjęcia pracy u dowolnego pracodawcy i na dowolnych warunkach. Legalizacja pobytu i pracy cudzoziemców, nie decyduje o tym, czy mogą oni dowolnie zmieniać pracę. Za ten fakt odpowiada kwestia tego, czy mają oni pełny, czy ograniczony dostęp do rynku pracy.